Bændablaðið - 27.06.2019, Blaðsíða 42

Bændablaðið | Fimmtudagur 27. júní 201942
A l þ j ó ð l e g u s a m t ö k i n
International Dairy Federation
(IDF), sem m.a. Samtök afurða-
stöðva í mjólkuriðnaði eiga
aðild að, standa á nokkurra ára
fresti fyrir ráðstefnu um málefni
tengd júgurbólgu og nýverið
var sú sjöunda í röðinni haldin
í Kaupmannahöfn í Danmörku.
Ráðstefnan stóð yfir í tvo daga og
voru þátttakendur hennar, sem
komu víða að úr heiminum og
m.a. frá Íslandi, nokkur hundruð
enda mikill áhugi á þessu málefni
sem veldur mestu fjárhagslegu
tjóni við mjólkurframleiðsluna í
heiminum öllum.
Alls voru haldnar 11 ólíkar
málstofur á ráðstefnunni og
auðvitað fjöldi áhugaverðra erinda
sem ógerningur er að gera ítarlega
grein fyrir. Eins og gefur að skilja
á ekki allt efni á svona ráðstefnu
beint við um íslenskar aðstæður en
annað þeim mun meira og fer hér
á eftir stutt samantekt um nokkur
erindanna sem svo á við um.
Meðalkostnaðurinn rúmar
16.000 á hverja kú
Í opnunarerindi ráðstefnunnar, sem
var flutt af dr. Henk Hogeveen
frá háskólanum í Wageningen í
Hollandi, kom fram að við skoðun á
77 ritrýndum greinum um fjárhags-
leg áhrif júgurbólgu í heiminum
þá nemur meðalkostnaðurinn 116
evrum eða rúmlega 16.000 krónum
á hverja kú óháð því hvort hún fái
júgurbólgu eður ei!
Ef þetta meðalverð er
uppreiknað miðað við meðalbúið á
Íslandi, eins og það var samkvæmt
skýrsluhaldsupplýsingum í maí
sl., þá gera það um 780 þúsund
íslenskar krónur á hvert bú að
jafnaði!
Vissulega er hér um erlendar
meðaltölur að ræða og líklegra en
hitt að kostnaðurinn hér á landi
sé umtalsvert hærri. Hver svo
sem hinn raunverulegi kostnaður
við júgurbólgu er hér hjá okkur
þá er dagljóst að hann hleypur á
hundruðum milljóna og því má
kosta allmiklu til við að ná góðum
tökum á vandanum.
Júgurbólgugreining mjaltaþjóna
verður betri
Þrjú erindi sneru með einum eða
öðrum hætti að færni mjaltaþjóna
til að geta greint júgurbólgu og
gefið kúabóndanum réttar og
góðar upplýsingar. Segja má að
sammerkt hafi verið með öllum
framsögumönnum að tæknin sem
mjaltaþjónaframleiðendur styðjast
við í dag er orðin nokkuð góð í því
að finna réttar kýr, en þó gerist það
enn að kýr sem eru með júgurbólgu
finnast ekki.
Búnaðurinn til þess að meta
mjólkina um leið og kýrin er
mjólkuð er þó allaf að verða betri og
betri auk þess sem algóritmarnir sem
hugbúnaðurinn notast við verður
einnig fullkomnari með hverjum
deginum. Það megi því vænta þess
að mjaltaþjónar framtíðarinnar
verði enn betri til að finna kýr með
júgurbólgu og sérstaklega kýr með
dulda júgurbólgu sem reynist þeim
erfitt í dag.
Hægt að draga úr lyfjanotkun
Ein málstofa ráðstefnunnar sneri
sérstaklega að lyfjanotkun og
m.a. að því hvort og þá hvernig
mætti draga úr notkun lyfja vegna
júgurbólgu. Í dag er lyfjanotkun víða
í heiminum afar mikil í tengslum
við júgurheilbrigði og t.d. er enn
þann dag í dag mjög algengt að
bændur geldstöðumeðhöndli allar
kýr þrátt fyrir að fyrir liggi að það
er hrein sóun á lyfjum og getur
ýtt undir lyfjaónæmi baktería
sem talið er ein mesta ógnin sem
steðjar að heiminum um þessar
mundir. Þá er einnig allt of algengt
að notuð séu svokölluð þriðju- eða
fjórðukynslóðar lyf gegn bakteríum,
þrátt fyrir að ekkert kalli í raun á
slíka notkun. Notkun slíkra lyfja,
sem vinna oftar en ekki á bakteríum
sem hefðbundið penisillín gerir ekki,
er litið hornauga víða í heiminum
enda óttast margir að ef notkun
lyfjanna verður almenn þá geti orðið
til enn eitt afbrigðið af ofurbakteríu
sem engin lyf ná að vinna á.
