Morgunblaðið - 19.12.2019, Qupperneq 52

52
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 19. DESEMBER 2019
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á http://www.mbl.is/mogginn/leidarar/
HalldórBenjamínÞorbergs-
son, framkvæmda-
stjóri Samtaka at-
vinnulífsins, segir í
samtali við Við-
skiptamoggann að það sé
áhyggjuefni fyrir okkur öll að
hið opinbera hafi ekki hagrætt
hjá sér eins og atvinnulífið hefur
þurft að gera. Þetta eru orð að
sönnu og ekki látin falla án
ástæðu.
Nýjar tölur Hagstofunnar
benda til skuggalegrar þróunar
á íslenskum vinnumarkaði. Á
heildina litið hefur launþegum á
landinu fækkað sé október í ár
borinn saman við sama mánuð í
fyrra. Samdrátturinn er 1,8%,
sem er verulegt, ekki síst þegar
horft er til þess að fólki fjölgar
og atvinnutækifærum þarf að
fjölga samhliða.
En þetta er ekki eina
áhyggjuefni, heldur ekki síður
hitt, að á sama tíma og þetta
gerist fjölgar þeim verulega
sem starfa hjá hinu opinbera,
eða um rúmlega 4%. Þetta felur
líka í sér að fækkunin í einka-
geiranum er enn meiri en sú
1,8% fækkun sem áður er nefnd,
því að inni í þeirri tölu er fjölg-
unin hjá hinu opinbera. Fækkun
launþega hjá einkageiranum
nemur rúmum 4%, eða um það
bil sömu hlutfallstölu og fjölg-
unin hjá hinu opinbera.
Afar brýnt er
orðið að ríki og
sveitarfélög fari að
endurskoða starf-
semi sína í grund-
vallaratriðum. Aug-
ljóst má vera að
ekki getur gengið að æ fleiri
starfi hjá hinu opinbera á sama
tíma og störfum í einkageir-
anum fækki. Þessari þróun
verður að snúa við og til þess
þarf hugarfarsbreytingu hjá
kjörnum fulltrúum, bæði hjá ríki
og sveit. Það viðhorf að sífellt sé
hægt að fjölga opinberum stofn-
unum og ráða fleiri starfsmenn
gengur vitaskuld ekki upp. Þar
með gengur ekki heldur upp að
auka stöðugt við regluverk hins
opinbera og leggja sífellt auknar
skyldur á herðar þess, því að
þessar skyldur kalla á fleiri
starfsmenn.
Hafa verður í huga að fjölgun
opinberra starfsmanna gerist
ekki í tómarúmi. Starfsmönn-
unum þarf að greiða laun og þeir
fjármunir sem til þess eru nýttir
koma af skattfé. Fjölgun op-
inberra starfsmanna felur því í
sér hærri skatta og hærri skatt-
ar draga máttinn úr einkageir-
anum sem verður til þess að
störfum þar fækkar. Hið op-
inbera er þess vegna að búa til
vítahring með sífelldri fjölgun
opinberra starfsmanna og verð-
ur að grípa til aðgerða eigi ekki
illa að fara.
Ísland verður ekki
rekið með opinber-
um starfsmönnum
einum saman}
Öfugþróun hjá
hinu opinbera
Segja má að síð-ustu tvö ár hafi
á heildina litið verið
fremur jákvæð þeg-
ar horft er til sam-
skipta ríkjanna á
Kóreuskaga, í það
minnsta miðað við það spennu-
stig sem ríkt hafði árin á undan.
Eftir ítrekaðar tilraunir með
bæði kjarnorkuvopn og eld-
flaugar sem gætu borið þau á
áfangastað drógu Norður-
Kóreumenn úr hvoru tveggja að
undirlagi einræðisherrans Kim
Jong-un.
