Morgunblaðið - 05.05.2019, Blaðsíða 15

15
MORGUNBLAÐIÐ MÁNUDAGUR 6. MAÍ 2019
Stjörnustríðs- og myndasögudagurinn Fjölmenni mætti í verslunina Nexus í Glæsibæ í Reykjavík á Ókeypis myndasögudeginum sem var haldinn í átjánda sinn á laugardaginn var, 4. maí. Sá
dagur er einnig helgaður stjörnustríðsmyndunum ár hvert og fulltrúar keisaraveldisins úr kvikmyndasyrpunni vinsælu mættu því í verslunina í fullum herklæðum, auk myndasögulesenda.
Hari
Því er haldið fram að
heilbrigðiskerfið hér á
landi lifi sínu sjálfstæða
lífi. Það er vissulega
eitthvað skrýtið við þá
fullyrðingu þar sem
kerfum er ætlað að
skapa ramma um sam-
félagið, þau þurfa þar
með að taka breyt-
ingum með samfélag-
inu, eða með öðrum
orðum, þau eiga að laga
sig að þörfum samfélagsins og þar
með landsmanna allra. Ef litið er að-
eins nokkra mánuði aftur má minn-
ast þess að ríkisstjórnin ætlaði að
skoða að draga úr kostnaði sjúklinga
við ferðir og uppihald. Það þýðir að
færa þjónustuna nær notendum
hennar. En samt er staðan sú að
flestir þurfa að sækja sérhæfða
sjúkrahúsþjónustu á Landspítala við
Hringbraut og þannig verður það
áfram samkvæmt heilbrigðis- og
fjármálastefnu ríkisstjórnarinnar.
Kerfið lifir sínu sjálfstæða lífi og það
er löngu fyrirséð að þetta fyrir-
komulag hentar ekki. Áherslan er að
mestu á framkvæmdir við nýjan
Landspítala, mestallt fjármagn sem
talið er til í fjármálaáætlun 2020-2024
er ætlað í framkvæmdirnar, þrátt
fyrir að vitað sé að það er sokkinn
kostnaður. Í nágrannalöndunum er
önnur staða, verið að hugsa til fram-
tíðar, reistir eru spítalar í útjaðri
borga þar sem aðgengi er öruggt og
gott.
Því er haldið fram að með nýjum
Landspítala við Hringbraut verði að-
gengi mun betra, það er þó varla
mögulegt þó svo á einhverjum tíma-
punkti hafi það verið gerlegt. Stór-
auka á dag- og göngudeildarþjón-
ustu. Það er furðulegt þar sem
núverandi fyrirkomulag hentar vel,
þ.e. að nýta þjónustu sérgreinalækna
sem starfa utan Hringbrautar.
Reyndar er rammasamningur við þá
í uppnámi en það skyldi þó ekki vera
vegna þess að færa á þjónustu sem
þeir veita núna inn á spítalann. Land-
spítala við Hringbraut er einnig ætl-
að að þjónusta börn og ungmenni í
fíknivanda, þjónusta sem SÁÁ hefur
sinnt fram að þessu, vegna þess þarf
að ráðast í breytingar á húsnæði og
auka þarf mönnun. Landspítali veitir
enn fremur heilbrigðisþjónustu
vegna sjúklinga frá Færeyjum og
Grænlandi. Það verður að nefna að
æskilegra er að Sjúkra-
húsið á Akureyri sinni
þessum þætti vegna
praktískra atriða.
Undanfarin misseri
hefur gagnrýni á stað-
setningu Landspítala
helst beinst að aðgengi
við Hringbraut. Þeirri
gagnrýni hefur verið
svarað á þann hátt að
vandinn sé aðeins tíma-
bundinn, allt verði í lagi
að framkvæmdum lokn-
um. Sú gagnrýni sem
nær upp á yfirborðið er vöntun á bíla-
stæðum við spítalann, 1.100 bílastæði
eru þar nú og að framkvæmdum
loknum verða þau alls 2.000. Að
þessu sögðu er rétt að minna á að
boðað hefur verið að sjúkrahótelið
verði opnað fljótlega, það mun einnig
auka umferð við spítalann.
Eftir stendur að þó svo að fram-
kvæmdum ljúki á einhverjum tíma-
punkti stendur eftir sem áður kerf-
isvillan sem felst í því að hlaða allri
sérhæfðri heilbrigðisþjónustu á einn
blett með tilheyrandi kostnaði og
álagi á starfsfólk, sjúklinga og að-
standendur á sama tíma og Landspít-
ala er einnig ætlað að vera héraðs-
sjúkrahús fyrir rúmlega 200 þúsund
einstaklinga og veita þjónustu eins
og aðrar heilbrigðisstofnanir lands-
ins.
