Heimsmynd - 01.11.1990, Síða 29

Austanmenn streyma langt að til að versla í Vestur-Berlín. Hár bíða langsveltir Pólverjar við vöruhúsið Aldi, þar sem þeir ætla að svala þrá sinni eftir
vestrænum neysluvörum.
svo fáar að ekki þýðir að hringja milli austurs og vesturs nema
helst á næturnar. Þessar tengingar verða þó leikur einn hjá því
að samræma atvinnuhætti, lög og lífsstíl. Gleði Þjóðverja er
því kvíða blandin. Þeim finnst stjórnmálamenn hafi farið of
geyst, ekki gefið þjóðarhelmingunum tveimur næði til að gróa
eðlilega saman. „Yfirvöldin skelltu sameiningunni yfir al-
menning rétt eins og Bismarck þegar hann sameinaði þýsku
furstadæmin 1871. Um örlög einstaklinga er ekki skeytt," segir
rithöfundurinn Giinther Grass. Aðrir líkja sameinaðri Berlín
við tvíhöfða þurs, þar sem hausarnir eigi fátt sameiginlegt
annað en báðir tala þýsku.
llt frá stríðslokum hafa borgarhlutarnir tveir þróast í
gjörólíkar áttir.
íbúar Vestur-Berlínar voru kannski þeir frjáls-
lyndustu í Þýskalandi öllu. Stjórnmálamönnum var
mjög í mun að viðhalda byggð í þessari umsátursey í Rauða-
hafinu og gerðu margt til að laða fólk þangað. Til dæmis
þurftu íbúar Vestur-Berlínar ekki að gegna herskyldu (en við
sameininguna komst hún aftur á). Einstæðar mæður njóta þar
hærri styrkja en annars staðar og barnaheimili hafa verið til-
tölulega mörg, þótt enn skorti dagvistarrými fyrir þrjátíu þús-
und börn. í Vestur-Þýskalandi vantar alls dagheimili fyrir
hálfa milljón barna. Vestur-Berlín varð griðastaður þeirra sem
vildu fara eigin leiðir, lifa öðruvísi en fjöldinn. Margs konar
gildi hafa dafnað hér hlið við hlið. Kynhverft fólk sætir ekki
aðkasti, listamenn una sér vel og mikið er um útlendinga.
Einkum eru Tyrkir áberandi og skyndibitavagnar þeirra, imb-
issarnir, sjást um alla borgina. Götumyndin er fjölbreytt, því
dyttað hefur verið að gömlum byggingum jafnhliða tilraunum
með nýja stíla. Ein fegursta nýbyggingin er hljómleikahöll sin-
fóníunnar við Tiergarten, gædd svífandi yndisþokka eins og
listin sem hún hýsir.
I Austur-Berlín varð annað uppi á teningnum. Þar þreifst
ekki fjölbreytni heldur var lagt ofurkapp á að steypa alla í
sama mót og þurrka út flest sem vitnaði um persónulega tján-
ingu. Utlendingar voru'illa séðir - nema helst sem tímabundn-
ir gestir við háskólana þar sem þeim voru kynnt marxísk
fræði. Oskaplega orka fór í eftirlit og bælingu, því góður þegn
átti að vera hlýðinn og frumkvæðislítill. Borgarhverfin eru
miklu einlitari en vestan megin. Mikið af gömlum húsum var
jafnað við jörðu og í staðinn risu ótal verkamannablokkir,
skrautlausar og hver annarri keimlíkar. Ætlunin var að skapa
nýja veröld, betri og réttlátari en áður hefði þekkst og sem
tákn fyrir hana var reistur firnahár sjónvarpsturn við hið forn-
fræga Alexanderplats, Efst á honum trónir kúlulaga veitinga-
hús sem sést um alla borgina, og snýst einn hring á klukku-
stund.
Tilraun kommúnista til að skapa fegurra mannlíf en áður
hefði þekkst snerist í flestu upp í andhverfu sína. Nýr tími hélt
aldrei innreið sína í Austur-Berlín. Þess í stað er engu líkara
en þar hafi verið reynt að snúa klukku tímans aftur á bak og
furðulegt tregðulögmál hafi tekið völdin.
Eftir sameininguna finna hinar sextán eða sautján milljónir
Austur-Þjóðverja sárt til vanmáttar gegn sextíu milljónum
Vestur-Þjóðverja sem allt virðast kunna og geta betur en þeir.
„Við erum vondu Þjóðverjarnir, syndaselirnir, hjá okkur hef-
ur allt verið ómögulegt,“ segja austanmenn. Skopteiknarar
blaðanna sýna feitan og rjóðan Vestur-Þjóðverja sem faðmar
að sér horaðan og fölan Austur-Þjóðverja . . . og sýnist frem-
ur ætla að kremja hann en hlúa að honum. Hætt er við að fög-
ur orð um lýðræði reynist innantóm þegar Austur-Þjóðverjar
fara að keppa við landa sína um vinnu á frjálsum markaði.
Starfsþjálfun þeirra og vinnumáti er óralangt frá því að upp-
fylla kröfur nútíma tækniþjóðfélags. Einkum óttast þeir eldri
að þeirra bíði ekki annað en verða ófaglært láglaunavinnuafl
líkt og Tyrkir og arabar voru fyrir skemmstu.
-^lesta þegna alþýðulýðveldisins þyrfti að endurhæfa.
£ Bifvélavirkjar kunna einungis að gera við Trabanta,
B tannlækna skortir nýtísku bora. Lítil saga um skóla-
/7 kerfið: Mér var sagt að í Humboldt háskólanum for-
t nfræga væru aðeins þrjár ljósritunarvélar, allar læstar
# inni og lyklarnir geymdir í menntamálaráðuneytinu.
Kennarar þurfa að skipta um stíl og þá ekki síður þjón-
ar. Þeir voru frægir fyrir að meina fólki aðgang að veit-
ingastöðum þótt þar sýndist allt galtómt. Svo eru þeir sem
þegar hafa misst vinnuna, eins og þeir mörgu sem unnu fyrir
öryggislögregluna Stasi og höfðu lifibrauð af njósnum, eða
þeir sem hljóta að missa hana þegar eftirlitsstörfum fækkar.
>
HEIMSMYND 29