Hin nýja afstaða Kim opnaði á
ýmsa sögulega viðburði, líkt og
fyrstu viðræður leiðtoga Norð-
ur-Kóreu við forseta Bandaríkj-
anna, sem og fyrstu heimsókn
leiðtoga Norður-Kóreu til ná-
grannanna í suðri. Bæði Donald
Trump Bandaríkjaforseti og
Moon Jae-in, forseti Suður-
Kóreu, hafa nú í viðræðum sín-
um stigið söguleg og táknræn
skref inn fyrir landamæri Norð-
ur-Kóreu, nokkuð sem hefði
jafnvel þótt óhugsandi fyrir um
tveimur árum.
En táknræn skref eru lítils
virði ef ekki er hægt að fylgja
þeim eftir með raunverulegum
ávinningi. Og því miður eru nú
allar líkur á að sú
velvild sem unnist
hefur á milli Norð-
ur-Kóreu og ná-
grannaríkjanna sé
senn á þrotum. Orð-
færi stjórnvalda í
Pyongyang hefur farið
síharðnandi á síðustu vikum, og
hefur jafnvel leitað aftur í sama
far hótana og gífuryrða og áður.
Krafa Norður-Kóreumanna
nú er að Bandaríkjastjórn leggi
á borðið tillögur fyrir lok þessa
árs um það hvernig létta eigi á
refsiaðgerðum gegn Norður-
Kóreu, áður en frekari viðræður
geti haldið áfram. Þá hefur legið
í loftinu hótun um að stór eld-
flaugatilraun sé í farvatninu, en
Norður-Kóreumenn hafa lofað
„sérstakri jólagjöf“ verði ekki
orðið við kröfum þeirra.
Úr vöndu er að ráða. Það er
engum í hag að ástandið á Kór-
euskaganum verði aftur jafn
spennuþrungið og var á verstu
dögunum árið 2017. Á hinn bóg-
inn er útilokað að senda þau
skilaboð að óþokkahegðun sé
besta leiðin fyrir Kim Jong-un
til að ná sínu fram. Hann verður
áfram að fá þau skilaboð að eng-
in verðlaun séu í boði fyrir ógnir
og hótanir.
Táknræn skref eru
ágæt svo langt sem
þau ná. En þau ná
aldrei alla leið. }
Kólnar á Kóreuskaga?
S
kilningur á aðstæðum og líðan fólks
með heilabilun er mikilvæg for-
senda þess að komið sé fram við
það af þeirri virðingu sem því ber
og að það fái viðeigandi þjónustu í
öllum aðstæðum. Með það markmið í huga
ákvað ég á dögunum að veita Alzheimersam-
tökunum 15 milljóna króna styrk til að hrinda
í framkvæmd tveimur fræðsluverkefnum sem
snúa að þjónustu við aldraða og fólki með
heilabilun.
Fræðsluverkefni Alzheimersamtakanna
varða annars vegar svokölluð styðjandi sam-
félög og hins vegar jafningjafræðslu á hjúkr-
unarheimilum. Til að stuðla að styðjandi sam-
félögum fyrir fólk með heilabilun munu Alz-
heimersamtökin standa fyrir gerð fræðslu-
efnis fyrir sveitarfélög og ýmsa þá sem veita
almenningi þjónustu, s.s. afgreiðslufólk í verslunum,
öryggisverði, lögreglu, fólk sem sinnir almenningssam-
göngum o.fl. þar sem fjallað er um heilabilun og ýmsar
birtingarmyndir heilabilunarsjúkdóma og farsæl við-
brögð þjónustuaðila í samskiptum við fólk með einkenni
heilabilunar. Fræðsluefnið verður meðal annars að-
gengilegt í gegnum vefgáttina Heilsuveru.
Verkefni Alzheimersamtakanna sem varðar jafninga-
fræðslu á hjúkrunarheimilum snýst um að koma á fót
teymi sem heimsækir hjúkrunarheimili, veitir fræðslu og
styrkir getu starfsfólks til að veita fólki með heilabilun
umönnun. Mikilvægur liður í verkefninu og megin-
áhersla í störfum teymisins verður að aðstoða starfsfólk
á hverjum stað við að koma á fót jafningjafræðslu um
umönnun fólks með heilabilun. Gert er ráð
fyrir að jafningjafræðsla hefjist á öllum
hjúkrunarheimilum landsins á árunum 2020-
2021 undir stjórn Alzheimersamtakanna.
