Bændablaðið - 18.10.2018, Blaðsíða 4

Bændablaðið | Fimmtudagur 18. október 20184
FRÉTTIR
Hlutfall innflutts kjöts er stöðugt að aukast
– Ótti við að íslensk kjötframleiðsla gæti verið að þróast á neikvæða braut svipað og gerðist í Svíþjóð
Það hefur ekki farið ýkja hátt
um allar breytingar á tollvernd
íslensks landbúnaðar síðustu ár.
Breytingarnar leynast nefnilega
víðar en í alþjóðlegum samningum
þó það kunni að hljóma undarlega
fyrir marga.
Í síðasta Bændablaði voru
birtar töflur sem sýna breytingar
á markaðshlutdeild innlends kjöts
síðastliðin 3–4 ár. Greinargott
yfirlit yfir þróun áranna 2010–
2013 er einnig að finna í Skýrslu
starfshóps um tollamál á sviði
landbúnaðar til sjávarútvegs- og
landbúnaðarráðherra frá 2014.
Í stuttu máli hefur skipting
kjötmarkaðarins milli innlendrar
framleiðslu og innflutnings tekið
grundvallarbreytingum á örfáum
árum.
Meðfylgjandi súlurit sýnir
markaðshlutdeild innflutts kjöts
sem hefur á tímabilinu vaxið frá
því að vera tæp 5% 2010 í nærri
25% árið 2017. Ótalinn er þarna
innflutningur á unnum kjötvörum,
pylsum, áleggi og þess háttar, auk
þess sem kemur í tilbúnum réttum
eins og pasta og pitsum.
En hverjar eru ástæður þessara
stórfelldu breytinga? Útlit er fyrir
að þær séu nokkrar. Rétt er að rifja
hér upp að þeir viðskiptasamningar
sem mest áhrif hafa haft á
tolla og markaðsaðgang fyrir
landbúnaðarafurðir voru gerðir
og komu til framkvæmda miklu
fyrr. Sá fyrri, Samningurinn um
alþjóðaviðskiptastofnunina, var
lögfestur árið 1995. Sá seinni og
mun þýðingarmeiri var samningur
um viðskipti við landbúnaðarafurðir
við ESB. Þar var opnað fyrir
mun stærri tollfrjálsa kvóta en
áður höfðu þekkst fyrir þessar
kjöttegundir auk þess sem allir
tollar voru lækkaðir um 40%. Með
því voru tollar á allt kjöt skrifaðir í
% og kr/kg inn í samning við ESB.
Það þýðir með öðrum orðum að
þótt íslensk stjórnvöld teldu ástæðu
til að breyta með einhverjum hætti
tollum á innflutt kjöt innan þess
svigrúms sem þau hafa innan WTO
samningsins er búið að festa tollinn
í % og kr gagnvart ESB. Þar þarf
því ekki bara lagabreytingu að
hálfu Alþingis heldur breytingu á
milliríkjasamningi.
Tollverndin vegur þungt
Þriðja atriðið sem vegur þungt
í tollverndinni er svo heimildir
í búvörulögum (65. Gr.) til að
lækka tolla tímabundið þegar
innlendar afurðir eru á markaði.
Meðan samhliða eru tollfrjálsir
kvótar fyrir ýmsar lykilvörur er
smám saman hægt að grafa undan
innlendri framleiðslu. Sem dæmi
má taka svínakjöt. Þar er sögulegur
skortur á hráefni í beikon yfir aðal
ferðamannatímann. Ef tollkvótar
eru notaðir til að flytja inn aðra
hluta skrokksins eykur það enn á
svínasíðuskortinn og áhrifin þannig
keðjuverkandi.
Á sama tíma skortir mjög á að
hagtölusöfnun Hagstofu Íslands
um landbúnað sé nægjanleg.
Engin söfnun fer þar t.d. fram
á verði til framleiðenda sem er
gert af hagstofum annarra landa
sem eru aðilar að EUROSTAT.
Upplýsingasöfnun um aðrar
búgreinar en kjöt og mjólk,
t.d. egg og garðyrkju, er líka af
skornum skammti. Hagtölur eru
engu að síður grunnurinn bæði
að stefnumótun stjórnvalda og
hagsmunagæslu atvinnugreina.
