Morgunblaðið - 05.05.2019, Blaðsíða 14

SVIÐSLJÓS
Ómar Friðriksson
omfr@mbl.is
Tryggingarsjóður innstæðu-eigenda og fjárfesta (TIF)hefur þanist út á umliðnumárum. Um seinustu áramót
voru heildareignir innstæðudeildar
sjóðsins komnar í 38,6 milljarða kr.
Bankar og sparisjóðir greiddu hálfan
fjórða milljarð í iðgjöld til sjóðsins
vegna innstæðutrygginga í fyrra.
Nú liggur fyrir Alþingi frumvarp
Bjarna Benediktssonar, fjármála- og
efnahagsráðherra, um lækkun á ið-
gjaldinu sem bankar og sparisjóðir
greiða til TIF úr 0,225% af gjald-
stofni í 0,16% 1. júní nk. Þetta svarar
til um eins milljarðs kr. lækkunar.
Sumir halda því fram að ganga megi
ennþá lengra í lækkun iðgjaldsins og
aðrir telja að rétt sé að afnema það
með öllu.
TIF var vitaskuld í brennidepli
umræðunnar um innstæðutryggingar
í kjölfar hrunsins, ekki síst vegna Ice-
save-reikninga Landsbankans. Er í
fersku minni þegar hollenski seðla-
bankinn og breski innstæðusjóðurinn
kröfðust þess fyrir dómi að fá sem
svarar 556 milljörðum út úr sjóðunum.
Frá hruninu 2008 hefur umgjörð
og regluverk fjármálamarkaðarins
gjörbreyst til að draga úr áhættu og
gera bönkum og öðrum fjár-
málastofnunum kelift að standa af sér
áföll. Innstæður hafa m.a. verið
tryggðar með hertum kröfum um eig-
ið fé bankanna og í undirbúningi er
innleiðing nýrra Evrópureglna um
skilameðferð fjármálafyrirtækja til
að tryggja forgang innstæðna í sli-
tabú og lágmarks- og hámarks vernd
innstæðna. Hefur hluti þeirra þegar
verið lögfestur hér en enn er þó ekki
búið að innleiða tilskipun ESB um
innstæðutryggingar.
Bjarni benti á þegar hann mælti
fyrir frumvarpinu að dregið hefði úr
líkunum á því að það mundi nokkurn
tíma reyna á sjóðinn við erfiðleika eða
áföll í fjármálakerfinu.Telur hann að
lækkun iðgjaldsins eigi að geta skilað
sér til neytenda í lægri vöxtum.
Samtök fjármálafyrirtækja
benda á í umsögn til þingsins að hlut-
fall eigna sjóðsins og tryggðra inn-
stæðna hér á landi sé hátt í sam-
anburði við nágrannalönd og
iðgjöldin há í samanburði við önnur
lönd. Þau hafa verið 3-4% af rekstr-
arkostnaði innlánsstofnana en eru þó
sparisjóðunum mun þyngri byrði, þar
sem iðgjöldin til TIF hafa verið 7-8%
af rekstrarkostnaði .
Ari Teitsson, stjórnarformaður
sparisjóðs S-Þingeyinga, er meðal
þeirra sem halda því fram að sjóð-
urinn sé þegar orðinn allt of stór,
langt yfir lágmarksstærð og afnema
ætti iðgjöldin næstu árin. ,, Það er
m.a. vegna þess að hvergi á Vest-
urlöndum er hlutfall kerfislega mik-
ilvægra fjármálafyrirtækja sem ekki
eru viðfangsefni tryggingarsjóðs,
lendi þau í erfiðleikum, jafn
hátt og á Íslandi (95% banka-
kerfis),“ segir í umsögn hans til
þingsins. Þar færir Ari ítarleg rök
fyrir því að hætta eigi tímabundið
gjaldtöku til TIF. Hann minnir m.a. á
að 2012 var ákveðin tímabundið mjög
há gjaldtaka til nýs tryggingarsjóðs,
sem var ætluð til hraðrar uppbygg-
ingar þess sjóðs. ,,Gert var ráð fyrir
að fyrri sjóður færi í bætur vegna
hrunsins. Svo fór ekki og stóðu eftir
5,4 milljarðar eftir að málaferlum og
uppgjöri lauk. Eldri tryggingar-
sjóður þurfti því að greiða 20 millj-
arða vegna stærsta bankaáfalls síð-
ustu 50 ára með ofvaxið íslenskt
bankakerfi. Til samanburðar er eigið
fé TIF nú um 38 milljarðar. Þessi nið-
urstaða segir meira en mörg orð um
raunverulega þörf fyrir frekari inn-
heimtu til sjóðsins,“ segir m.a. í um-
sögn Ara.
