Bændablaðið - 18.10.2018, Blaðsíða 45

Bændablaðið | Fimmtudagur 18. október 2018 45
Eigum hina vinsælu vagna frá þessum
þekkta framleiðanda til afgreiðslu Strax
BÚFJÁRFLUTNINGAVAGNAR
frá Ifor Williams
Víkurvagnar ehf. - Hyrjarhöfða 8. - 110 Reykjavík
Sími 577-1090 - www.vikurvagnar.is - sala@vikurvagnar.is
UMHVERFISSTOFNUN
Rannsóknir á ágangi álfta og gæsa Grein 2
Á síðasta ári kom út samantekt á
rannsóknum um ágang álfta og
gæsa á ræktarlönd í tímaritinu
Biological Review (Fox,
Elmberg, Tombre, & Hessel,
2017). Höfundar greinarinnar
leituðust við að safna saman
öllum greinum úr vísindalegum
gagnagrunni sem taka á þessum
málum. Elsta greinin sem fannst
var frá árinu 1940.
Alls var unnið úr 359 greinum
og voru flestar frá Evrópu (N=191)
en næstflestar frá Norður-Ameríku
(N=150). Fáar rannsóknir voru
gerðar fram til ársins 1980 en þeim
fjölgaði mjög til ársins 2010. Frá
þeim tíma hefur dregið úr tengdum
rannsóknum.
Fram kemur í greininni að flestar
rannsóknirnar birtust í hagnýtum
vísindaritum, ritum um fugla-
og eða vistfræði, eða tímaritum
tengdum verndun. Fáar rannsóknir
birtust í tímaritum sem gætu talist
hafa mikið vísindalegt vægi og
aðeins örfáar í tímaritum sem
tengjast félags- og eða atferlisfræði,
sem er all sérstakt í ljósi þess hve
umfangsmikið vandamálið er.
Í greininni er m.a. leitast við að
svara hvað ákvarðar hvar þessar
fuglategundir kjósa að setjast
á beit. Þá er farið yfir magn
fóðurinntöku og orkubúskap og
áhrif beitar á ræktarland, svo
fleira sé nefnt. Þá er einn kafli
sem fjallar um hvaða aðgerðir hafa
reynst best til að verja ræktarland
og fjallað um stjórnunaraðgerðir,
þ.e. aðgerðir til að halda fuglum
frá ákveðnum svæðum. Helstu
niðurstöður eru dregnar saman
í handhæga töflu sem gefur til
kynna hvernig megi bregðast við
ákveðnum aðstæðum. Að öðru leyti
voru helstu niðurstöður höfunda
þessar:
1. Þrátt fyrir langa sögu rannsókna
á þessu efni, eru niðurstöðurnar
hlutdrægar bæði landfræðilega
og tegundalega. Þar er átt við
að rannsóknirnar séu bundnar
við of fá svæði og of fáar
tegundir og að þess vegna geti
reynst erfitt að nýta þær milli
ólíkra svæða. Á sama tíma og
margir gæsastofnar hafa vaxið
gríðarlega hefur rannsóknum
á þessu efni fækkað á síðari
árum. Þetta, ásamt stöðugum
breytingum á loftslagi og
búskaparháttum, hefur leitt
af sér enn minni skilning á
því hvernig megi minnka
árekstra þessara fuglastofna
við mannfólkið.
2. Margar rannsóknir sína að
gæsir og álftir eru mjög
vandlátar á fæðu og vega og
meta jöfnum höndum eigið
öryggi og gæði fæðunnar.
Fjölmargar rannsóknir sýna
líka að þessar fuglategundir
yfirgefa gjarnan náttúruleg
heimkynni fyrir næringaríkari
fæðu á landbúnaðarsvæðum
þar sem oft er minna afrán.
Landbúnaður hefur því aukið
mjög á árekstra þessara tegunda
við menn.
3. Blandaðar stjórnunaraðgerðir
eru yfirleitt besta lausnin til að
minnka ágang álfta og gæsa. Í
töflunni sem fylgir greininni er
yfirlit yfir stjórnunaraðgerðir
sem hafa verið vísindalega
sannaðar og má nýta í
baráttunni við ágang þessara
fuglategunda.
4. Þrátt fyrir aukinn skilning á
hegðun gæsa og þekkingu á
því hvernig megi koma í veg
fyrir tjón af þeirra völdum,
verður vandamálið alltaf háð
aðstæðum hverju sinni. Þess
vegna ættu rannsóknir að ná
yfir breiðara svið, leggja ber
meiri áherslu á mismunandi
fælingaraðferðir, bragðgæði
viðkvæmra plöntutegunda,
uppbyggingu og staðsetningar
griðarsvæða og síðast en ekki
síst, félagsfræðilega þætti sem
lítill skilningur er á, en gætu
leikið stórt hlutverk í að draga
úr vandanum.
Hér læt ég staðar numið og vona
að þetta verði einhverjum að gagni.
Í töflunni kemur margt fram sem
nýst gæti bændum þótt sumt eigi
frekar við þéttbýli. Í öllu falli eru
þetta atriði sem gott er að hafa í
huga þegar ákvarðanir eru teknar
um skipulag ræktarlands.