Það er mikilvægt að hefjast handa
strax við að byggja nýtt þjóðar-
sjúkrahús til framtíðar með öryggi
og aðgengi að leiðarljósi og þar sem
notendur þjónustunnar og þeir sem
veita hana eru í forgangi. Í stað þess
að setja frekari fjármuni í uppbygg-
ingu við Hringbraut má nota fjár-
magnið í brýn og aðkallandi verkefni
innan heilbrigðiskerfisins alls sam-
hliða því að gera við þann húsakost
sem nú er við Hringbraut, þ.e. þau
hús sem ekki þarf að rífa.
Eftir Önnu Kol-
brúnu Árnadóttur
» Í stað þess að setja
frekari fjármuni í
uppbyggingu við Hring-
braut má nota fjár-
magnið í brýn og aðkall-
andi verkefni innan
heilbrigðiskerfisins alls.
Anna Kolbrún
Árnadóttir
Höfundur er þingmaður
Miðflokksins.
Ríkið við
Hringbraut
Ný skoðanakönnun
MMR sýnir að mikill
meirihluti þjóðarinnar
leggst gegn því að
heimila innflutning á
hráu ófrosnu kjöti, eða
55% en 27% eru því
fylgjandi. Málið snýst
um rétt Alþingis til að
taka eigin ákvarðanir í
málum sem lúta að lýð-
heilsu, öryggi og holl-
ustu innlendra matavæla og vernd
viðkvæmra búfjárstofna gagnvart
hættulegum smitsjúkdómum.
Frystiskyldan er öryggisventill
Þótt frystingin drepi aðeins sum-
ar bakteríur gefur hún aðhald, tíma
og svigrúm til að kanna hollustu vör-
unnar áður en hún fer markað.
Matvælafrumvarp EES/ESB
veltist um í stjórnsýslunni frá því að
fulltrúar þáverandi ríkisstjórnar ár-
ið 2002 féllust á reglugerð nr. 178 frá
ESB um frjálsan innflutning á kjöt-
vörum. Sú samþykkt var að sjálf-
sögðu gerð með fyrirvara um sam-
þykki Alþingis. Vissulega var það
óheillaspor en þá bjuggust menn alls
ekki við því að nokkurntíma yrði
flutt inn hrátt ófrosið kjöt eða óger-
ilsneydd mjólk vegna fjarlægðar og
flutningskostnaðar. Eyríkið Ísland
var talið hafa þá sérstöðu að slíkt
kæmi aldrei til.
Ferill málsins á Alþingi
Sótt var hart að Alþingi að sam-
þykkja og innleiða þessa reglugerð
ESB hér á landi. Sameiginlega
EES-nefndin hafði uppi hótanir við
ráðherra ef hann beitti sér ekki fyrir
innleiðingunni.
Mest var tekist á um „hráa kjöt-
ið“, breytingu á þeim undanþágum
sem Ísland hafði haft frá I. kafla í
viðauka I við EES-samninginn, þ.e.
undanþágu frá frjálsu flæði á lifandi
dýrum, hráum sláturafurðum, óger-
ilsneyddri mjólk o.fl.
Lögð voru fram fjögur frumvörp
fyrir jafnmörg þing, sk. bandormar
til breytinga á ofangreindum lögum,
sem öll fylgja hér með.
Fyrst var lagt fram frumvarp á
vorþingi 2008. Þar var kveðið á um
að leyfisveitingakerfi fyrir hrátt kjöt
o.fl. yrði fellt niður. Það frumvarp
mætti mikilli andstöðu í þingnefnd
og var ekki afgreitt úr landbún-
aðarnefnd.
Næsta frumvarp
(frv. 2) sama efnis var
lagt fram í janúar 2009.
Það mætti áfram mik-
illi andstöðu og var
heldur ekki afgreitt úr
þingnefnd.
Frumvarp 3 var lagt
fram á sumarþingi
2009. Þar var gerð sú
meginbreyting að inn-
flutningur á hráum
sláturafurðum o.fl. var
áfram gerður leyf-
isskyldur, m.a. með
frystikvöðum.
Þetta frumvarp varð heldur ekki
að lögum vegna andstöðu þingsins,
en fjórða frumvarpið var lagt fram
haustið 2009.