Mætti spara 920 millj. á ári
Ari rifjar upp að ráðgjafarfyrir-
tækið ALM sem falið var að leggja
hlutlaust mat á stærð TIF hafi talið
að hæfileg stærð sjóðsins væri um 15
milljarðar. ,,Væri farið að þeirri ráð-
gjöf mætti spara þjóðarbúinu árlega
um 920 milljónir miðað við forsendur
um 3% mun ávöxtunar og þróunar
TIF en 1518 milljónir miðað við for-
sendur frumvarpshöfunda.“
Lægri iðgjöld leiði til
lækkunar á vöxtum
Innstæður Iðgjöld bankanna til TIF hafa verið 3-4% af rekstrarkostnaði.
14
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 6. MAÍ 2019
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
The WallStreet Journal
greindi frá því í
gærkvöldi að flug-
vélaframleiðandinn
Boeing hefði vitað
um öryggisvandann, sem nýlega
hefur verið viðurkenndur, í um
það bil ár áður en hann vakti at-
hygli þegar 737 MAX-þota
hrapaði í Indónesíu í október í
fyrra. Það þurfti svo annað flug-
slys, í Eþíópíu fimm mánuðum
síðar, til að fyrirtækið viður-
kenndi vandann og leitaði leiða
til að lagfæra það sem í ólagi
hefur verið. En það tók samt
sex vikur til viðbótar að op-
inbera í hverju vandinn fælist.
Þó að Boeing sé farið að við-
urkenna vandann hefur það
ekki fallist á að hann skýri hrap
flugvélanna tveggja. Leyni-
makkið í tengslum við vandann
og tregðan til að upplýsa hann
að fullu og taka ábyrgð á því
sem aflaga hefur farið, þar með
talið á tjóni flugfélaga um allan
heim, vekur síður en svo traust
og eykur ekki trúverðugleika
þeirra fullyrðinga sem frá fyrir-
tækinu koma.
Ekkert liggur fyrir um það á
þessari stundu hvenær MAX-
vélar Boeing verða flughæfar.
Hitt er ljóst að mikið þarf til að
sannfæra almenning og flug-
félög um að búið sé að laga gall-
ann og tryggja öryggi vélanna.
Staðhæfingar frá
fyrirtæki sem hefur
leynt upplýsingum
um svo mikilvægt
mál duga tæpast.
Meira þarf að koma
til.
Þessar nýjustu upplýsingar
um framgöngu Boeing verða
ekki til að flýta flugi MAX-
vélanna. Erlendis hafa flugfélög
tekið þessar vélar út úr flug-
áætlunum í sumar, jafnvel fram
í ágúst. Þegar Icelandair
greindi frá afkomu fyrsta fjórð-
ungs fyrir helgi kom fram að út-
lit væri fyrir að MAX-vélarnar
yrðu kyrrsettar lengur en áður
hefði verið talið, eða fram í
miðjan júlí.
Engin leið er að fullyrða um
hvort slíkar tímaáætlanir munu
standast en nýjar fréttir auka
ekki líkur á því. Þær hljóta hins
vegar að auka líkur á breyt-
ingum á forystu Boeing. Á aðal-
fundi félagsins fyrir viku var
reynt að skipta upp sameig-
inlegu hlutverki forstjóra og
stjórnarformanns félagsins, en
án árangurs. Nýjustu fréttir,
hefðu þær verið komnar fram
þá, hefðu ef til vill leitt til ann-
arrar niðurstöðu og jafnvel enn
ákveðnari tillögu. Í öllu falli er
ljóst að Boeing hefur orðið fyrir
miklum álitshnekki og á því
hlýtur að þurfa að taka með
öðrum hætti en gert hefur ver-
ið.
