Litli Bergþór - des. 2018, Blaðsíða 31

Litli-Bergþór 31
Torfastaðakirkja 125 ára
Það áraði ekki vel í uppsveitum Árnessýslu árið
1892. Í blaðinu Þjóðólfi, 45. árgangi 1893, 4. tbl.
27. jan. bls. 15, segir í fréttapistli úr Biskupstungum
af raunum bænda vegna lélegrar sauðasölu og lágs
verðs til þeirra hjá kaupmönnum og Kaupfélagi
Árnesinga, ótíð og lélegum heyfeng. Einnig er
sagt frá óstandi í vegamálum, hugmyndum um brú
á Brúará í stað flekans yfir gjána við Brúarfoss og
beiðni til þingsins um annan lækni í Árnessýslu,
er sitji ofar í sýslunni, t.d. í Skálholti. En læknir
sat þá á Eyrabakka. Eftir allan barlóminn lýkur
fréttaritari þó pistlinum á jákvæðu nótunum á
þessa leið:
„Nú hef ég verið svo fjölorður um hugsanir
vorar og ráðagerðir, að mál er að geta um
eitthvað, sem gert hefur verið, og er mér þá
ekki annað hugkvæmara, en kirkjubygging
Torfastaðasóknarmanna. Þeir reistu sér kirkju
næstl. sumar, og gáfu til hennar í peningum 1.330
kr. En vinna sú og aðflutningur að kirkjunni er
þeir inntu af hendi auk þess, mun lágt reiknað á
1000 krónur. Eru búendur í sókninni einir 18 að
tölu, og eigi auðugri menn en gerist, að einum
eða tveimur undanskildum. Þó að þetta sé allhár
skattur á svona fáa menn, hygg ég að þeir standi
jafnréttir eptir, og það þrátt fyrir það, hve illa
lætur í ári. Hvað mundu allir Árnesingar, eða allir
Íslendingar, geta gert í góðu ári, ef þeir
sýndu sömu eindrægni og drengskap,
sem þessi litli hópur?“
Kirkjan var vígð þ. 1. janúar 1893 og
fagnaði því 125 árum þ. 1. janúar 2018.
Prestur á Torfastöðum um það
leyti er kirkjan var byggð, var sr.
Magnús Helgason frá Birtingaholti í
Hrunamannahreppi, fæddur 1857, dáinn
1940 í Reykjavík. Meðal systkina hans
voru Guðmundur prestur í Reykholti í
Borgarfirði, Kjartan prestur í Hruna,
Guðrún húsfreyja á Hrafnkelsstöðum,
Ágúst bóndi í Birtingaholti og Katrín
húsfreyja á Stóra Núpi, en hún var
móðir Jóhanns Briem listmálara.
Magnúsi voru veittir Torfastaðir 1884
og sat þar til 1905, er hann var skipaður
kennari við Flensborgarskóla og síðar
skólastjóri Kennaraskólans. Áður hafði
hann verið prestur á Breiðabólstað á
Skógarströnd í eitt ár.
Kona Magnúsar var Steinunn Skúladóttir Thor-
arensen, fædd 1855, dáin 1929. Þau voru barnlaus.
Árið 2011 afhenti Magnús Sigurðsson í Birtinga-
holti Pétri Skarphéðinssyni, lækni í Laugarási,
uppskrift af dagbók séra Magnúsar Helgasonar á
Torfastöðum frá árinu 1892, þegar kirkjan var í
byggingu.
Þessa uppskrift hafði Magnús fundið í
eftirlátnum munum föður síns, Sigurðar Ágústs-
sonar, (1907-1991), bónda í Birtingaholti, kennara
og tónskálds. Þess má geta að Sigurður kenndi
m.a. í Reykholtsskóla hér í Tungunum á árunum
1964-1969. En eins og áður er getið, var Ágúst,
faðir Sigurðar, bróðir séra Magnúsar.
Fylgir dagbókin hér á eftir, eins og hún birtist í
uppskriftinni, en ekki er vitað hver skrifaði hana
upp. Þar sem ekki er um frumrit að ræða hefur
hún að vísu minna heimildargildi, en hún lýsir þó
á skemmtilegan hátt í sínum knappa stíl, árferði,
lífi prests og aðbúnaði fólks á þessum árum.
1892
1. janúar. Messað í Haukadal. Sæmilega
mannmargt en margir komu seint; færð ill. Að
Múla fyrir dagsetur og spilað lengi.
9. janúar. Jarðaður Guðmundur frá Fljóti, gekk
góður bóndi úr garði. Hér gistu Kópsvatnshjón
Dagbók sr. Magnúsar Helgasonar frá byggingarári kirkjunnar 1892
Torfastaðakirkja, byggð 1892.
Pétur Skarphéðinsson: