Bændablaðið - 18.10.2018, Qupperneq 6

Bændablaðið | Fimmtudagur 18. október 20186
Í síðustu viku féll dómur í Hæstarétti
í áfrýjunarmáli ríkisins gegn Ferskum
kjötvörum. Málsatvik eru í stuttu máli þau
að í nóvember 2016 féll dómur í Héraðsdómi
Reykjavíkur þar sem íslenska ríkið var dæmt
til að greiða fyrirtækinu bætur vegna þess
að því var bannað að flytja inn ferskt hrátt
kjöt. Í síðustu viku staðfesti Hæstiréttur
framangreindan héraðsdóm.
Málið er hluti af langvarandi ágreiningi um
þær skorður sem settar voru við innflutningi
á hráu kjöti, ógerilsneyddri mjólk og
ógerilsneyddum eggjum sem lögleiddar voru,
þegar matvælalöggjöf ESB var innleidd árið
2009.
Um er að ræða þýðingarmikið hagsmunamál
íslensks landbúnaðar en fjölmargir hafa bent
á þá áhættu sem felst í auknum innflutningi á
hráu kjöti, ógerilsneyddum mjólkurvörum og
hráum eggjum. Þrátt fyrir mótrök fjölda aðila úr
heilbrigðisgeiranum, bænda og búvísindamanna
og fleiri sem vara við óheftum innflutningi þá
hafa dómstólar haft þau sjónarmið að engu.
Niðurstaðan getur að óbreyttu valdið
íslenskum landbúnaði miklu tjóni og ógnað bæði
lýðheilsu og búfjárheilsu. Vegna aldalangrar
einangrunar íslenskra búfjárstofna hafi dýrin
lítið ónæmi fyrir fjölmörgum smitefnum sem
algeng eru erlendis, en aldrei hafi orðið vart við
hér á landi. Ísland er ekki aðili að evrópskum
tryggingarsjóðum sem bæta tjón ef upp koma
alvarlegar sýkingar í landbúnaði og þyrfti
ríkisvaldið ásamt bændum að bera slíkar byrðar.
Vald markaðarins virðist trompa
vísindaleg rök
Niðurstaðan dregur skýrt fram að vísindaleg rök
hafa ekkert gildi gegn markaðslegum rökum
að mati dómstólanna. Allt víkur fyrir þeim,
bæði heilsufarsleg, umhverfisleg og almenn
sanngirnisrök. Í 13. grein EES-samningsins
eru að vísu ákvæði um að taka megi tillit til
sjónarmiða sem snerta heilsu manna og dýra
en í þessum niðurstöðum er hún að því má
segja, túlkuð út af borðinu en ekki færð mikil
efnisleg rök fyrir af hverju ekki er tekið tillit til
hennar. Hún heldur greinilega ekki gegn valdi
markaðarins.
Stóraukinn innflutningur á búvörum hingað
til lands síðustu ár er staðreynd eins og fjallað
er um hér í blaðinu. Milliríkjasamningar og
minni tollvernd hafa gert það að verkum að
markaðir eru opnari en áður var. Þessu fylgja
óhjákvæmilega auknar líkur á því að hingað til
lands berist ýmis smit með matvælum, s.s. salati
eða kjötvörum, sem ógnað geta heilsu manna og
dýra. Frystiskylda á kjöti er varúðarráðstöfun
sem minnkar líkur á að óværa berist hingað
til lands.
Munum áfram verja okkar stöðu
Hvað sem öðru líður þá munum við áfram
verja okkar stöðu sem er einstök. Það hefur
komið skýrt fram í umræðu um þessi mál að
okkar færustu vísindamenn í sýklafræði og
bæði manna- og búfjársjúkdómum hafa varað
sterklega við innflutningi á ófrosnu hráu kjöti
og öðrum þeim vörum sem geta borið með
sér smit. Við eigum hreina og heilbrigða
búfjárstofna og erum heppin að því leyti að
matvælasýkingar eru fátíðar hérlendis. Það er
beinlínis skylda okkar að viðhalda þeirri góðu
stöðu.
Sérstaða felst í góðri búfjárheilsu
Sérstaða íslensks landbúnaðar felst meðal
annars í því að hér er búfjárheilsa góð og
sýklalyfjanotkun í landbúnaði í algjöru lágmarki.
