Heimsmynd - 01.11.1990, Blaðsíða 8

FRA RITSTJORA
Skemmtilegur skortur á minnimáttarkennd
/prófkjöri Sjálfstæðisflokks undanfarnar vikur
höfum við fengið forsmekkinn af komandi
kosningabaráttu - en eðli slíkrar baráttu er
að frambjóðendur markaðssetja sig og stefnu
sína. Allt frá því að Margaret Thatcher var tekin í
gegn af auglýsingafólki sem litaði á henni hárið og
ákvað týpuna frá toppi til táar, frá hvítum perlu-
eyrnalokkum niður í svarta kvarthælana, hafa aðrir
fylgt í kjölfarið. Frúin hefur setið í tólf ár þannig að
þetta hlýtur að virka. Markaðssetning manns sem
vill komast á þing í upplýsingaþjóðfélagi nútímans
krefst þess að hann gefi af sér eins frjálslega, létta
og sportlega ímynd og talið er að falli í kramið.
Jakkafötin eru í sumum tilfellum sett inn í skáp, skyrtuermar
brettar upp, efstu tölurnar eru fráhnepptar, peysu er skutlað
kæruleysislega yfir öxlina og brosið er kankvíst. Imyndin er
þaulhugsuð. Allt er tínt til til að gefa sem glæstasta ímynd af
frambjóðandanum, hinn stórkostlegi ferill og hið mikla innsæi
í þjóðfélagsmál, ættartalan, makinn, börnin og fleira sem kór-
ónar hið alþýðlega yfirbragð viðkomandi hugsjónamanns.
I kosningablaði Sjálfstæðisflokksins fyrir prófkjörið hefst
ein grein um einn frambjóðandann svona: „Eigum við ekki að
halda pólitíkinni utan við þetta spjall. “ Orðin eru sögð af
þunga . . . „Ég held að fólk nenni ekki að lesa einhverja upp-
talningu á afrekum mínum eða því hvernig ég ætli að fara að
því að frelsa heiminn. „
Þá vitum við það að í röðum íslenskra stjórnmálamanna
leynist einn sem hugsanlega getur frelsað heiminn. Hvaða vol
er þetta um ísland sem fátækasta ríki Vesturlanda um alda-
mótin? Stjórnmálamenn okkar eru svo vissir um eigið ágæti
að þegar allt er að fara fjandans til tala þeir um afrek sín og
getuna til að frelsa heiminn.
Hamingjan hjálpi okkur. Eru það þessir eiginleikar sem
hafa fleytt okkur fram veginn (norður og niður) síðustu þús-
ulid ár? Einhver skemmtilegur skortur á minnimáttarkennd
og raunhæfum samanburði!
En auðvitað þurfa menn að markaðssetja sig. Út á það
gengur tilveran í nútímanum. Allt frá því að stórsjarmörinn
Kennedy sigraði Nixon í kappræðum í sjónvarpi fyrir þrjátíu
árum hefur fólk áttað sig á mikilvægi útlits og ímyndar. Löngu
síðar fór fólk að draga hæfni Kennedys sem forseta í efa.
Hverju áorkaði hann svo sem? En það kæfði ekki hugmynd-
irnar um nauðsyn þess að hafa persónutöfra til að hasla sér
FRAMLAG
völl á vettvangi stjórnmálanna. Því reyna allir fram-
bjóðendur að brosa.
Fyrirmyndin er himtrcharismatiski leiðtogi en 20.
öldin hefur fætt marga slíka af sér, leiðtoga sem
með persónutöfrum sínum hrífa fjöldann með sér.
Þessir charismatisku leiðtogar geta verið mjög vara-
samir, sjálfum sér og öðrum stórhættulegir. Stalín,
Mússólíni, Hitler og Maó höfðu þessa náðargáfu og
leiddu þjóðir sínar og heiminn út á barm glötunar
En þessir kallar voru ekki búnir til á auglýsinga-
stofum, enda eru persónutöfrar og hæfnin til að
hrífa fjöldann meðfæddur eiginleiki. Margaret Tha-
tcher hefur hins vegar notið liðveislu auglýsingast-
ofu í sköpun ímyndar sinnar. Hún er ekki og þykist ekki vera
charismatiskur leiðtogi, þótt margir andstæðingar hennar við-
urkenni hið gagnstæða. Hún er kölluð járnfrúin og hún er
ekki lýðskrumari. Hún er stjórnmálamaður með markmið og
framtíðarsýn sem hún er tilbúin að færa fórnir fyrir.