Við sama tækifæri veitti ég Landssamtök-
um eldri borgara þriggja milljóna króna styrk
til gerðar fræðsluefnis í forvarnaskyni gegn
einmanaleika og félagslegri einangrun eldra
fólks. Vitað er að félagsleg einangrun er einn
af áhættuþáttum heilabilunar. Meðal annars
þess vegna skiptir miklu máli að eldra fólk
haldi virkni og félagslegum tengslum og fái til
þess markvissan stuðning ef þess er þörf.
Fræðsluefnið mun snúa að þessu og beinast
jafnt að einstaklingum og stjórnsýslunni. Gert
er ráð fyrir að verkefninu ljúki fyrir lok árs
2020 og að fræðsluefnið verði einnig aðgengi-
legt á vefgáttinni Heilsuveru.
Fyrrnefnd verkefni falla að aðgerðaáætlun í málefnum
fólks með heilabilun sem verið er að leggja á lokahönd í
heilbrigðisráðuneytinu og er unnin út frá drögum að
áætlun um þjónustu við einstaklinga með heilabilun sem
Jón Snædal vann fyrir ráðuneytið. Þá hafa fagmenn og
aðstandendur lagt fram ábendingar um hvernig þjónust-
unni verður best fyrir komið, auk þess sem litið hefur
verið til reynslu annarra Norðurlanda af uppbyggingu
þjónustu við þennan hóp. Þjónustan þarf að vera óslitin
allt frá greiningu sjúkdómsins og það er dýrmætt að fá
ábendingar frá þeim sem reynt hafa á eigin skinni hvar
tækifæri eru til úrbóta.
Svandís
Svavarsdóttir
Pistill
Aukin fræðsla um heilabilun
Höfundur er heilbrigðisráðherra.
STOFNAÐ 1913
Útgáfufélag: Árvakur hf., Reykjavík.
Ritstjóri:
Davíð Oddsson
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal
Ritstjóri og framkvæmdastjóri:
Haraldur Johannessen BAKSVIÐ
Ágúst Ingi Jónsson
aij@mbl.is
Nú þegar tólf dagar eru eft-ir af árinu hefur ekki orð-ið banaslys meðal ís-lenskra sjómanna á fiski-
og flutningaskipaflotanum og árið
gæti því orðið það sjötta í sögunni
sem slík slys verða ekki. Hafa ber í
huga að slysin
gera ekki boð á
undan sér og fram
að áramótum gæti
alvarlegt slys orð-
ið á sjó. Hins veg-
ar dregur mjög úr
sjósókn í kringum
hátíðar og sér-
staklega þegar
helgar bætast við
jóladagana eins
og nú.
Ástæða er til að fagna þeim góða
árangri sem náðst hefur síðustu ár í
baráttu fyrir auknu öryggi og fækkun
banaslysa, en sá skuggi hvílir þó yfir
að maður fórst við köfun í sjó út af
Hjalteyri í Eyjafirði í byrjun sept-
ember. Um var að ræða bandarískan
ferðamann, sem hafði ásamt fleira
fólki nýlokið köfun að hverastrýtum.
Á síðasta ári lést maður í Sundahöfn
sem hafði unnið að viðgerðum um
borð í báti þar og er talið að hann
hafa fallið útbyrðis í prufusiglingu.
Árið 2008 var fyrsta árið án
banaslyss á sjó við Ísland, kannski frá
landnámi, og árin 2011, 2014, 2017 og
2018 fylgdu í kjölfarið. Ef heldur sem
horfir verður þetta ár það þriðja í röð
án banaslyss á sjómönnum. Þetta er
mikil breyting frá því sem var á árum
áður þegar tugir Íslendinga létust á
sjó mörg árin og nokkur þúsund
manns samtals á síðustu öld.
