Morgunblaðið - 28.12.2019, Qupperneq 66

„Hver sefur hjá hverjum, hver er
heiðarlegur og hver svindlar“
66 MORGUNBLAÐIÐ TÍMAMÓT 29.12. 2019
Þeir sem starfa á sviði hégómavísinda verða
oft mjög sárir og svekktir þegar fréttir þeirra
eru kallaðar slúður. Eitt er þó víst að heimur
hinna ríku og frægu hefur breyst töluvert eft-
ir komu samfélagsmiðla og mun eflaust breyt-
ast miklu meira því mannlegt eðli er í grunn-
inn alltaf það sama þótt einhver örlítil þróun
eigi sér stað.
Orðið slúður merkir ósanna sögusögn sem
gjarnan er komið á kreik til að hæðast að
fólki. Fólk sem starfar á hégómavísindasvið-
inu myndi aldrei gangast við því að dægur-
málafréttir væru slúður því til þess að búa til
góðar dægurmálafréttir þarf fólk að hafa
fréttanef og gott hugmyndaflug. Góður blaða-
maður ber ekkert á borð nema greint sé satt
og rétt frá og ekkert dregið undan sem máli
kann að skipta. Þeir sem skara fram úr á
þessu sviði hugsa nefnilega svolítið eins og
lögreglan og gæta þess að hafa heiðarleikann í
forgrunni. Það sem satt reynist fellur þó ekki
alltaf í kramið því sannleikurinn er oft miklu
meira krassandi og særandi en nokkur skáld-
skapur.
Manneskjan hefur frá upphafi haft afbrigði-
legan áhuga á öðru fólki. Í Sapiens, Mann-
kynssaga í stuttu máli, eftir Yuval Noah
Harari segir að tungumálið hafi þróast með
sögusögnum og slúðri.
„Önnur kenning er að okkar einstaka
tungumál hafi orðið til sem tæki til að skiptast
á upplýsingum um heiminn. Mikilvægustu
upplýsingarnar sem þurfti að miðla snerust þó
um manneskjur, ekki um ljón eða vísindi.
Tungumálið okkar þróaðist til að við gætum
slúðrað. Samkvæmt þessari kenningu eru
Homo sapiens fyrst og fremst félagsverur.
Félagsleg samvinna er lykillinn okkar að því
að lifa af og fjölga okkur. Körlum og konum
nægir ekki að vita hvar ljónin eða vísundarnir
eru niðurkomnir. Það er mun mikilvægara
fyrir þau að vita hver í hópnum þeirra hatar
hvern, hver sefur hjá hverjum, hver er heið-
arlegur og hver svindlar,“ segir í bókinni.
Þrátt fyrir að flestir séu upplýstir um
mannlegt eðli er alltaf ákveðinn hópur sem
setur sig á háan hest og þykist ekki hafa
minnsta áhuga á náunganum. Sá sem þarf að
segja okkur hinum að hann „slúðri“ aldrei um
aðra er í raun og veru að gefa það í skyn að
viðkomandi sé ekki manneskja heldur vél-
menni. Reyndar eru vélmennin orðin svo
tæknileg að þau geta orðið gengið í flest störf
og mögulega væri hægt að forrita vélmenni
þannig að það væri með góðar sögur á færi-
bandi en það er áhyggjuefni seinni tíma.
Þessi þörf mannsins að vita hvað aðrir eru
að gera sést best á lestrartölum mbl.is. Allar
fréttir sem fjalla um krassandi hegðun fólks fá
mikinn lestur. Árlega segja blaðamenn mbl.is
frá því hver dúxaði hverju sinni nema síðasta
vor. Þá birtist viðtal við Þorstein Davíð Stef-
ánsson sem útskrifaðist úr Menntaskólanum í
Reykjavík en fyrirsögnin var: Fall á hverju
lokaprófi fararheill. Þess má geta að þetta við-
tal við Þorstein fékk miklu meiri lestur en
dúxfréttir ársins til samans.
Ein mest lesna fréttin á Smartlandi Mörtu
Maríu 2019 var frétt um að einn þekktasti
leikari og leikstjóri og ein efnaðasta hesta-
kona Íslands hefðu farið hvort í sína áttina.
Það er enginn að ýkja þegar því er haldið
fram að Ísland hafi logað í kjölfarið. Tölvu-
póstum og skilaboðum rigndi inn á ritstjórn-
ina með sögum af þessu góða fólki. Þar á með-
al að hann hefði sést úti að borða í erlendri
stórborg með íslenskri ungri konu með ljóst
hár.
Þótt mannlegt eðli sé eins í grunninn hafa
uppeldi, lífsstíll, áföll og umhverfi áhrif á fólk.
Það breytir því hins vegar ekki að það eru
ekki bara „lágstéttir“ heimsins sem „slúðra“
heldur spyr athæfið hvorki um stétt né stöðu.
Ef fólk vill ekki vera í fréttum eða að
„slúðrað“ sé um það þarf það að haga sér eftir
ákveðnum reglum. Það er líklegra að það sé
„slúðrað“ um manneskju sem fer í
skemmtistaðasleik í miðborg Reykjavíkur að
næturlagi en um manneskju sem fer að sofa
klukkan tíu á kvöldin og drekkur ekkert nema
vatn. Manneskjan sem fer í skemmtistaða-
sleikinn sýnir ákveðna áhættuhegðun því hún
veit ekki hver tekur upp síma og tekur mynd-
band af viðkomandi. Hún veit heldur ekki
hvaða fjölmiðill fær myndbandið sent eða
hvort því verður deilt á YouTube.
Heilræði mitt til þeirra sem ekki vilja vera í
fréttum er því bara að lifa eftir boðorðunum
tíu og þá sérstaklega tíunda boðorðinu: Þú
skalt ekki girnast hús náunga þíns. Þú skalt
ekki girnast konu náunga þíns, ekki þræl hans
eða ambátt, ekki uxa hans eða asna, né nokk-
uð það, sem náungi þinn á.
Gleðilegt ár!
Á tímamótum sem þessum er vel við hæfi að skoða hvað bar hæst 2019. Í heimi hégómavísindanna, eins og Freyr Gígja
Gunnarsson fréttamaður á RÚV kallar dægurmálaheiminn, gerðist margt á árinu sem vert er að skoða nánar.
MARTA MARÍA JÓNASDÓTTIR
er fréttastjóri dægurmála á mbl.is hefur starfað hjá
Árvakri frá apríl 2011. Hún hóf blaðamannaferil sinn
árið 2001 hjá tímaritaútgáfunni Fróða, var blaða-
maður á Fréttablaðinu 2004-2006, ritstjóri Veggfóð-
urs 2006, ritstjóri Sirkus og Föstudags 2007-2009.
Áður en Marta María hóf störf á mbl.is var hún að-
stoðarritstjóri Pressunnar.
Sá sem þarf að segja okkur hinum að
hann „slúðri“ aldrei um aðra er í raun og
veru að gefa það í skyn að viðkomandi sé
ekki manneskja heldur vélmenni.
HÉGÓMAVÍSINDI
’’