Heimsmynd - 01.09.1989, Page 14

uðina. Fyrst er það fjárlagagerðin, síðan
koma erfiðir kjarasamningar og svo
sveitastjórnarkosningar sem stjórnarand-
stæðingar binda miklar vonir við að
verði áfall fyrir stjórnarflokkana. Þá
verður aðeins tæpt ár í næstu þingkosn-
ingar.
Sjálfstæðismenn segjast vilja kosning-
ar, en samt vilja þeir þær ekki. Þeir vita
að Sjálfstæðisflokkurinn græðir heilmik-
ið á því ef núverandi ríkisstjórn verður
ennþá við völd í borgarstjórnarkosning-
unum í vor. Þeir vita einnig að Kratar
kunna að missa það bakland sem þeir
hafa í sveitarstjórnum í Reykjavík og
Reykjanesi.
En það hefur líka staðið heilmikill
styrr um strákana í Sjálfstæðisflokknum.
Enginn þeirra flokksformanna sem ruðst
hafa inn á sjónarsviðið á þessum áratugi
hefur átt eins erfiða daga og Þorsteinn
Pálsson. Hann var kjörinn formaður
haustið 1983 og var utan ríkisstjórnar í
tvö ár. Þá ýtti hann Geir Hallgrímssyni
út og settist sjálfur í stól fjármálaráð-
herra, þegar ár var í næstu kosningar. Þá
kom skattsvikamál Alberts Guðmunds-
sonar upp og Þorsteinn lýsti því yfir að
Albert yrði aldrei ráðherra í stjórn hjá
sér. Albert stofnaði Borgaraflokkinn og
Sjálfstæðisflokkur kom illa út úr kosn-
ingunum. Ber að baki varð Þorsteinn
forsætisráðherra í fimmtán mánuði en þá
lýstu samráðherrar hans því yfir, að það
væri ekki hægt að vinna með honum. Of-
an á þetta ástand bættist slæmt samband
Þorsteins Pálssonar við eigin þingflokk,
en þar hafði hann stuðað marga með að
lýsa yfir opinberlega að það þyrfti að aga
þingflokkinn. Hann hafði móðgað þá áð-
ur með því að lýsa yfir opinberlega að
hann vildi velja sína ráðherra sjálfur.
Slíkt tíðkast í Bretlandi Thatchers en á
íslandi atvinnupólitíkusanna er erfitt að
vera leiðtogi.
Nokkrum mánuðum eftir að Stein-
grímur hafði myndað ríkisstjórn með Al-
þýðuflokki og Alþýðubandalagi hittust
þeir Þorsteinn einslega og ræddu lengi
saman. Þeir hittust aftur á vordögum
1989 og töluðu aftur saman einslega.
Þorsteinn Pálsson var þá búinn að taka
þá ákvörðun að snúa vörn í sókn. Hann
kallaði á sinn fund nokkra ráðgjafa sína
og ákvað að koma sjálfur með nýjar
efnahagstillögur á haustdögum. Eitthvað
fór þetta fyrir bijóstið á sumum þing-
manna flokksins, sem töldu að þarna
væri formaðurinn að gera hluti upp á sitt
eindæmi, en ekki í nafni þeirra allra. I
ágústmánuði sat Vilhjálmur Egilsson
hagfræðingur ásamt nokkrum öðrum og
samdi tillögurnar. Á sama tíma voru
nokkrir þingmanna Framsóknarflokks
að berja sama nýjar efnahagstillögur í
góðu sambandi við hluta Sjálfstæðisfor-
ystunnar.
Á þessum tíma í ágúst fór að hitna í
kolunum á öðrum vettvangi innan Sjálf-
stæðisflokks. Samband Þorsteins Páls-
sonar við ýmsa forkólfa í atvinnulífinu
var ekki sem skyldi. Andspænis hörðum
efnahagsaðgerðum ríkisstjórnarinnar og
bágs ástands í atvinnulífinu töldu þessir
menn sig ekki eiga stuðning í Þorsteini
Pálssyni. Þessir menn fóru að róa í Dav-
íð Oddssyni. Þar sáu þeir foringjann sem
Sjálfstæðisflokkurinn þyrfti. Reykjavík-
urbréf Morgunblaðsins á afmælisári
borgarinnar var hrein lofræða um Davíð
Oddsson borgarstjóra, og niðurstaðan sú
að betur væri ef stjórnunin á landsvísu
væri eitthvað í ætt við skörungsskap
borgarstjórans.