Fram kom að Norðurlöndin
eru leiðandi á þessu sviði
enda hefur lyfjanotkun vegna
meðhöndlunar á júgurbólgu verið
afar hófleg og bundin miklum
takmörkunum. Þannig hefur t.d.
júgurbólgumeðhöndlun verið
svotil eingöngu framkvæmd
af dýralæknum og sérhæfð
geldstöðumeðhöndlun verið í notkun
um árabil. Þá hefur sú aðferð að gel-
d stöðumeðhöndla allar kýr, hvort
sem þær eru með júgursýkingu eða
ekki, ekki verið stunduð svo nokkru
nemi ólíkt því sem þekkist víða
annarsstaðar.
Þrátt fyrir góða stöðu í samanburði
við mörg önnur lönd þarf að gera
enn betur og lykillinn að góðum
árangri í því sambandi felst fyrst og
fremst í forvörnum. Að koma í veg
fyrir að kýrin komist í þá aðstöðu
að júgurheilbrigði hennar sé ógnað
er lang áhrifaríkasta aðferðin til að
draga úr notkun á lyfjum eða með
öðrum orðum að draga úr þörfinni
fyrir lyfjagjöf. Þá kom einnig fram
að mikil þörf væri á fræðslu bæði til
dýralækna og bændanna sjálfra um
lyfjanotkun og mögulega neikvæð
áhrif af rangri lyfjanotkun.
Spenadýfurnar virka!
Á ráðstefnunni var greint frá
áhugaverðri írskri rannsókn á virkni
6 ólíkra gerða af spenadýfum en allar
höfðu það sameiginlegt að þær má
nota bæði fyrir og eftir mjaltir.
Rannsóknin byggði á því að mæla
magn af þekktum júgurbólguvaldandi
bakteríum á spenum kúa fyrir og
eftir meðhöndlun spenanna með
dýfunum og kom í ljós að dýfurnar
drógu verulega úr fjölda bakteríanna.
Að meðaltali fækkaði
Staphylococcus bakteríum um
76% og Streptococcus bakteríum
um 71% þegar dýfur voru notaðar.
Niðurstöðurnar sýndu ennfremur
að dýfur sem innihalda 0,5%
chlorhexidine og 0,6% diamine
höfðu mesta virkni á Staphylococcus
bakteríur og dýfur sem innihalda
Á FAGLEGUM NÓTUMUTAN ÚR HEIMI
Snorri Sigurðsson
snsig@arlafoods.com
Sjöunda alþjóðlega IDF
júgurbólguráðstefnan
Dr. Henk Hogeveen flutti opnunarerindi ráðstefnunnar og fjallaði þar um hin miklu fjárhagslegu áhrif sem júgurbólga
hefur á mjólkurframleiðsluna um allan heim.
LESENDABÁS
Sala aflátsbréfa raforku
Í Evrópu er stór hluti raforku
framleidd með kjarnorku, kolum
eða öðrum mengandi orkugjöfum.
Evrópusambandið hefur sett sér
reglur sem miða að því að skapa
markaðsverð fyrir hreinleika
raforku og eru viðskipti með
upprunaábyrgðir raforku liður í
þeirri viðleitni.
Sala aflátsbréfa
Fyrirtæki sem framleiða raforku úr
endurnýjanlegum orkugjöfum eins
og fallvötnum geta selt slík vottorð
innan sambandsins algjörlega óháð
því hvort raforkan sé afhent sem slík.
Sú staðreynd hefur orðið til þess að
ábyrgðirnar eru stundum nefndar
aflátsbréf. Fyrirtæki geta með því
móti framvísað þessum vottorðum
til viðskiptavina sinna og þar með
sannað stuðning sinn við hreina
orkuframleiðslu. Markmið kerfisins
er að auka hlut endurnýjanlega
orkugjafa og örva orkuframleiðendur
til dáða á grundvelli tekjumöguleika.
