Heimsmynd - 01.09.1989, Síða 48

mt fjölskyldu smm
Nordal var þar
við hlið hennar er
ekir foreldra sína asa
afnar þegar Sigurður
Ólöf heldur á Beru og
i Jóhannesar.
og orðinn prófessor tók hann Jóhannes til sín og bjó hann
uppi á lofti á Baldursgötunni, heimili Sigurðar. Hann kvæntist
aldrei en átti annað barn auk Sigurðar. Það var Jórunn Anna,
sem fædd var 1897. Jóhannes lét sér engu síður annt um hana
en Sigurð. Hún giftist séra Ingólfi Þorvaldssyni sem lengst af
var prestur í Ólafsfirði. Synir þeirra voru Vilhjálmur Ingólfs-
son málarameistari, Ragnar Aðalsteinn Ingólfsson fram-
kvæmdastjóri og Sigurður Jóhannes Nordal Ingólfsson mál-
arameistari, allir í Reykjavík. Jóhannes gamli Nordal lést árið
1946 og var þá orðinn 96 ára gamall.
BEINT UPP Á TOPPINN
Sigurður Nordal ólst upp á fæðingarstað sínum, Eyjólfsstöð-
um í Vatnsdal, hjá föðurbróður sínum, Jónasi Guðmundssyni
bónda og konu hans Steinunni Steinsdóttur sem Sigurður kall-
aði fóstru sína. Hjónin á Eyjólfsstöðum höfðu misst efnilegan
son sinn, sem kominn var yfir tvítugt og farinn að stunda mál-
fræðinám í Kaupmannahöfn. Hét hann Sigurður og drukknaði
á heimleið 1887. Nafni hans, sem leit fyrst þennan heim 1886,
kom því á vissan hátt í stað Sigurðar eldri, frænda síns, enda
fetaði hann sömu slóð, hjónunum á Eyjólfsstöðum til mikillar
gleði. Steinunn lifði það að fagna fóstursyni sínum heimkomn-
um að loknu doktorsprófi í norrænum bókmenntum við
Hafnarháskóla.
Sigurður var snemma efnilegur og þegar hann var á þrett-
ánda ári skrifaði faðir hans bréf til séra Hjörleifs Einarssonar
á Undornfelli (föður Einars H. Kvarans rithöfundar) og bað
hann að kenna drengnum til skóla. Sigurður sagði seinna:
„Mér þótti þetta heldur en ekki tíðindi og labbaði heim aftur í
sæluvímu. Ég hafði nauðalitla hugmynd um hvers konar lang-
ferð lægi fyrir mér.“
Og sú átti eftir að verða lög og merkileg. Sigurður lauk
stúdentsprófi frá Menntaskólanum í Reykjavík 1906 og hóf
um haustið nám í norrænum fræðum við Kaupmannahafnar-
háskóla og var aðalkennari hans Finnur Jónsson. Hann lauk
þar meistaraprófi eftir sex ár og 1914 varði hann doktorsrit-
gerð um Ólafs sögu helga við skólann. Síðan lá leiðin út í
heim. Hann las sálarfræði og heimspeki í Berlín og Oxford og
heim fór hann árið 1918 til þess að taka við prófessorsstöðu í
íslenskum bókmenntum sem hann gegndi til æviloka.
Rit Sigurðar Nordals um Snorra Sturluson (1920) og Völu-
spá (1923) sýndu strax að hér var enginn meðalmaður á ferð í
fræðigrein sinni. Grein hans Samhengið í íslenskum bók-
menntum (1924) hafði líka mikil áhrif á skáld og fræðimenn og
skoðanir hans urðu ríkjandi meðal íslenskra menntamanna
meðan hann lifði. Arið 1923 tók Sigurður boði Norðmanna
um að verða prófessor í íslenskum fræðum við Oslóarháskóla
en afsalaði sér embættinu og sat kyrr heima. Hann varð skjótt
eftirsóttur fyrirlesari á Norðurlöndum og jafnvel í Bandaríkj-
unum. Þar var honum boðin Charles Eliot Norton prófess-
orsstaða í skáldskap við hinn fræga Harvardháskóla á árunum
1931 til 1932. Síðar kepptust háskólar á Norðurlöndum og
Bretlandi við að gefa honum heiðursgráður, jafnvel Oxford
gerði hann að heiðursdoktor og var vart hægt að komast
lengra í alþjóðlegu áliti.
ANDLEGUR LEIÐTOGI ÞJÓÐARINNAR
Hér er ekki hægt að rekja fræðistörf Sigurðar en skrá um
ritverk hans fylla heila bók. Hann taldi fornrit íslendinga vera
höfundarverk og nánast skáldverk og var þannig helsti boð-
beri svokallaðrar bókfestukenningar. Hann lenti í frægum rit-
deilum við Einar H. Kvaran, flutti alþýðufyrirlestra og lét
ótrúlega víða til sín taka. Ekkert mannlegt var honum óvið-
komandi.
En Sigurður var ekki bara þurr fræðimaður. Þegar árið 1910
fór að birtast eftir hann skáldskapur og árið 1919 kom út bókin
Fornar ástir og í henni voru fjórar smásögur og prósaljóðið
Hel sem þótti miklum tíðindum sæta. Halldór Laxness taldi að
útkoma bókarinnar hefði valdið aldahvörfum í „óbundnum
stíl og sögusmíð í landinu“ og Kristinn E. Andrésson sagði að
ungu skáldin heima hefðu verið gagntekin. Þama var Sigurður
að velta fyrir sér heimspekilegu vandamáli sem hann hafði áð-
ur haldið fyrirlestra um og kallaði Einlyndi og marglyndi. ís-
land hafði fram til þessa tíma verið þröngt þjóðfélag þar sem
lífsgleðin fékk ekki að njóta sín. Kristinn segir að með Sigurði
Nordal hafi komið hinn lærði menntamaður og heimsborgari
til landsins og viðurkennt nýja tíma; ævintýraþrána, réttinn til
að njóta lífsins, teyga bikar gleðinnar - réttinn til að syndga.
Seinna skrifaði Sigurður leikritið Uppstigningu undir dulnefni
og þótti það nútímalegt og frumlegt. Sagt var að Sigurður
48 HEIMSMYND