Tímarit hjúkrunarfræðinga - 2018, Síða 69

Aðferð
Til að svara rannsóknarspurningunni var valin fyrirbæra -
fræðileg rannsóknaraðferð, Vancouver-skólinn í fyrirbærafræði
sem er mikið notuð innan hjúkrunarfræði (Dowling og Coo-
ney, 2012). Tekin eru fyrirbærafræðileg viðtöl við einstaklinga
sem hafa orðið fyrir ákveðinni reynslu og leitast er við að skilja
reynsluheim þeirra, túlkun og skynjun á þessari sérstöku
reynslu (Sigríður halldórsdóttir, 2013). Í töflu 1 á næstu síðu
er yfir lit yfir tólf þrep rannsóknarferlisins og hvernig þeim var
fylgt í þessari rannsókn.
Fyrsta þrepið var að velja í úrtakið. auglýst var eftir þátttak-
endum í tímaritinu Velferð, sem gefið er út af hjartavernd, og
á vefsíðum hjartaverndar og hjartalífs. Skilyrði fyrir þátttöku
í rannsókninni var að hafa fengið hjartaáfall í kringum fimm-
tugt (50 ára +/– 6 ár, þ.e. 44–56 ára) og að a.m.k. 6 mánuðir
væru liðnir frá áfallinu. Viðmælendur voru samtals 11, þrjár
konur og átta karlmenn, flest svöruðu í gegnum auglýsingu í
Velferð. Þátttakendur voru 44–56 ára þegar þeir fengu krans -
æðastíflu og meðalaldur þeirra var 48 ár þegar þeir fengu í
fyrsta sinn staðfesta greiningu um hjartaáfall. Sex höfðu fengið
fleiri en eitt hjartaáfall. Tveir einstaklingar höfðu fengið hjarta-
áfall fyrir minna en ári, annars voru liðin 1–10 ár frá fyrsta
áfalli.
Annað þrepið var „að vera kyrr“ og ígrunda. Í þessu þrepi
ígrundaði fyrsti höfundur (hér eftir rannsakandi) fyrirfram-
gerðar hugmyndir sínar um fyrirbærið, skrifaði þær niður og
leitaðist við að leggja eigin reynslu, hugmyndir og hugsanir um
efnið til hliðar. Þriðja þrepið fól í sér gagnasöfnun í gegnum
samræður með beinum orðaskiptum. rannsakandi spurði op-
inna spurninga í upphafi, t.d. „getur þú sagt mér frá persónu-
legri reynslu þinni af því að fá hjartaáfall?“ og þrengdi svo
spurningarnar til að fá skýrari mynd af fyrirbærinu, t.d.
„hvernig leið þér andlega í kjölfar áfallsins?“ Þannig breyttist
eðli samræðna eftir því sem leið á rannsóknina. Viðtölin voru
tekin á stað þar sem engin truflun var og tóku á bilinu 35–80
mínútur. algengast var 50–60 mínútur. Þegar viðtöl voru í
styttra lagi komu þátttakendur í annað viðtal til að rannsakandi
fengi dýpri skilning á reynslu þeirra. haft var samband við átta
viðmælendur til að fá betri útskýringar á einstökum atriðum.
Sum viðtöl voru innihaldsríkari en önnur en mettun náðist eftir
19 viðtöl við 11 þátttakendur. gagnagreining hófst strax í
viðtölunum og rannsakandi skerpti vitund sína varðandi hug-
myndir og hugtök og fylgdi þeim eftir í viðtölunum.
