Bændablaðið - 18.10.2018, Blaðsíða 37

Bændablaðið | Fimmtudagur 18. október 2018 37
mikils árangurs. Árið 1850 voru flutt
fræ frá Síle til Kaliforníu og eftir það
jókst ræktunin hratt.
Nytja
Alfalfa er langmest notað í fóður og
þurrkað sem hey eða verkað í súrhey.
Uppskerumagn á hektara er mikið og
plantan þykir bæði næringarrík og
gott fóður fyrir mjólkurkýr. Auk þess
sem það er sagt gott fyrir kanínur til
kjöteldis.
Til manneldis þykja alfalfaspírur
góðar í salat og á samlokur og eru
með vægum hnetukeim. Þurrkað
alfalfa er selt sem te og í töflu- og
duftformi sem megrunarvara. Líkt
og í búfé getur alfalfa valdið þembu
í fólki.
Ræktun
Erlendis þar sem alfalfaræktun er
mest er fræjum plöntunnar sáð bæði
vor og haust. Plantan er mislanglíf
í ræktun eftir veðurfari og getur
enst frá tveimur og upp í tuttugu
ár. Þar sem best lætur gefur plantan
nokkrar, allt upp í tólf, uppskerur á
ári. Hæfilegt sáðmagn er 13 til 20
kíló á hektara
Plantan kýs sólríkan stað og vel
framræstan jarðveg með pH 6,8 til
7,5. Refasmári dafnar best í fosfór-
og kalíríkum jarðvegi en vinnur
sjálfur nitur úr andrúmsloftinu með
hjálp jarðvegsgerla.
Líkt og í annarri stórræktun
leggst margs konar óværa á
refasmára og getur hún ráðist á
hvort sem er stöngla, lauf eða rætur.
Talsverður kokteill af mishollum
varnarefnum fer því í að verja
uppskeruna.
Eftir slátt er heyið bundið í
bagga eða rúllað í rúllur og geymt
og flutt þannig.
Afbrigði og erfðabreytingar
Fjöldi afbrigða og yrkja að
refasmára er í ræktun. Af eldri
yrkjum má nefna 'Vernal' sem
hefur verið í ræktun í áratugi og
telst klassískt. Undanfarin ár hafa
komið á markað ný yrki sem eru
betur aðlöguð að ákveðunum
ræktunarsvæðum. Má þar nefna
yrkið 'Nondormant' sem er
kuldaþolið og getur haldið áfram að
vaxa yfir vetrarmánuðina í mörgum
suðurríkjum Bandaríkjanna þar
sem önnur yrki leggjast í dvala.
Eins og með flestar nytjaplöntur
hefur talsvert verið fitlað við
erfðavísa alfalfa. Mikið af
erfðabreytingunum hafa verið til
að auka þol og hreysti plöntunnar
gegn kulda og auka uppskeru.
Einnig hefur með kynbótum tekist
að ná fram auknum fjölda laufa
á hverri plöntu sem veldur bæði
hraðari vexti og meiri uppskeru.
Á markaði eru yrki sem eru það
sem kallast Roundup Ready og því
ónæm fyrir glyphsate sem er eitt
mest notaða plöntueitur í heimi.
Refasmári til manneldis
Alfalfaspírur eru próteinríkar og
sagðar ríkar af karótíni, kalsíum,
steinefnum, járni og vítamínum.
Þær eru sagðar góðar til að draga úr
háu kólesteróli í blóði og krankleika
í nýrum og þvagblöðru og draga
úr einkennum sykursýki, astma og
liðagigt.
Plantan er þekkt í bæði
kínverskum og vestrænum
alþýðulækningum.
Ekki er mælt með að fólk
neyti mikið að alfalfa-fræi eða
laufblöðum ekki frekar en að borða
hey.
