Heimsmynd - 15.01.1990, Side 42

The WorldPaper
FRÉTTASKÝRING
Ar fólksins
EFTIR TARZIE VITTACHI
( NEW YORK, BANDARÍKJUNUM
Gömlu valda-
YFIRSTÉTTUN -
UM hefur verið
sópað til hliðar af
valdi fólksins í
einu landinu af
öðru nýlega, en þær eru alls
ekki dauðar úr öllum æðum
og búnar að yfirgefa sviðið.
Eðli alls valds er að það
reynir að varðveita sjálft sig.
Hervaldið á Filippseyjum,
sem Ferdínand Marcos gerði
að voldugu afli til að bæla
niður andóf gegn valdníðslu
sinni, er stöðug ógn við ör-
yggi ríkisstjórnarinnar. Þetta
hervald komst á bragðið með
að miðla aðgangi að valda-
stólunum, þegar það reið á öldufaldi
almenningsálitsins og kollvarpaði
æðsta yfirmanni sínum og setti Cora-
zon Aquino í hans stað. Og valdamiðl-
ar eru jafnframt illræmdir valdabrjótar.
Kínverski herinn, sem látið hefur sér
nægja aftursætið síðastliðin tíu ár,
stendur nú í fullum herklæðum álengd-
ar, reiðubúinn til að ganga inn á sviðið
með eða án pólitískra fyrirskipana um
leið og stjórnin sýnist vera að missa
tökin á fólkinu.
Sovéski herinn er sennilega ekki sú
ógnun lengur við Vestur-Evrópu sem
áður var, en vel má vera að honum
verði beitt til að koma í veg fyrir upp-
lausn Sovétríkjanna með liðhlaupi ein-
stakra stjórnsvæða þeirra. Rúmenski
herinn, sem á sama hátt og her Filipps-
eyja, skipti hollustu sinni á einni nóttu
frá Nicolai Ceausescu og gekk í lið
með hreyfingu fólksins, hlýtur að vita
fullvel að hann er eina raunverulega
skipulagða og samstæða stjórneiningin
í landinu og gæti þess vegna lagt lóð
sitt á vogarskálarnar á þennan eða hinn
veginn ef hætta á stjórnleysi fylgir í
kjölfar tilraunarinnar til að stofna til
lýðræðislegra stjórnarhátta.
Hervald er hin allsstaðarnálæga stað-
reynd sem ekki hefur horfið þrátt fyrir
flóðöldu alþýðlegs valds. Það er þarna,
vígbúið, þjálfað og reiðubúið til að
snúast á sveif með þeim englum eða
djöflum augnabliksins, sem lofa að
„færa varninginn heim“.
Tarzie Vittachi
er aðstoðarritstjóri WorldPaper.
Sú slitna orðtugga „að færa varning-
inn heim“ er lykillinn að heilbrigðu
mati á raunveruleikanum í þessum
sviptingasömu löndum. Tveir þriðju
mannfjöldans í þeim löndum sem hing-
að til hafa verið kölluð Þriðji heimur-
inn og Annar heimurinn hafa ekki
fengið aðgang að þeim efnahagslegu
gæðum sem Fyrsti heimurinn og þeirra
eigin yfirstétt telja svo sjálfsögð að þau
eru ekki umtals verð.
Með dyggðugu yfirbragði getum við
húðflett okkar eigin þjóðfélög með
hárbeittum ádeilum fyrir meinsemdir
gegndarlausrar neyslugræðgi, en sann-
leikurinn er sá að innkaupalisti fólks
yfir þær vörur sem það vill öðlast og og
heldur að það þarfnist hefur breyst
með árunum. Fólk krefst þess að geta
veitt sér góðan mat, aðlaðandi fatnað,
þægilegt húsnæði, aðgang að nútíma-
legu heilbrigðiskerfi, góða og fullnægj-
andi skóla handa börnum sínum, fjöl-
skyldubíl samhliða skilvirku almanna-
flutningakerfi og ótal annarra gæða
sem almenningur á Vesturlöndum hef-
ur lengi litið á sem sjálfsagðar nauð-
synjar.
Þær glænýju ríkisstjórnir, sem nú eru
að festa sig í sessi í Austur-Evrópu
með hugsjónaglóðina ljómandi í aug-
unum og vonina svellandi í brjóstun-
um, munu án efa fljótt komast að því
að gamanið við að setja saman flúnku-
nýjar stjórnarskrár og nýtískulegar
stjórnsýslustofnanir, kann að kárna
fyrr en varir. Og þá munu þær standa
andspænis þeim gamalkunna vanda að
það er ekkert áhlaupaverk
„að færa varninginn heim“.
Hvernig þær fara að þvf
mun verða mest ögrandi við-
fangsefni þeirra. Þeirra mun
verða freistað með sírenu-
söng Alþjóðagjaldeyrissjóðs-
ins um hinn „frjálsa markað“
og með gylliboðum erlendra
bankastofnana sem verða
reiðubúnar að hengja á þær
oflánabyrðar, eins og þær
gerðu við Þriðja heiminn fyr-
* ir 15 árum þegar þær þurftu
* að koma í lóg olíuauði Ara-
- banna, eða öðrum olíudollur-
" um, sem þeim var falið til
varðveislu. Þetta eru upp-
skriftir að stórslysum.
I að minnsta kosti 20 ár eða meira,
eða á þeim tíma sem það, sem áður var
talið staðbundin og þjóðernisleg
vandamál, eins og örbirgð, stjórnlaus
íbúafjölgun, tæming óendurnýjanlegra
auðlinda og mengun umhverfisins
breyttist í ósundurgreinanlegt flikki
sem „veraldarvandi", sem aðeins verð-
ur leystur með samræmdum alþjóðaað-
gerðum, verður það æ ljósara að hin
stóru hugmyndakerfi 19. aldar. komm-
únismi og kapítalismi og gildakerfin
þeim samfara, eru ófær um að veita
svör við þessum viðfangsefnum sam-
tímans.
Ölmusum í formi „þróunaraðstoðar"
var fleygt í þessi vandamál, en yfirleitt
gerði sú góðgerðastarfsemi enga stoð.
Hin gömlu hugmyndakerfi eru smátt
og smátt að eftirláta sess sinn í mann-
legri meðvitund nýjum veruleika, sem
krefst veraldarvíðtækra aðgerða. Hin
nýja hugmyndafræði, sem tengir íbúa
heimsins saman sem hvöt fremur en
nauð, er umhyggja fyrir vistkerfinu. í
því málefni eru norður og suður, aust-
ur og vestur, ríkir og fátækir, karlar og
konur samofin, og, þótt margvíslegur
skoðanaágreiningur sé uppi um for-
gangsröð og framkvæmdaaðferðir, er
lítill ágreiningur um hversu brýnt það
sé.
Við verðum að viðurkenna þörfina
fyrir ný lífsgildi, lífsstíl sem byggist á
því að veröldin er nú öll eitt. Pláneta
okkar er fínlega samofin flækja þar
sem náungans kærleikur verður hafinn
upp til hinnar æðstu listar. ♦
42 HEIMSMYND