Heimsmynd - 01.05.1989, Page 45

Hún beinlínis kenndi mér að sjá,
hlusta, snerta og meta, þótt ég áttaði
mig ekki á því fyrr en síðar. Hún gat til
dæmis átt til að setja handfylli af mold í
lófa mér til þess að ég ekki einungis sæi
heldur fyndi að moldin væri leirblandin,
eða hvað það nú var. Maður átti ekki
bara að geta séð hvort efni var úr baðm-
ull eða silki, heldur geta sagt til um það
með lokuð augu, vegna snertingarinnar.
Svo átti fólk að gefa gaum að hvað
nefið gat sagt því. . . og eyrun: Hvaða
fugl söng? Skorti mann leikföng, þá
mátti alls staðar finna þau. . . í líki ótrú-
legustu hluta.
Brug din fantasi, Lille min; notaðu
hugmyndaflugið, Litla mín - var stöðug
ábending hennar.“ „Mér þótti amma
vera óhemju skemmtileg. Hún átti ættir
að rekja til suðlægra landa, enda brún-
eygð og dökkhærð, en var reyndar
furðulegur samruni íssins og eldsins; hins
norræna og suðræna. Það var ævintýra-
legt að heyra hana segja frá fólkinu sínu.
Þá var hún hláturmild í upphafi hverr-
ar frásagnar, en síðan angurvær. . . sneri
sér oft undan og horfði út um einhvern
glugga. . . til þess að ég sæi ekki að hún
grét.“
Afinn var gamansamur og ekki alveg
laus við að vera stríðinn. „Eitt ágætis
dæmi um, hve gjörsamlega ósammála
við afi gátum verið, var þessi saga af
honum óþolandi Gunnari heimska á
Hlíðarenda. Gunnarinn sá, á enda ver-
aldar, var illbærilegur montrass, hvorki
meira né minna. En hann afi þurfti alltaf
að kalla nafnann hetju. . . að vísu með
glotti. ., samt var afi svo ólýsanlega
þröngsýnn í þessu sambandi. Og gæti ég
ekki hlustað eins og önnur börn, eða
hvað? “
í samtali við Franziscu yngri báðum
við hana að lýsa afa sínum í smæstu
hugsanlegu hnotskurn. Svar hennar var
svohljóðandi:
„Þá mundi ég ekki tvínóna við að velja
orðið mannvinur. Eini „isminn" sem
hann í reynd fylgdi var húmanisminn.
Samt er orðið heldur þröngt, sé það skil-
ið í bókstaflegri merkingu. Hann bar
nefnilega takmarkalausa virðingu fyrir
lífinu öllu; lífríkinu í heild og rétti hvers
þáttar þess til lífs í hvaða mynd sem við
á. Enda hafði hann orðið vitni að afleið-
ingum tveggja heimsstyrjalda.
í samræmi við mannkærleika sinn,
sem ég vil heldur nefna lífskærleika, þá
var allt jákvætt honum fagnaðarefni, og
það alveg sérstaklega ef íslendingur átti í
hlut. Hann gerði óhemju mikið fyrir fjöl-
marga íslenska listamenn og gekk það
langt í dýrkun sinni á framlagi þeirra, að
mér leyfðist ekki að halla orði á þá, hvað
þá meir. Gerði ég það, þá var mér um-
svifalaust sagt, að þessi eða hinn væri
svo mikill listamaður að smápeð eins og
ég skyldi komast til þroska áður en ég
færi að tíunda einhverja mannlega
breyskleika stórmenna. Slíkt væri jafn-
ómerkilegt og að fárast yfir klæðaburði
þeirra.
Raunar þótti mér alltaf dálítið bros-
legt hve langt hann afi gekk í ættjarðar-
ást sinni. Til dæmis get ég nefnt, að hann
hafði hvorki minnsta vit né áhuga á fót-
bolta, en ættu íslenskir leikmenn í höggi
við einhverja útlendinga á því sviði, þá
sat afi negldur við útvarpið og síðan
sjónvarpið, þegar það kom til sögunnar.
Og þetta átti við allar íþróttir. Ef íslend-
ingum vegnaði vel, þá hagaði afi sér eins
og hann hefði sjálfur unnið leikinn, svo
ánægður var hann. Þegar Islendingar
töpuðu, nú þá voru hins vegar ævinlega
margvíslegustu skýringar og afsakanir á
því.
Hann var jafnframt mikill skákáhuga-
maður og svo hreykinn af Friðrik Olafs-
syni, að því má tæpast lýsa. Að sama
skapi áleit hann Bengt Larsen, sem hafði
sýnt Friðrik einhvern ótuktarskap í orði
eða verki, vera ódreng hinn mesta.
Afi taldi alla þurfa að temja sér aga,
sérstaklega ef þeir ætluðu sér að ná
markverðum áfanga. Sjálfur vann hann
óhemju skipulega alveg fram á síðasta
dag, og þegar einhver náði góðum ár-
angri á sínu sviði, þá gladdist afi sérstak-
lega vegna þess að erfiðið hafði leitt til
góðrar uppskeru.
Hann reyndi hvað hann gat að innræta
mér þennan sjálfsaga, en því miður hefur
það ekki skilað sér ennþá!“D
Að leiðarlokum sextíu árum síðar,
ástin ekki kulnuð enn.
" 1 ' * ,1
l .4
, #
L L 1: •#
HEIMSMYND 45