Jón Arilíus Ingólfsson, rann-
sóknarstjóri siglingasviðs Rannsókn-
arnefndar samgönguslysa, segir að
slíkt hafi verið raunalegur veruleiki
sem sjómenn og fjölskyldur hafi mátt
búa við. Oft hafi myndir af drukkn-
uðum sjómönnum verið fyrirferð-
armiklar á forsíðum dagblaða.
Vakandi auga allan
sólarhringinn
Hann segir að sá árangur sem
hafi náðst við Ísland hafi vakið at-
hygli víða og nefnir m.a í því sam-
bandi fólk sem starfar að rann-
sóknum á sjóslysum í löndum
Evrópusambandsins og í Kanada.
Hann segir að margir samverkandi
þættir séu að baki þessum árangri.
„Vaktstöð siglinga hefur skipt
miklu máli, en þar er vakandi auga
allan sólarhringinn,“ segir Jón Ari-
líus. „Allir okkar bátar eru með AIS-
kerfi og ef þeir detta út kerfinu og
koma ekki inn aftur eftir ákveðinn
tíma gera tækin aðvart um að eitt-
hvað sé að. Þetta kerfi og þessir
menn í vaktstöðinni hafa án efa
bjargað mörgum sjómönnum.
Slysavarnaskóli sjómanna er
mikilvægur, en allir sjómenn þurfa að
fara á námskeið þar og síðan í endur-
menntun á fimm ára fresti. Starfs-
aldur til sjós hefur hækkað og þá um
leið reynsla sem vegur þungt. Þá eru
veðurspár orðnar nákvæmari en áður
var.“
Hann segir búnað og öryggis-
stjórnunarkerfi um borð í flutninga-
og fiskiskipum margfalt meiri og full-
komnari heldur en áður. Skipin sjálf
hafi orðið betri og öruggari með
hverju árinu og sérstök ástæða sé til
að nefna stöðugleika þeirra. Sigl-
ingasvið Rannsóknarnefndar sam-
gönguslysa hafi verið óspart á að
koma með tillögur í öryggisátt vegna
mála sem ratað hafi á borð þess. Allt
skipti máli í stóra samhenginu.
„Svo er það kvótakerfið,“ segir
Jón Arilíus. „Það á örugglega sinn
þátt í að meiri skynsemi er í sókninni
heldur en áður. Nú vita útgerðir og
skipstjórar hver þeirra hlutur er og
menn þurfa ekki að sperra sig til að
ná í fiskinn og vinnslan stýrir oft
sókninni. Það er ekki ýkja langt síðan
menn sögðu þeim mun meiri afli því
betra, jafnvel þó að fiskurinn nýttist
illa og færi að hluta í bræðslu.“
Gæti orðið sjötta árið án
banaslyss á flotanum
Nokkrum sinnum hafa sjómenn verið hætt komnir í ár, en verið bjargað á
giftusamlegan hátt eins og sést á nokkrum tilvikum frá því í síðasta mán-
uði.
Þannig mátti ekki tæpara standa þegar þremur mönnum var bjargað er
Blíða SH sökk norður af Langeyjum á Breiðafirði 5. nóvember. Mennirnir
voru orðnir kaldir og þrekaðir þegar þeim var bjargað um borð í Leyni SH.
Áhöfn þyrlu Landhelgisgæslunnar bjargaði 13. nóvember fjögurra
manna áhöfn fiskibátsins Einars Guðnasonar ÍS sem strandaði við Gölt á
utanverðum Súgandafirði.
Fjórum mönnum var bjargað um borð í þyrlu Landhelgisgæslunnar 29.
nóvember eftir að Lágey ÞH strandaði í vestanverðum Þistilfirði.
Kaldir og þrekaðir
SJÓMÖNNUM BJARGAÐ
Ljósmynd/Landhelgisgæslan
Björgun Áhöfn þyrlu Landhelgisgæslunnar kemur sjómönnum til að-
stoðar eftir að bátur þeirra strandaði í Þistilfirði í nóvember.
Jón Arilíus
Ingólfsson