Refasmári á Íslandi
Í tímaritinu Leifur, 3. árgangur
1885–1886, sem var gefið út í
Winnipeg í Kanada á íslensku fyrir
Vestur-Íslendinga, er að finna undir
lið sem kallast Ýmislegt umfjöllun
um nýja grastegund og vitnað til
reynslu á því vestanhafs í Dakota.
„Alfalfa eða Chilian. grasteg.,
er fyrir mjög skömmu orðin kunn
almenningi, er á stuttum tíma hefir
rutt sjer mjög mikið til rúms hjer
norðvestra. Það er vonandi, að hinir
íslenzku bændur einnig gefi hinni
nýju grastegund athygli.
Mr. J. R. Lowe, bóndi í Dakota,
segir svo: „Fyrir fimm árum síðan
var mjer sent frá búnaðarfjelagi
nokkru litið eitt af „Alfalfa“-fræi,
sem jeg þegar sáði í akurblett, er
var tveggja ára gamall. Hið fyrsta
ár hafði illgresið yfirhönd, og þar
er jeg hirti ekkert um blettinn, fór
svo á sömu leið í 3 ár, en samt
sem áður jókst hið nýja gras ár
frá ári, og vorið 1885 náði það
algjörlega yfirhönd, og var farið
að gróa þrem vikum á undan
öllu öðru grasi, áður en naut gátu
lifað úti á hinu villta grasi, var
hið áðurnefnda orðið 6 þuml.
hátt“. Enn fremur segir hann :
„Alfalfa" er ein hin bezta fóður
tegund fyrir allan kvikfjenað; það
er engu síðra til holda og mjólkur
en maiskorn. Og er það von mín,
að þegar þessi hin nýja grastegund
verður orðin almenn hjer i Dakota,
að vjer ekki munum lita neinum
öfundar augum til hinna bylgjandi
maískornakra annarra fylkja.
Því einn kostur þess er, að ekki
þurfum vjer að vera hræddir um
það á akrinum fyrir hagli, frosti nje
þerri. það er óhult fyrir öllu þessu.
Maískorn er bezt allra
korntegunda til gripaeldis, en
sakir veðráttu hjer norðvestra er
það mjög erfitt til ræktunar. og þar
er „Alfalfa“ er jafnt því að kostum,
þá ættu hinir vestlenzku bændur
að setja það í sæti þess, og fría sig
þannig við kostnað og fyrirhöfn.“
Refasmára er getið í 33.
árgangi, 1963 til 1964, Náttúru-
fræðingsins í slæðingaskrá Ingólfs
Davíðssonar.
Í Morgunblaðinu sunnudaginn
14. ágúst 1949 er viðtal við
Olaf S. Aamodt, sem sagður er
vera einn fremsti búfræðingur
Bandaríkjanna. Í viðtalinu
segist Aamodt hafa kynnt sér
búnaðarsögu Íslands og skoðað
búnaðarhætti og skýrslur. „Hefi
jeg borið þetta saman við kynni
mín af búnaði í löndum þar sem
svipuð skilyrði eru og hjer á landi.
Sjerstaklega hafa komið mjer að
gagni fyrri rannsóknir mínar í
Alaska.“ Þegar Aamodt er spurður
hvort hægt sé að rækta alfalfa
hér á landi segir hann: „Það er til
alfalfa tegund, kölluð gulblóma
alfalfa [Medicago falcata], sem
ættuð er frá Síberíu. Fyrir fjörutíu
árum var hún flutt til Alaska. Þar
hefir hún dafnað ágætlega við
svipuð skilyrði og hjer, og hefir
orðið mikill búhnykkur að henni.
Jeg tel, að nauðsynlegt sje að gera
tilraunir með ræktun gulblóma
alfalfa hjer á íslandi, því að hún
er mjög góð fóðurjurt.“
Upp úr 1990 fer að bera
talsvert á alfalfa, eða refasmára,
í mataruppskriftum á síðum
dagblaða og tímarita og segja má
að alfalfaspírur hafi verið í tísku
á þeim tíma.
Alfalfaræktun í Kalaharíeyðimörkinni.