Í því frumvarpi var ein efnisleg
breyting frá því þriðja, þ.e. að bætt
var við hráum eggjum, ósótthreins-
uðum hráum skinnum og húðum við
bannvörur í 10. gr. laga um dýra-
sjúkdóma og varnir gegn þeim (32.
gr. frv.).
Með þeim grundvallarbreytingum
varð þetta frumvarp að lögum nr.
143/2009.
Alþingi stóð fast á
fyrirvörunum
Það var ófrávíkjanlegt skilyrði Al-
þingis fyrir samþykkt sk. mat-
vælalöggjafar Evrópusambandsins
2009 að áfram væri bann við inn-
flutningi á hráu ófrosnu kjöti, hráum
eggjum, ógerilsneyddum mjólkur-
vörum og hráum ósútuðum skinnum.
Málið hafði fjórum sinnum verið
lagt fyrir Alþingi Íslendinga sem
hafnaði því afdráttarlaust að leiða
„matvælapakka ESB“ í heild sinni
sinni í íslensk lög þrátt fyrir yfirlýs-
ingu og kröfu sameiginlegu EES-
nefndarinnar á sínum tíma um að
það yrði gert.
Lýðheilsa og heilbrigði búfjár
er ekki verslunarvara
Það var mat Alþingis 2009 að það
væri réttur Íslendinga að ákveða
sjálfir öryggiskröfur sínar varðandi
vernd heilsu manna og dýra og á
þeim forsendum var „matvælapakk-
inn“ samþykktur á Alþingi með
skýrt skilgreindum frávikum.
Heilbrigði íslenskra búfjárkynja
og lýðheilsa þjóðarinnar er á póli-
tíska ábyrgð íslenskra stjórnvalda
en ekki verslunarvara í almennri
samkeppni sem lýtur lögmálum
frjálsra viðskipta. Á þeim forsendum
var „matvælakaflinn“ samþykktur á
Alþingi, annars hefði hann aldrei
verið afgreiddur.
„Matvælalöggjöf“ ESB
öll fallin úr gildi
Þessi afgreiðsla Alþingis var kærð
fyrir dómstólum EES/ESB sem
dæmdi undanþáguna og þar með
innleiðingu reglugerðarinnar ólög-
lega. Hæstiréttur hefur síðan stað-
fest að ekki er hægt að samþykkja
innleiðingu frá ESB með fyrirvara.
Mín skoðun, sem ráðherra á þeim
tíma, er sú að „matvælakafli“ ESB
ásamt innleiðingu hans sé allur fall-
inn úr gildi eftir dóm Hæstaréttar í
málinu.
Í meðferð þingsins voru öll þessi
ákvæði samningsins sem ein heild.
Alþingi var því fullkomlega ljós á
þeim tíma alvara málsins og af-
greiddi hann sem heild en ekki í bút-
um.
Alþingi hafnaði „hráa kjötinu“
alfarið 2009
Eftir ítrekaða höfnun Alþingis
þótti fullreynt vorið 2009 að lög sem
heimiluðu innflutning á hráu ófrosnu
kjöti yrðu ekki afgreidd á Alþingi.
Því var ákveðið í frumvarpinu sem
flutt var sumarið 2009 að halda inn-
flutningsbanninu, en tekið fram í
greinargerð að það væri ekki í sam-
ræmi við samþykkt sameiginlegu
EES-nefndarinnar. Þannig var mál-
ið einnig kynnt í ríkisstjórn og fyrir
þingflokkum stjórnarflokkanna.
Sjávarútvegs- og landbúnaðar-
nefnd Alþingis komst að þeirri nið-
urstöðu 2009 að bannið við innflutn-
ingi á hráu ófrosnu kjöti, hráum
eggjum og ógerilsneyddri mjólk
væri í samræmi við það sem Ísland
hafði samið um við EES og vísaði
þar til 13. gr. EES-samningsins.
Þannig var frumvarpið í heild sam-
þykkt samhljóða og mótatkvæða-
laust á Alþingi sumarið 2009.
Eftir Jón
Bjarnason »Málið snýst um rétt
Alþingis til að taka
eigin ákvarðanir í mál-
um sem lúta að lýð-
heilsu, öryggi og holl-
ustu innlendra matvæla
og vernd viðkvæmra bú-
fjárstofna.
Jón Bjarnason
Höfundur er fyrrverandi
landbúnaðarráðherra.
„Hráa kjötið“ og
sjálfstæði Alþingis