Boeing hefur orðið
fyrir álitshnekki en
virðist ekki átta sig
fyllilega á því}
MAX-vandi
magnast enn
Félagarnir KimJong Un og
Donald Trump
skiptust á skeytum
um helgina. Skeyti
Kim var í formi til-
raunaskota með skammdrægar
eldflaugar sem ollu titringi í
Suður-Kóreu, Japan, Bandaríkj-
unum og víðar. Skeyti Trumps,
sem fór víðar, var í formi tísts
þar sem hann sagði að þó að allt
væri mögulegt þá tryði hann því
að Kim áttaði sig á efnahags-
legum tækifærum Norður-
Kóreu og mundi ekki gera neitt
til að ógna þeim. Tístinu lauk
hann svo: „Hann veit líka að ég
er með honum og vill ekki brjóta
loforð sitt við mig. Samningur
mun nást!“
Litið er á skeyti Kims sem lítt
dulbúna hótun um að verði hon-
um ekki að ósk sinni, um að slak-
að verði á efnahagsþvingunum
þó að hann stígi skrefið til
kjarnorkuafvopnunar ekki til
fulls, þá muni hann hefja á ný
tilraunir með langdrægar eld-
flaugar. Skeyti Trumps var
sömuleiðis lítt dulbúin hótun, þó
að kurteisleg væri. Hið sama má
segja um ónafngreindan hátt-
settan embættismann frá Norð-
ur-Kóreu, sem lét
hafa eftir sér ný-
lega að Bandaríkin
myndu hafa verra
af ef þau gripu til
harðari aðgerða ef
kjarnorkuafvopnunarviðræð-
urnar strönduðu, líkt og
Pompeo utanríkisráðherra hafði
gefið til kynna.
Skeytasendingarnar eru því
margvíslegar á báða bóga og
gefa síður en svo tilefni til bjart-
sýni. Og viðbrögð og aðgerðir
Kim Jong Un nú minna töluvert
á athafnir föður hans, sem sagði
eitt en gerði annað þegar kom
að uppbyggingu kjarnorkuvona
þessa hættulega ríkis.
Engin leið er að vita hvernig
þetta endar, en þó má vera ljóst
að Kim heldur ekki út til lengd-
ar ef haldið verður uppi hörðum
viðskiptaþvingunum. Þær má
því ekki gefa eftir þrátt fyrir
þennan nýjasta þrýsting frá
Norður-Kóreu og til að þær skili
fullum árangri en nauðsynlegt
að Kína og Rússland standi með
öðrum nágrönnum Norður-
Kóreu, og heimsbyggðinni, í við-
leitninni til að fá Kim Jong Un
til að láta frá sér kjarn-
orkuvopnin.
Kim og Trump köst-
uðu kveðju hvor á
annan um helgina}
Skeytasendingar
Í
þróttir eru samofnar sögu okkar og höf-
um við Íslendingar byggt upp umgjörð
um íþróttastarf sem er öðrum þjóðum
fyrirmynd. Á sama tíma hefur íslenskt
íþróttafólk náð góðum árangri í ýms-
um greinum. Á vettvangi íþróttanna fer fram
eitt öflugasta forvarnarstarf sem völ er á og
rannsóknir sýna skýr tengsl á milli góðs náms-
árangurs og þátttöku í skipulögðu íþróttastarfi.
Í vikunni sem leið kynnti ég nýja íþróttastefnu
til ársins 2030. Hún var unnin í samstarfi
mennta- og menningarmálaráðuneytisins og
íþróttanefndar ríkisins með aðkomu ýmissa
annarra hagsmunaaðila.
