Heimsmynd - 01.03.1990, Blaðsíða 32

að vera til sem lifandi einstaklingur þeg-
ar heilastarfsemi hans sleppir. Læknis-
fræðilega er þó ekki erfitt að taka
ákvörðun í slíkum tilfellum en hún er
rædd og borin undir sérfræðinga, sem
stundað hafa sjúklinginn, sérfræðinga í
taugasjúkdómum, svo og nánustu ætt-
ingja. Síðan er stoðbúnaður, oftast önd-
unarvél, tekinn úr sambandi og frekari
meðferð hætt. Sjúklingurinn deyr þá oft-
ast innan hálfrar stundar.
Ef ekki er um heiladauða að ræða
verða ákvarðanir flóknari og erfiðari. Þá
er oftast ófullnægjandi að horfa ein-
göngu gegnum þröngan sjónauka læknis-
fræðinnar. Dæmi: Sjötugur maður, sem
verið hefur í fullu fjöri og sér fram á gott
líf í ellinni, verður fyrir áfalli og lendir
inn á gjörgæsludeild þar sem hann er í
öndunarvél. Meðan á meðferð stendur
gefa sig fleiri h'ffærakerfi og það þarf að
bæta við stoðvélum, hann deyr og er lífg-
aður við. Líkurnar á því að hann geti lif-
að því lífi í ellinni, sem hann hafði áður
horft fram til með tilhlökkun og ánægju,
eru hverfandi. Næsta víst er að hann
verði heilaskertur, bundinn við rúm og
hjólastól á langlegudeild hjúkrunarheim-
ilis, þar sem verður að mata hann og
hugsa um hann eins og barn. Á læknir-
inn þá að gefast upp í baráttunni við að
halda í honum lífinu, eða á hann að
senda hann „lifandi“ frá sér? Er læknir-
inn að gera sjúklingnum greiða með því?
Er hann að gera nokkrum greiða með
því? I þessu tilfelli er of seint að spyrja
sjúklinginn sjálfan, læknirinn verður að
taka ákvörðun í samráði við aðra, en
hans er ábyrgðin að lokum.
Annað dæmi: Kona með krabbamein í
brjósti hefur undirritað yfirlýsingu um að
hún vilji ekki neina meiriháttar vélræna
meðferð til að halda í sér lífinu, þegar
sjúkdómurinn er kominn á lokastig. Hún
gerði þetta meðan hún var við þolanlega
heilsu og með fulla andlega krafta. Ári
síðar er hún komin á gjörgæslu, meðvit-
undarlaus, truflun á saltstarfsemi líkam-
ans og meinvörp orðin útbreidd. Eigin-
maður hennar krefst þess að hún fái fulla
meðferð á gjörgæslu. í þessu tilfelli
mundi ég og margir starfsbræður mínir
hér og erlendis telja að álit ættingjans
ætti ekki að hafa áhrif á ákvörðun lækn-
isins. Það er grundvallaratriði, að það er
sjúklingurinn sjálfur sem ræður.
Þriðja dæmi: Á að leyfa vakandi og
andlega heilbrigðum sjúklingi að hafna
meðferð sem sennilega mundi hjálpa
honum. Um er að ræða sjúkling með al-
varlegan taugasjúkdóm, sem tímabundin
lömun fylgir. Hann yrði að vera í öndun-
arvél einhverjar vikur, en að því búnu
ætti lömunin að ganga til baka og sjúkl-
ingurinn að ná sér aftur til fyrra horfs.
Sumir mundu segja að hér bæri læknin-
um að taka sér forræði yfir sjúklingnum,
en ef við aðhyllumst það grundvallar-
Steinn Júnsson grannskoöar röntgenmynd með aðstoðarfúlki sínu.
atriði, að fullveðja einstaklingur með
fullu ráði og rænu eigi rétt á að velja
sjálfur lækni sinn og meðferð, ber lækn-
inum að virða þessa ákvörðun hans.
Viðhorf fólks til dauðans er auðvitað
breytilegt eftir aldri. Börn geta auðvitað
ekki tekið ákvarðanir í þessu efni eins og
fullorðið fólk, en þau sýna oft ótrúlegan,
ómeðvitaðan lífsvilja, sem dugar þeim í
baráttu við erfiða sjúkdóma, sem eldra
fólk hefði ekki af. Gamalt fólk veit að
stundin nálgast. Það vill oft heldur lifa
góðu lífi og styttra, heldur en vera hjálp-
arþurfi með allar daglegar þarfir, þjást
og líða illa. Það er algengt að gamalt
fólk setji lífsnautn ofar lífslengd. Fólk
vill lifa og hafa heilsu. Líf án heilsu er að
flestra dómi ekkert líf.“
Þessi mál verða æ brýnni fyrir lækna
og samfélag í alþjóðlegu samhengi. Is-
lenskir læknar fylgjast vel með í þessum
efnum. Þorsteinn Svörfuður var fenginn
til að vera meðal þátttakenda í panelum-
ræðum á norrænu þingi svæfingarlækna í
Kaupmannahöfn í sumar þar sem um-
ræðuefnið var Mannúð og gjörgœsla. Þar
„Þá getur maður
nálgast niðurstöðu
og sagt við sjálfan
sig, sjúkling og
aðstandendur að
líkurnar á bata
séu svo litlar að
maður setur spilin
á borðið . .
- Magnús
Böðvarsson
lyflæknir
32 HEIMSMYND