Þar sem notkunin er mest er hún mörgum tugum
sinnum meiri en hér. Sýklalyfjaónæmi er talið
ein helsta lýðheilsuógn mannkyns á næstu
áratugum en það hefur aukist hratt samhliða
ofnotkun sýklalyfja í nútímalandbúnaði.
Sjúkdómastaða íslensks búfjár er í algerum
sérflokki jafnvel svo að aðrar þjóðir hafa
sótt hingað þekkingu í sinni baráttu svo sem
til að takast á við kampýlóbaktersýkingar í
kjúklingum – sem eru ein algengasta orsök
matarsýkinga víða um lönd. Hér er skimað fyrir
þessari sýkingu reglulega allt árið og skylt er
að frysta eða hitameðhöndla afurðir ef sýking
kemur upp. Það er ekki gert annars staðar nema
í Noregi en þar eru afurðir ekki skimaðar nema
yfir sumarmánuðina.
Það eru vissulega viðbótartryggingar í boði
gegn salmonellu í matvælalöggjöf ESB og
sjálfsagt er að sækjast eftir þeim en það er ekkert
slíkt í boði þegar kemur að kampýlóbakter. Þar
hefur ESB gefist upp og ábyrgðinni varpað yfir
á neytendur.
Beitum sérstökum aðgerðum til að vernda
heilsu manna og dýra
Bændasamtök Íslands telja eðlilegt og
sanngjarnt að íslensk stjórnvöld fari fram á
það við ESB að áfram verði heimilt að beita
sérstökum aðgerðum til að vernda heilsu manna
og dýra, enda standa til þess full rök sem ekki
hafa verið hrakin. Viðræður eru í gangi við ESB
en niðurstaða þeirra er ekki ljós.
Baráttu samtakanna er ekki lokið.
Verndun íslensku búfjárkynjanna sem
menningarverðmæta og erfðaauðlindar sé
mál sem varðar alla. Auk skuldbindinga
um varðveislu líffræðilegrar fjölbreytni er
fjölbreytileikinn hluti af aðdráttarafli landsins
fyrir ferðamenn og órjúfanlegur hluti af
menningu landsbyggðarinnar.
Leggjum baráttunni lið
Bændur vita sem er að landsmenn vilja
styðja við íslenskan landbúnað sem best
mátti sjá á aðsókninni að hinni glæsilegu
landbúnaðarsýningu í Laugardalshöll um síðustu
helgi. Bændur þakka öllum þeim tugþúsundum
sem sóttu eða komu að sýningunni fyrir komuna
og heita á alla stuðningsmenn landbúnaðarins
að leggja baráttunni áfram lið.
Lesendur geta einnig gerst áskrifendur að blaðinu og fengið það sent heim í pósti
gegn greiðslu. Árgangurinn kostar þá kr. 10.500 með vsk. (innheimt í tvennu lagi).
Ársáskrift fyrir eldri borgara kostar 5.250 með vsk.
Heimilisfang: Bændablaðið, Bændahöll við Hagatorg, 107 Reykjavík.
Sími: 563 0300 – Fax: 562 3058 – Kt: 631294–2279
Bændablaðið er í eigu Bændasamtaka Íslands. − Málgagn bænda og landsbyggðar −
SKOÐUN
Sýningin Íslenskur landbúnaður 2018
sem haldin var um síðustu helgi þykir
hafa heppnast með afbrigðum vel. Þar
gat að líta margvíslegar nýjungar og
líka voru þar flutt erindi sem ýttu við
ýmsum í þjóðfélaginu.
Eitt erindi hefur vakið meira athygli
en önnur, en þar skammaði Þórarinn
Ævarsson, framkvæmdastjóri IKEA,
ferðaþjónustubændur og þá sem standa fyrir
veitingasölu í ferðaþjónustugeiranum fyrir
gengdarlaust okur. Hann hefur margsinnis
áður skammað verslunareigendur í landinu
um það sama við misjafna hrifningu
kollega sinna.
Þórarinn sagði í ræðu sinni á
landbúnaðarsýningunni að okur væri
ástæða þess að ferðamenn væru í auknum
mæli farnir að versla í Bónus og ferðast um
í ódýrum húsbílum, í stað þess að kaupa
mat og gistingu landið um kring.