/Erna Bjarnadóttir
Skýrsla starfshóps: https://
www.stjornarradid.is/media/
atvinnuvegaraduneyti-
media/media/Acrobat/
Tollaskyrsla_15.12.2014.pdf
Alilfuglakjöt Svínakjöt Nautakjöt
Í Svíþjóð voru tollar felldir niður og landamæri opnuð við ESB-aðildina:
Samdráttur varð í markaðshlutdeild
innlendra landbúnaðarafurða
– Talið að svipað geti gerst á Íslandi í kjölfar nýlegs dóms Hæstaréttar
Opnun landamæra og niður-
fell ingar á innflutningstollum
vegna aðildar Svíþjóðar að
Evrópusambandinu 1995 varð
til þess að markaðshlutdeild
innlendrar búvöruframleiðslu
minnkaði verulega. Á Íslandi
velta menn fyrir sér hvort dómur
Hæstaréttar í síðustu viku með
afnámi tollverndar á hráu kjöti og
ófrosnu kjöti muni hafa svipaðar
afleiðingar fyrir íslenska bændur.
Frændur okkar Svíar eru með
þeim allra fremstu í bændastétt
á heimsvísu þegar kemur að
búfjárhaldi. Dýravelferð er þar
í hávegum höfð, sænskar reglur
um aðbúnað dýra ganga í mörgu
mun lengra en almennt gerist
innan ESB. Samt hafa sænskar
landbúnaðarafurðir verið á
undanhaldi í baráttunni við innfluttar
vörur.
Sýklalyfjanotkun í Svíþjóð er
með því lægsta sem þekkist innan
Evrópu. Sænskir neytendur eiga
því greitt aðgengi að heilnæmum
vörum sem framleiddar eru með
velferð búfjár í fyrrirúmi. Auðvelt er
að finna efni sem sýnir fram á þetta
t.d. á http://www.svensktkott.se.
En hver er svo reyndin þegar
til kastanna kemur, hefur sænskur
landbúnaður haldið markaðs-
hlutdeild sinni eða jafnvel aukið
hana í ljósi þessarar góðu stöðu?
Meðfylgjandi graf sýnir þróun
markaðshlutdeildar sænskra búfjár-
afurða frá því landið varð aðili að
ESB og þar með allir tollar felldir
niður gagnvart öðrum löndum á innri
markaði ESB.
Eins og sjá má hefur markaðs-
hlutdeild allra búfjárafurða minnkað.
Örlítill viðsnúningur hefur náðst
seinustu 2–3 ár, eitthvað sem eins
má skýra með veikri sænskri krónu
fremur en að viðspyrna hafi náðst í
markaðsmálum. Það er því von að
sú spurning vakni hvort íslenskur
landbúnaður sé á leið inn á sænsku
brautarteinana með hratt rýrnandi
tollvernd og dómi Hæstaréttar frá
11. október sem sleit eitt síðasta
hálmstráið í baráttunni gegn
innflutningi á hráu og ófrosnu kjöti.
/Erna Bjarnadóttir.
Nautakjöt Svínakjöt Lambakjöt Alifuglakjöt Egg Mjólkurvörur
Erna Bjarnadóttir.
Á fimmtudaginn staðfesti Hæsti-
réttur dóm Héraðsdóms Reykja-
víkur í máli Ferskra kjötvara gegn
ríkinu, vegna þess að fyrirtækinu
var bannað að flytja inn ferskt hrátt
kjöt árið 2016.
Með dómnum er staðfest að ekki
má setja skorður við innflutning á
hráu kjöti, ógerilsneyddri mjólk og
ógerilsneyddum eggjum, en slíkar
hömlur voru lögleiddar á Íslandi þegar
matvælalöggjöf Evrópusambandsins
var innleidd árið 2009. Var þá komið
á 30 daga frystiskyldu fyrir innflutt
hrátt kjöt.
Með staðfestingu Hæstaréttar er
málið komið á endastöð á vettvangi
dómstóla, en það hófst með upp-
kvaðningu EFTA-dómstólsins í
nóvember á síðasta ári.