Öryggi, aðgengi og fagmennska
Með nýrri íþróttastefnu skilgreinum við þau
forgangsverkefni sem við viljum vinna að
næstu árin og þar horfum við einkum til þriggja þátta. Í
fyrsta lagi að umhverfi íþróttanna sé öruggt fyrir iðk-
endur og starfsfólk. Í öðru lagi tryggja gott aðgengi fyrir
iðkendur óháð uppruna þeirra og aðstæðum og í þriðja
lagi að styrkja faglega umgjörð íþróttastarfs í landinu.
Virk þátttaka og aðgengi allra að íþróttastarfi verða
áframhaldandi leiðarstef í íþróttastefnu stjórnvalda en að
auki leggjum við nú sérstaka áhersla á þátttöku ung-
menna með annað móðurmál en íslensku, jafnrétti og nán-
ara samstarf innan íþróttahreyfingarinnar.
Í stefnunni er fjallað um skipulag og starfsemi íþrótta-
hreyfingarinnar og þær breytingar sem orðið hafa á ís-
lensku samfélagi á undanförnum árum. Fram kemur að
mikilvægt sé að hlutverk og skipulag starfseininga í
íþróttastarfi sé metið reglulega og að endur-
skoða megi verkefni, fjölda og skipulag
íþróttahéraða landsins. Þá sé brýnt að auka
samvinnu Íþrótta- og Ólympíusambands Ís-
lands og Ungmennafélags Íslands til að ein-
falda, styrkja og samræma verkefni þeirra
með það að markmiði að efla íþróttastarf í
landinu.
Framlög hafa aukist
Framlög ríkisins til íþróttamála hafa nær
þrefaldast á síðustu níu árum en á þessu ári
veitir ríkið rúmlega 967 milljónir kr. til samn-
inga og styrkja vegna íþróttamála. Þar munar
mest um aukin framlög til Afrekssjóðs og
Ferðasjóðs íþróttafélaganna. Framlög til Af-
rekssjóðs hafa fjórfaldast frá árinu 2016 og
umtalsverð hækkun hefur einnig orðið til
Ferðasjóðs, úr 57 milljónum kr. árið 2010 í 130 milljónir
kr. sl. þrjú ár. Ríkið veitir samkvæmt fjárlögum 2019 alls
um 1,2 milljarða kr. til íþrótta- og æskulýðsmála.
Traustur grunnur
Um helgina fór fram 74. íþróttaþing ÍSÍ þar sem fulltrú-
ar íþróttahreyfingarinnar mættu til að stilla saman
strengi sína. Þar var ánægjulegt að finna þann kraft sem
einkennir starf innan hreyfingarinnar. Grunnur íþrótta-
starfs í landinu er traustur og aðstaða til íþróttaiðkunar al-
mennt góð. Það er kappsmál okkar allra að halda áfram á
þeirri braut og gera gott starf enn betra.
Lilja Dögg
Alfreðsdóttir
Pistill
Ný íþróttastefna til ársins 2030
Höfundur er mennta- og menningarmálaráðherra.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen
Hagsmunasamtök heimilanna taka ekki sérstaka afstöðu til þess hvort
iðgjaldshlutfallið til TIF eigi að gilda. „Ástæða þess er sú að hvorugt
þeirra kemst nærri því að standa undir þeim skuldbindingum sem myndu
falla á tryggingarsjóðinn ef á það reyndi í bankahruni,“ segir í umsögn til
efnahags- og viðskiptanefndar.
Tryggingakerfi innstæðna í EES-reglum sé ósjálfbært í eðli sínu. Í árs-
lok 2017 hafi tryggðar innstæður numið tæpum 1.295 milljöðrum en á
sama tíma voru eignir innstæðudeildar TIF 33,6 milljarðar eða einungis
2,6% af heildarfjárhæð tryggðra innstæðna. Segja samtökin óviðunandi
að nýju bankarnir hafi gefið út sértryggð skuldabréf með veði í eignum
banka sem gangi framar forgangskröfum í slitum. Þeir hafi veðsett allar
bestu eignir sínar og eftir standi aðeins lakari eignir.
Dugar ekki í bankahruni
HAGMUNASAMTÖK HEIMILANNA