A Islandi má deila um það hvort forystumenn í stjórnmál-
um séu gæddir charisma. Einhverjir hafa þessa persónutöfra
en þeir hinir sömu eru líka lýðskrumarar. Og alls staðar skín
hrokinn í gegn. Vissan um eigið ágæti. Einn þekktasti herfor-
ingi 20. aldarinnar, Douglas MacArthur, þótti óvenju char-
ismatiskux leiðtogi en hann þótti einnig hæfur hershöfðingi
þar til hrokinn varð honum að falli. Svo viss var hann í eigin
sök að hann hunsaði fyrirskipanir yfirboðara síns, Trumans
Bandaríkjaforseta, og allar viðvaranir um gagnárás Kínverja í
Kóreustríðinu sem leiddi til ósigurs og eyðingar herja
MacArthurs.
Þessi hroki er skiljanlegur að því leytinu til að í kringum
charismatiska leiðtoga safnast oftast hópur smjaðrara sem eru
að maka eigin krók. Þannig veður leiðtoginn í villu. Það eru
eintómir já-menn í kringum hann og raunveruleikaskynið
brenglast. Napóleon var orðinn geggjaður þegar hann heimt-
aði að vera drottnari Evrópu í stað þess að láta sér nægja að
vera keisari Frakklands. Persónutöfrar fá ekki ráðið fram-
vindu sögunnar.
Þannig geta leiðtogar leitt þjóðir sínar í ógöngur. Leiðtogar
sem eru blindaðir af eigin getu, eigin töfrum, eigin skrumi og
eigin metnaði. Það er grunnt á hégómanum í fólki. Allir hafa
þörf fyrir virðingu og viðurkenningu - oftast þeir mest sem
minnst geta. // »
Inga Huld Hákonar-
dóttir var í Berlín þeg-
ar sameining þýsku
ríkjanna stóð fyrir dyr-
um. Nú, þegar ár er
liðið frá hruni Berlín-
armúrsins, lýsir hún
ástandinu í borginni,
framtíðarsýninni, gleð-
inni og óttanum við
þær afleiðingar sem
sameiningin kann að
hafa í för með sér.
Myndirnar sem fylgja
greininni tók Alda
Lóa Leifsdóttir sem
búsett er í Berlín.
Laufey Elísabet Löve,
blaðamaður HEIMS-
MYNDAR, hafði um-
sjón með stórglæsileg-
um tískuþætti sem hefst
á blaðsíðu 74. Hún
fjallar einnig um ann-
að efni tengt kvenlegri
fegurð, eins og um-
hirðu húðar og fleira,
sem fellur undir Nóv-
emberþátt blaðsins á
síðum 32 til 45.
Gunnar Haraldsson
blaðamaður skrifar
grein um vináttu á bls.
88. Þar segja nokkrir
einstaklingar frá bestu
vinum sínum og út-
skýra í hverju vináttan
er fólgin.
Sólveig Ólafsdóttir
stundar framhaldsnám
í fjölmiðlafræði við
Bostonháskóla. í þessu
blaði fjallar hún um
amerískan prófessor í
Boston sem kennir
börnunum sínum ís-
lensku.
Árni Blandon bók-
menntafræðingur fjall-
ar í þessu blaði um
listmálarann Vincent
Van Gogh, vini hans
og geðveiki, í afar at-
hyglisverðri grein með
gullfallegum myndum
af verkum Van Goghs,
Pauls Gauguin og
Emiles Bernard á bls.
68.
Kristján Frímann
skrifar reglulega um
drauma í HEIMS-
MYND. Þeim sem
hafa áhuga á að fá
ráðningu drauma sinna
er bent á að skrifa til
ritstjórnar tímaritsins
og merkja umslagið:
Draumalandið, tíma-
ritið HEIMSMYND,
Aðalstræti 4, 101
Reykjavík.