Þrep 4–6. allar samræður voru hljóðritaðar og síðan skráðar
orðrétt. Viðtölin voru send þátttakendum til yfirlestrar til að fá
staðfestingu á því sem þeir sögðu. Eftir að viðtölin höfðu verið
skráð var hvert viðtal ígrundað og lesið margoft yfir með
opnum huga og merkt var við mikilvægustu atriðin sem komu
fram. Síðan voru viðtölin greind með þemagreiningu í megin -
þemu og undirþemu. kóðar (e. codes) voru dregnir út úr afrit-
unum (e. deconstruction). Þeim var síðan raðað í þemu
(e. reconstruction), t.d. þróun sjálfsmyndar þátttakenda. Þemu
rannsóknar þróuðust og þroskuðust eftir samræður og ígrund -
un höfunda og var þess gætt að sleppa ekki mikilvægum atrið -
um og tvítaka ekki önnur. niðurstöðum fyrir hvern þátttak -
anda var raðað saman í greiningarlíkan fyrir hvern þátttakanda
í samræmi við þrep 4 til 6. Öll þemun voru dregin fram til að
sjá rauða þráðinn í samræðunum og niðurstöður settar fram
út frá þeim.
Einstaklingsgreiningarlíkön fela í sér ákveðna túlkun og í þrepi
7 fékk rannsakandi staðfestingu á greiningarlíkani viðkomandi
þátttakanda og endurtók þessa aðferð með öllum þátttakend -
um. Þrep 8. Eftir upphafsstarf rannsakanda tóku allir höfundar
þátt í að greina rannsóknargögnin og ræddu fyrstu niðurstöður.
allar mögulegar útfærslur voru skoðaðar sjálfstætt og saman
og eftir mikla umfjöllun var þróað heildargreiningarlíkan um
reynslu af því að fá hjartaáfall í kringum fimmtugt.
Þrep 9. rannsakandi tryggði að niðurstöðurnar væru byggðar
á rannsóknargögnunum með því að endurlesa öll viðtölin og
bera þau saman við niðurstöðurnar. Þrep 10 snerist um að velja
heiti sem lýsti niðurstöðunum í örstuttu máli. Í þrepi 11 voru
niðurstöðurnar sannreyndar með tveimur þátttakendum og í
þrepi 12 voru niðurstöður settar fram.
Siðfræði
unnið var markvisst að því að vernda þátttakendur eftir helstu
leiðbeiningum um siðfræði rannsókna (Sigurður kristinsson,
2013). Þátttakendur fengu kynningarbréf ásamt bréfi um upp -
lýst samþykki sem þeir skrifuðu undir eftir munnlega kynn-
ingu á rannsókninni. allir þátttakendur fengu rannsóknarnafn
og engin staðarnöfn eða nöfn, sem hægt var að rekja til þátt-
takenda, voru skráð til að tryggja nafnleynd. Viðtölin voru
tekin upp með leyfi þátttakenda. rannsóknin var samþykkt af
Vísindasiðanefnd og tilkynnt til Persónuverndar
Niðurstöður
reynsla þátttakenda af þeirri lífsreynslu að fá hjartaáfall í
kringum fimmtugt endurspeglast í yfirþemanu „endurskilgrein-
ing á lífi og sjálfi“ en það lýsir í örstuttu máli þeim miklu breyt-
ingum sem urðu á lífi og sjálfi þátttakendanna við að fá
hjartaáfall svo ungir. Mynd 1 sýnir grunnuppbyggingu fyrir-
bærisins (e. essential structure of the phenomenon) sem
Spiegel berg (1984) segir að þurfi að vera til staðar ef aðferðin
eigi að geta kallast fyrirbærafræðileg.
Breytingar á sjálfsmynd
Að vera hjartasjúklingur eða ekki. fyrsta árið eftir hjartaáfallið
litu þátttakendurnir á sig sem hjartasjúklinga, en þegar lengra
leið frá því breyttist sjálfsmyndin aftur og fólk upplifði sig heil-
brigt en þó með þennan „krankleika“. Þarna virðist vera um
ákveðið aðlögunarferli að ræða sem þátttakendur ganga í
gegnum og felur í sér ákveðna endurskilgreiningu á lífi og sjálfi.
upplifun karls var að hann leit á sig sem hjartasjúkling en ein-
ritrýnd grein scientific paper
tímarit hjúkrunarfræðinga • 1. tbl. 94. árg. 2018 69