„Þetta fólk sefur í bílnum og það eldar
í bílnum og skilur þar af leiðandi nánast
ekkert eftir. [...] Ef ferðaþjónustuaðilar
ætla að ná vopnum sínum til baka, þá
hef ég þá ráðleggingu að einbeita sér að
heimalöguðu og lækka verð þannig að það
sé enginn hagur fyrir ferðamenn að kaupa
allan sinn mat í Bónus.“
Þórarinn bætti um betur í samtali við
Fréttablaðið:
„Ég er löngu hættur að leyfa mér
að stoppa nokkurs staðar á leið minni
um landið, því mér ofbýður okrið. Ég
skammast mín fyrir Íslands hönd þegar
ég horfi á túristana með skeifu, nartandi
í dýrasta rúnstykki sem þeir hafa séð.“
Formaður Samtaka ferðaþjónustunnar,
Bjarnheiður Hallsdóttir, svaraði Þórarni
fullum hálsi og sagði óþolandi fyrir bæði
veitingarekstur og ferðaþjónustu að þau
þurfi að sitja undir aðdróttunum Þórarins,
um okur ferðaþjónustuaðila.
Þegar litið er á þessi mál frá sjónarhóli
leikmanns, þá verður að viðurkennast að
Þórarinn hefur býsna mikið til síns máls
þó ekki sé rétt að setja alla undir sama
hatt. Undirritaður hefur margsinnis fundið
þetta á eigin skinni hvernig sumir leyfa
sér óheyrilega verðlagningu. Erlendir
ferðamenn sem rætt hefur verið við segja
mjög gjarnan þessa sömu sögu. Undir
þetta taka líka ferðaþjónustuaðilar eins
og sjá má í Bændablaðinu í dag í viðtali
við útgerðarmann í farþegasiglingum
á Ísafjarðardjúpi. Samt er líklega hægt
að finna á Ísafirði langódýrasta asíska
veitingastað landsins. Eigandi hans hefur
rekið þann stað á svipaðri hugmyndafræði
og Þórarinn Ævarsson nefnir. Hann sagði
í samtali við undirritaðan að hann hafi
tekið þá meðvituðu ákvörðun að hafa lága
verðlagningu á matnum, en fá í staðinn
til sín fjöldann. Þannig tókst honum
á rúmu ári að borga upp stofnkostnað
rekstrarins. Nú eru allir ánægðir, bæði
veitingamaðurinn og viðskiptavinirnir.
Það sem er erfiðast í þessu öllu saman
er að okurstimpillinn er kominn á landið,
hvort sem mönnum líkar það betur eða
verr. Með fjölgun ferðamanna hafa enn
fleiri upplifað allt of háa verðlagningu á
þjónustu. Margfalt fleiri ferðamenn með
slíka neikvæða upplifun hafa því yfirgefið
landið og það hefur margfeldisáhrif út
í alþjóðasamfélagið. Með okri hefur
svörtum sauðum í þjónustugreinum
þannig tekist að koma óorði á alla hina.
Það kann að verða erfitt að vinda ofan af
slíku. Hugmyndin um dýrt Ísland getur
hæglega lifað í áratugi nema hart verði
tekið á málum. Ef ekkert er gert nema
að skamma Þórarin, þá mun staðan bara
versna og allir landsmenn munu tapa
stórum upphæðum. /HKr
Ritstjóri: Hörður Kristjánsson (ábm.) hk@bondi.is – Sími: Rekstur og markaðsmál: Tjörvi Bjarnason tjorvi@bondi.is – Blaðamenn: Margrét Þ. Þórsdóttir mth@bondi.is – Sigurður Már Harðarson
smh@bondi.is – Vilmundur Hansen vilmundur@bondi.is – Guðrún Hulda Pálsdóttir ghp@bondi.is – Sími: 563 0303 – augl@bondi.is Vefur blaðsins:
www.bbl.is bbl@bondi.is
ÍSLAND ER LAND ÞITT
Sindri Sigurgeirsson
formaður Bændasamtaka Íslands
sindri@bondi.is
Breiðavík var vígð árið 1964. Mynd / Hörður Kristjánsson
Er okrað? Góðri sjúkdómastöðu ógnað