Tímarit hjúkrunarfræðinga - 2018, Blaðsíða 71

hverri sjúkrastofu og víðar þar sem minnt er á hand-
hreinsun og ábendingarnar fimm. hreinsa á hendur á
eftir farandi tímapunktum:
a. fyrir snertingu við sjúkling, markmiðið er að verja
sjúklinginn.
b. fyrir hrein eða aseptísk verk, markmiðið er að verja
sjúklinginn.
c. Eftir hugsanlega líkamsvessamengun, mark miðið er
að verja starfsmanninn.
d. Eftir snertingu við sjúkling, markmiðið er að verja
starfsmanninn og næsta sjúkling.
e. Eftir snertingu við umhverfi sjúklings, markmiðið er
að verja starfsmanninn og næsta sjúkling.
auk þess er umhverfi deildarinnar skipt í nærumhverfi
sjúklings og fjærumhverfi hans. nærumhverfi hvers
sjúk lings er það umhverfi sem hann er í hverju sinni og
er því breytilegt. Ef sjúklingur er til dæmis í einbýli er
nærumhverfið allt herbergið, í fjölbýli er það umhverfið
sem afmarkast af millitjöldum eða milliveggj um, í blóð -
skilun er það stóllinn sem sjúklingur situr í meðan hann
er í meðferð og það sem tilheyrir stæðinu hans og svo
framvegis. Starfsmenn eiga að hreinsa hendur fyrir og
eftir snertingu við nærumhverfi sjúklings.
3. Bætt aðgengi að handspritti er stór hluti verkefnisins.
alþjóðaheilbrigðismálastofnunin leggur upp með að
nota handspritt til handhreinsunar frekar en handþvott
með vatni og sápu. handspritt fer betur með húð handa
(inniheldur húðverndandi efni) og tekur skemmri tíma
(15–20 sek.) en handþvottur. undantekning frá þessu er
ef sjúklingur er með Cl. difficile eða niðurgang og ef
hendur starfsmanns eru mengaðar líkamsvessum eða
sýnilega óhreinar, þá þarf að þvo þær. Á forskráningar-
tímabilinu fóru hjúkrunarfræðingar sýkingavarnadeild -
ar á deildir og aðstoðuðu við ákvörðun um hvar best
væri að staðsetja handspritt í stofu sjúklings. hand-
sprittið þarf að vera í seilingarfjarlægð frá starfsmanni
þegar hann er að sinna sjúklingi til að hægt sé að fram-
kvæma handhreinsun sam kvæmt ábendingunum fimm.
Á sum um deildum var ákveðið að hafa handsprittið á
rúmgaflinum, á öðrum deildum var það á náttborði
sjúklings, á enn öðrum var ákveðið að hafa það á vegg
við höfða- eða fótagafl rúmsins allt eftir því hvað hent -
aði best. auk þess var sett handspritt á ganginn við dyr
hverrar stofu til að auðvelt væri að spritta hendur á leið
inn og út af stofunni.
4. Stuðningur yfirmanna, það er framkvæmdastjóra og
deildarstjóra hverrar deildar, er afar mikilvægur. Ef
þennan stuðning skortir þá gengur verkefnið illa, skrán-
ingaraðilar ná ekki að skrá handhreinsun og ekki er
hægt að birta niðurstöður.
lausn á þeim og það var ekki fyrr en framkvæmdastjórar og deildarstjórar lýstu skýrt
yfir stuðningi við verkefnið að það fór að ganga þokkalega.
Það vandamál, sem gekk verst að leysa, var skráningin á tilefnum handhreinsunar.
Í upphafi verkefnisins höfðu skráningaraðilar deilda sjaldan tíma til að sinna skrán-
ingunni, því tóku hjúkrunarfræðingar sýkingavarnadeildar við henni og önnuðust
hana þar til ákveðið var að taka upp skráningu á spjaldtölvu. Spjaldtölvur voru
prófaðar á fyrstu deildinni í febrúar 2015 með góðum árangri og því var þessi skrán-
ingaraðferð tekin upp á öðrum deildum í framhaldinu. Skráningaraðilar deilda skrá
nú beint í spjaldtölvu og senda gögnin strax til sýkingavarnadeildar þar sem úrvinnsla
þeirra fer fram. Á þennan hátt er gagnaöflun og úrvinnsla einfölduð.
nú hefur verkefnið verið í gangi í 6 ár á Landspítala og nokkrar deildir fylgja
reglum um handhreinsun afar vel eða í 97–100% tilvika. Ólíklegt er að fólk fari svo
dyggilega eftir leið beiningum um handhreinsun og ef til vill er hér um að ræða skekkju
sem kemur fram við eftirlitið eða svokölluð „hawthorne-áhrif “. Með því er átt við að
sá sem fylgst er með breyti hegðun sinni þegar hann uppgötvar að fylgst er með
honum (Srigley o.fl., 2014). Í þessu verkefni hreinsar hann þá hendur oftar en ella og
alþjóðaheilbrigðismálastofnunin telur að jafnvel sé hægt sé að nota „hawthorne-
áhrifin “ sem áminningu um handhreinsun (World health Organization, 2009). rann-
sókn Srigley og félaga frá 2014 sýnir að beint eftirlit með handhreinsun leiðir til þess
að starfsfólk hreinsi hendurnar þrefalt oftar en við sjálfvirkt rafrænt eftirlit (Srigley
o.fl., 2014).
næstu skref í þessu verkefni innan Landspítalans eru að hvetja sjúklinga og
aðstandendur til að spyrja starfsmenn hvort þeir hafi hreinsað hendur, og er það í
samræmi við skipulag verkefnisins frá alþjóðaheilbrigðismálastofnuninni (World
health Organization, 2009), ásamt því að fjölga deildum sem taka þátt í verkefninu.
könnun Pittet og fleiri sýnir að tveir þriðju hlutar heilbrigðisstarfsmanna telja að
„með hreinum höndum“
tímarit hjúkrunarfræðinga • 2. tbl. 94. árg. 2018 71