Á meðan efnahagsráðgjafar Þorsteins
lömdu saman tillögurnar, sem áttu með-
al annars að beina athyglinni frá forystu-
vandanum, lét Þorsteinn þreifa á Stein-
grími Hermannssyni enn eina ferðina.
Hann vildi athuga hvort það væri smuga
á einhverju samstarfi beinu eða óbeinu
við Framsóknarflokk. Ólafur Ragnar
Grímsson var nýkominn frá Mexíkó, og
Jón Baldvin Hannibalsson hafði flúið
lætin í utanríkisþjónustinni til Tyrklands.
Enn hitnaði í kolunum og menn töl-
uðu stíft við Davíð. Davíð og Þorsteinn
ræddu saman einslega í nokkur skipti.
Niðurstaða þeirra samtala var sú að Þor-
steinn gaf Davíð það í skyn að hann
mundi ekki víkja úr formannsembætti. Á
þessum tímapunkti finnst Þorsteini Páls-
syni sú hugmynd fjarstæða, óháð því
hvaða þrýstingi hann er beittur. Hann
telur sig vera búinn að ná flokknum upp
í sitt fyrra fylgi. Hann eyddi bæði vinnu
og tíma í það að ná sáttum við Albert
Guðmundsson áður en Albert hélt til
Parísar, með þeim afleiðingum að Al-
bert lýsti því yfir að hann myndi beina
sínu fyrra fylgi yfir til Sjálfstæðisflokks.
Þorsteinn telur fylgisaukningu Sjálfstæð-
isflokksins, samkvæmt skoðanakönnun-
um, vísbendingu um að hann eigi sín
tækifæri eftir óháð því hvað Davíð vill.
Báðir vita þessir menn sem og fleiri að
tfmi Davíðs kemur innan Sjálfstæðis-
flokkins. Á honum brennur nú að vinna
næstu borgarstjórnarkosningar sem
margir Sjálfstæðismenn eru vissir um að
hann geri í skjóli óvinsælda ríkisstjómar-
innar. En Davíð gæti líka verið að glata
tækifæri sem ekki kemur aftur í bráð.
Nái Þorsteinn því, sem hann virðist trúa
sjálfur, að rífa flokkinn upp og vinna
næstu þingkosningar, gæti hann haldið
formennskunni fram til aldamóta. Þá
verður Davíð Oddsson kominn á sex-
tugsaldur.
Þorsteinn Pálsson veit vel að hann sem
formaður og Friðrik Sóphusson sem
varaformaður fá ekki rússneska kosn-
ingu á næsta landsfundi eins og oftast áð-
ur. Ef Þorsteinn á undir högg að sækja,
er sá þrýstingur sem Friðrik er beittur
um þessar mundir ekki minni. Þegar
Friðrik Sóphusson varð varaformaður
1981 við hlið Geirs Hallgrímssonar urðu
margir stuðningsmanna Geirs mjög
óhressir. Sumir þeirra litu þó svo á, að
hinn ungi varaformaður gæti lægt ýmsar
óánægjuöldur innan flokksins og að auki
yrði hann aldrei bein ögrun við formann-
inn sjálfan. Hið sama er enn upp á ten-
ingnum. Þorsteinn veit vel að Friðrik
verður aldrei formaður. En sú staðreynd
að Friðrik ögrar honum ekki, vegur ekki
lengur eins þungt á metunum og sú stað-
reynd, að saman eru þeir tveir óvinsælli
en Þorstein með öðrum varaformanni
eða Friðrik með öðrum formanni. Þor-
steinn veit einnig að Davíð myndi líkast
til sigra Friðrik í kjöri um varafor-
mennsku færi hann fram. Og á því er
enn möguleiki. Það yrði Þorsteini Páls-
syni heldur ekki á móti skapi. Davíð
myndi styrkja ímynd forystunnar út á við
og síðan yrði Þorsteinn að taka því sem
að höndum bæri, jafnvel því að varafor-
framhald á bls. 110
Verður Þorsteinn Páisson
formaður tii aldamóta
Teikning Halldórs
Þorsteinssonar af Þorsteini
eins og hann kemur til með
að líta út árið 2000
Þorsteinn ætlar ekki að gefa
þumlung eftir. Hann ætlar sér eitt
tækifæri enn og sumir hallast að
því að landsfundurinn verði ein
hallelúja samkunda.
14 HEIMSMYND