Í tilkynningu frá Bænda-
samtökum Íslands er haft eftir
Sindra Sigurgeirssyni, formanni
Bændasamtaka Íslands, að baráttu
samtakanna sé hvergi lokið með
þessu máli. Verndun íslensku
búfjárkynjanna sem menningar-
verðmæta og erfðaauðlindar sé mál
sem varði alla.
Viðkvæm sjúkdómastaða
íslensk búpenings
Í tilkynningunni segir að í
málsvörninni hafi íslenska ríkið lagt
áherslu á að ákvarðanir stjórnvalda
hafi verið í samræmi við ákvæði
laga nr. 25/1993, um dýrasjúkdóma
og varnir gegn þeim, og reglugerðar
nr. 448/2012 um varnir gegn því að
dýrasjúkdómar og sýktar afurðir
berist til landsins. „Jafnframt
samræmist ákvarðanirnar 13. og
18. gr. EES-samningsins, þar sem
kveðið er á um að samningsaðilar
megi leggja á innflutning vara
bönn eða höft til að tryggja
almannaöryggi og vernd heilsu
manna eða dýra, þegar kemur
að mati á því hvaða áhætta sé
ásættanleg eða óásættanleg þegar
vernda skal almannaöryggi og
vernd lífs og heilsu manna og dýra.
[...] Þá var bent á að sjúkdómastaða
íslensks búpenings sé óvenjuleg í
samanburði við önnur ríki. Vegna
aldalangrar einangrunar íslenskra
búfjárstofna hafi dýrin lítið ónæmi
fyrir fjölmörgum smitefnum sem
algeng eru erlendis, en aldrei hafi
orðið vart við hér á landi.
Dómurinn nú víkur í engu að
þessum mikilvægu sjónarmiðum,“
segir í tilkynningunni.
Umsókn um viðbótartryggingar
Í viðbrögðum úr atvinnuvega- og
nýsköpunarráðuneytinu kemur
fram að frá uppkvaðningu dóms
EFTA-dómstólsins í nóvember í
fyrra hafi það verið forgangsmál
stjórnvalda að tryggja að Ísland
standi við skuldbindingar sínar
samkvæmt EES-samningnum. Við
þá vinnu hafi verið lögð áhersla á
að tryggja öryggi matvæla og vernd
búfjárstofna. Í júlí sendi Ísland
umsókn til Eftirlitsstofnunar EFTA
um heimild til að beita reglum um
viðbótartryggingar. Slíkar tryggingar,
sem önnur Norðurlönd hafa þegar
fengið, munu gera stjórnvöldum
kleift að krefjast ákveðinna vottorða
um að tilteknar afurðir séu lausar
við salmonellu. Þá sé unnið að
fjölmörgum öðrum aðgerðum, meðal
annars varðandi kampýlóbakter.
Frumvarp til breytinga á lögum um
dýrasjúkdóma og varnir gegn þeim,
í samræmi við EFTA-dóminn, er á
þingmálaskrá og er stefnt að því að
mæla fyrir frumvarpinu í febrúar.
Sýkingum mun fjölga
Karl G. Kristinsson, yfirlæknir sýkla-
og veirufræðideildar Landspítalans
og prófessor við Háskóla Íslands,
varaði við innflutningi á hráu kjöti
á opnum fundi á Hvanneyri í kjölfar
dóms EFTA-dómstólsins.
Taldi Karl að áhrifin af
innflutningi á fersku kjöti verði
þau að kampýlóbaktersýkingum
muni fjölga mjög mikið ef erlendir
kjúklingaframleiðendur sem verslað
er við, fylgi ekki sömu reglum og þeir
íslensku þurfa að gera. Reikna megi
líka með fjölgun salmonellusýkinga
og tilfellum sýkinga af völdum
„ h a m b o rg a r a b a k t e r í u n n a r “
svokallaðrar, sem getur valdið
blóðugum niðurgangi og nýrnabilun.
Aðrir sýklar kunni einnig að gera
vart við sig. /smh
Dómur staðfestur í máli Ferskra kjötvara gegn ríkinu:
Þörf á viðbótartryggingum