Bjarni Jónasson
bjarni@ust.is
Heimild
Fox, A. D., Elmberg, J., Tombre,
I. M., & Hessel, R. (2017).
Agriculture and herbivorous
waterfowl: a reviw of the
scientific basis for improved
management. BIOLOGICAL
REVIEW, 854-877.
Bjarni Jónasson.
Rannsóknarniðurstöður Rannsakaðar tegundir Stjórnunaraðgerð
Kanadagæs
Helsingjar
Hnúðsvanir
Margæsir
Blesgæs
Helsingjar
Heiðagæsir
Margæsir
Kanadagæsir
Dvergsvanir
Helsingjar
Heiðagæsir
Blesgæs
Grágæs
Helsingjar
Helsingjar
Margæsir
Blesgæsir
Grágæsir
Akurgæsir
Kanadagæsir
Blesgæsir
Heiðagæsir
Margæsir
Hnúðsvanir
Álftir
Kanadagæsir
Heiðagæsir
Grágæsir
Helsingjar
Heiðagæsir
Gæsir og álftir forðast staði þar
sem þéttleiki rándýra og manna er
mikill.
Kanadagæsir Ræktun runna og skjólbelta, uppbygging
skotbyrgja á túnum. Útsýnisstaðir við
vegi, hjóla- og göngustígar.
Grasbítar forðast ákveðnar
grastegundir.
Kanadagæsir Sáning „bragðvondra“ grastegunda þar
sem ekki á að uppskera, t.d. við flugvelli,
golfvelli og önnur útivistarsvæði.
Kanadagæsir
Snjógæsir
Grágæsir
Hnúðsvanir
Heimild: Fox, A. D., Elmberg, J., Tombre, I. M., & Hessel, R. (2017).
Agriculture and herbivorous waterfowl: a reviw of the scientific basis for improved management. BIOLOGICAL REVIEW, 854-877.
Fælingar geta virkað ef þær eru nægilega
kröftugar eða síendurteknar og ef
fuglarnir hafa aðra staði til að leita á, t.d.
uppræktuð griðasvæði.
Fælingar gera það að verkum að
gæsir þurfa að eyða of mikilli orku
í fæðunám og leita að lokum
annað.
Ræktun griðasvæða og/eða fóðrun með
fæðu sem er með hátt próteinhlutfall, er
orkurík, hefur mikinn meltanleika og lágt
trefjainnihald. Aðlaga að mismunandi
næringarkröfum eftir árstíðum (mikið
prótein vor og haust, orkuríkt síðla vetrar
og snemma á vorin).
Gæsir og álftir hafa mikla hæfileika
til að finna fæðu sem er prótein-
og orkurík (fita, kolvetni) en að
sama skapi lág í trefjum.
Ræktun griðasvæða með
köfnunarefnisríkum áburði til að halda
gæsum frá annarri uppskeru.
Tún með grasi sem hefur fengið
áburð með miklu köfnunarefni
dregur að gæsir.
Ræktun á þolnari grastegundum þar sem
álag er mikið, t.d. nálægt náttstöðum.
Sneggri grassvörður laðar að jafnaði að
minni tegundir með styttri gogg
(heiðagæsir og helsingja), en grágæsir og
álftir bíta gjarnan hærri svörð.
Hæð grassvarðarins ræður því
hvaða tegundir sækja í túnin.
Stærri tún og akrar eru
ákjósanlegri fyrir gæsir heldur en
minni.
Minnka tún eða brjóta upp í minni reiti
með ólíkri ræktun sem er minni en 5-6
hektarar. Þannig er auðveldara að verjast
tjóni. Ræktun griðarsvæða sem eru stærri
en 5-6 hektarar. Samstarf milli bænda um
ræktun til að koma í veg fyrir stór
samliggjandi svæði með ræktun sem
dregur að fugla, brjóta upp svæði og girða
meðfram vatni.
Vissar grastegundir hafa betri
eiginleika til að endurnýja sig og
þola beit betur.
Tún og akrar nærri náttstöðum
verða fyrst fyrir valinu hjá gæsum
og álftum áður en fuglarnir fara að
leggja á sig lengri leiðir til
fæðuöflunar.
Útbúa griðasvæði eða fóðrunarstaði nær
vatnsbólum og náttstöðum til að vernda
aðra uppskeru. Útbúa hvíldar og náttstaði
fjarri uppskeru sem á að vernda.
Örugg fæðusvæði eru meira
aðlaðandi fyrir gæsir og álftir.
Ræktun griðlanda á opnum svæðum,
fjarri vegum og nærri nátt- og
hvílustöðum. Að sama skapi má brjóta
upp ræktarlönd með skjólbeltum,
skurðum og skotbyrgjum.
Grasbítar forðast bragðvont gras. Úðun lyktarefna á gras, t.d. methiocarb
eða kalk.
Mynd / HKr.
VIÐSKIPTABLAÐIÐ
LESTUR PRENTMIÐLA Á LANDSBYGGÐINNI HEIM
ILD
: Prentm
iðlakönnun G
allup. K
önnunartím
i okt.-des. 2017.
BÆNDAHÖLLIN VIÐ HAGATORG
Sími 563 0300 / Netfang: bbl@bondi.is / bbl.is
0%
10%
20%
30%
40%
50%
DV STUNDIN MORGUNBLAÐIÐ FRÉTTABLAÐIÐ BÆNDABLAÐIÐ
8,0%
11,2% 9,4%
22%
27,3%
43,1%