Heimsmynd - 01.03.1990, Qupperneq 76

Er fátækt á íslandi?
LÍTIB BMUÐ
OG FÁIR LEIM
Það er enginn fátækur á íslandi.
Hér geta allir haft það svo
gott. Allt sem þarf er vilji til
að leggja hart að sér og vinna
eins og maður. Þegar fólk tal-
ar um fátækt á það við að það
hafi ekki komist í utanlands-
ferð í tvö ár eða hafi ekki get-
að keypt sér nýjan bíl.“ Þetta
eru þær fullyrðingar sem við
heyrum sí og æ þegar talið
berst að kjörum fólks á Is-
landi. Og flestir trúa þessu. Flestir aðrir
en þeir sem þekkja það af eigin raun að
reyna að framfleyta sér á lægstu launum
sem borguð eru í landinu. Þeir sem það
hafa reynt vita að það er ekki verið að
vinna fyrir utanlandsferð, nýjum bfl,
flottara sófasetti eða einbýlishúsi. Það er
verið að vinna fyrir brýnustu nauðþurft-
um, mat og húsaskjóli. Vinna sextán til
átján tíma á sólarhring og hrekkur hvergi
nærri til.
Allir eru sammála um að lægstu launin
séu of lág, að af þeim geti enginn lifað,
en samt er fólki boðið upp á kauptaxta
sem varla duga fyrir lægstu húsaleigu,
hvað þá meiru. Örvæntingin eykst. Fólk
sér ekki út úr skuldunum. Sér ekki fram
á að geta menntað börnin sín. Óttast um
velferð þeirra á meðan verið er að vinna,
því ekki er svigrúm til að borga barna-
gæslu af fjörutíu þúsund króna launum á
mánuði. Einstæðar, ómenntaðar mæður
verða harðast úti. Ofan á ómanneskju-
legt vinnuálag bætist þrúgandi sektar-
kennd gagnvart börnunum. Sektarkennd
yfir að hafa ekki tíma fyrir þau, að geta
ekki veitt þeim það sem önnur börn fá,
að vera í sífelldu húsnæðishraki og
standa í flutningum jafnvel oft á ári.
Börnin verða oft taugaveikluð vegna
þessara sífelldu flutninga, samlagast illa
félögum sínum í skóla, verða viðföng
skólasálfræðinga sem hafa samband við
mæðurnar og bæta enn við sektarkennd-
ina. Þrautalendingin er að snúa sér til
Félagsmálastofnana, leita aðstoðar kerf-
isins og sitja þá jafnvel undir þeim
áburði að vera að misnota aðstöðu sína,
lifa á samborgurunum.
Það er verið að koma hér upp flokki
ónytjunga, segir fólk, og vissulega er sú
þróun óhugguleg að það skuli vera væn-
legri kostur að vera á framfæri Félags-
málastofnana eða á atvinnuleysisbótum,
heldur en að vinna. „Kerfið býður upp á
þetta“, segir Guðlaug Jónsdóttir starfs-
maður Mæðrastyrksnefndar en þangað
leita nú sífellt fleiri eftir aðstoð og á síð-
asta ári bárust umsóknir um styrki frá
tvö hundruð og áttatíu fjölskyldum, að-
allega fjölskyldum einstæðra mæðra og
öryrkja. „Það er ekki sniðug þróun að
ungt fólk sjái sér hag í því að vera at-
vinnulaust,“ segir Guðlaug, „en ég skil
það vel að ungar konur sem eru einar
með börn og hafa verið að vinna fyrir
rúmum fjörutíu þúsundum á mánuði
skuli ekkert vera að flýta sér að verða
sér úti um aðra vinnu þegar þær geta
fengið fimmtíu þúsund frá Félagsmála-
stofnun og notið þess um leið að hafa
börnin sín heima. Verkalýðshreyfingin
er óskaplega léleg og það er alveg fárán-
legt að vera að borga fólki laun sem allir
eru sammála um að ekki sé hægt að lifa
af.“
Lægstu kauptaxtar nema nú um þrjá-
tíu og átta þúsund krónum á mánuði fyr-
ir dagvinnu og þótt flestir reyni að verða
sér úti um eftirvinnu, aukavinnu, yfir-
borganir og álag gefur auga leið að þeir
sem eru á þessum launum geta ekki leyft
sér mikinn munað. Geta raunar alls ekki
framfleytt sér og þá eru slegin lán til að
fjármagna rekstur heimilisins, lán sem
safna vöxtum og verðbótum og engan
veginn er svigrúm til að borga. Pen-
ingaáhyggjurnar liggja eins og mara á
herðum fólks og eiga stóran þátt í þeirri
upplausn sem ríkir í heimilislífi og hjóna-
böndum. Innheimtulögfræðingar verða
fastagestir á heimilum, en af þeim sem
ekkert á er ekkert hægt að taka og ofan
á svimháa vexti og verðbætur bætist lög-
fræðikostnaður og innheimtukostnaður.
Fólk gefst upp, skilur, skiptir á milli sín
skuldum og börnum og heldur áfram
eftir FRIÐRIKU BENÓNÝS
Prautalendingin er að
snúa sér til félagsmála-
stofnana, leita aðstoðar
kerfisins og sitja þá
jafnvel undir þeim
áburði að vera að
misnota sér aðstöðu sína,
lifa á samborgurunum.
76 HEIMSMYND