Hreinleiki orkunnar verður þannig
að sjálfstæðri auðlind.
Hreinleiki orku er sjálfstæð
auðlind
Með tilskipun EB nr. 77 frá 2001 og
lögum nr. 30 frá 2008 voru innleidd
í íslenskan rétt ákvæði sem ganga út
á að skapa skilyrði á öllu svæðinu
fyrir viðskipti á upprunaábyrgðum
raforku sem framleiddar eru með
endurnýjanlegum orkugjöfum. Var
hreinleiki orku þannig skilgreind
sem sjálfstæð auðlind.
Níföld aukning á sex árum
Í svari ferðamála-, iðnaðar- og
nýsköpunarráðherra við fyrirspurn
greinarhöfundar sem barst í lok apríl
koma fram upplýsingar um sölu
upprunaábyrgða raforku. Þar kemur
fram að sala íslenskra orkufyrirtækja
á þessum aflátsbréfum hefur
stóraukist á síðustu árum. Á árinu
2011 seldu fyrirtækin 2,06 TWst.,
en var komin í 18,43 TWst. 2017.
Aukningin á þessum sex árum er
níföld. Samsvarandi raforkunotkun
innlands á árinu 2017 er 3,60 TWst.,
sem er tæp 20%, en ábyrgðir fyrir
það sem eftir stendur eru seldar til
erlendra kaupenda.
Heildarverðmæti ábyrgða
liggur ekki fyrir
Þar kemur fram að heildarverðmæti
seldra ábyrgða liggur ekki fyrir, en
áætla má að verðmæti þeirra verði
800-850 milljónir á árinu 2018.
Þannig er áætlað að Landsvirkjun
hafi selt ábyrgðir fyrir 600 milljónir
á því ári, Orka náttúrunnar fyrir 150
milljónir og restina selur HS orka,
en fjórða fyrirtækið, Orkusalan selur
ekki ábyrgðir en lætur þær fylgja
fyrir allan sinn markað. Verðið á
ábyrgðunum sveiflast mjög og á
árabilinu 2011-17 hefur meðalverðið
verið á bilinu 0,2-2 evrur á hverja
MWst.
Áhrif á raforkuverð
Greinarhöfundur hefur velt upp
þeirri spurningu hvort ekki sé hætta á
að innlendir framleiðendur gætu lent
í vandræðum ef þeir þyrftu að sanna
hreinleika raforkukaupa sinna t.d.
gagnvart erlendum viðskiptavinum.
Þá þyrftu þeir í raun að kaupa vottorð
í samkeppni við erlenda aðila.
Slíkt gæti hækkað raforkuverð hér
innanlands. Ráðherra telur að þessi
hætta sé ekki fyrir hendi, því auknar
tekjur innlendu raforkufyrirtækjanna
ættu fremur að leiða til lækkunar á
raforkuverði eða stuðla að nýjum
fjárfestingum.
Hreinleiki án endurgjalds
Neytendur hér á landi hafa mátt
líta svo að raforkan sem þeir kaupa
sé upprunnin úr endurnýjanlegum
orkugjöfum, helst fallvötnum en
einnig í auknum mæli jarðvarmaorku.
Þeir telja það sanngirnismál að
verðmætið sem felst í hreinleika
raforkunnar sé afhent þeim án
endurgjalds. Þessi staðreynd er
okkur mikilvæg og að innlendar
vörur séu framleiddar á þennan
umhverfisvæna hátt. Mikilvægt er
því að orkufyrirtækin geti á öllum
tímum staðið við þessar væntingar
og að ásýnd raforkuframleiðslu hér
innanlands fái ekki á sig neitt það
óorð sem geti bakað okkur tjón. Mest
um vert í þessu samhengi öllu er að
íslensku raforkufyrirtækin haldist
áfram að vera í eigu þjóðarinnar eins
og hingað til.
Karl Gauti Hjaltason,
þingmaður Miðflokksins í
Suðurkjördæmi
kgauti@althingi.is
Karl Gauti Hjaltason.
Ræktunarjarðvegur eyðist
hraðar en hann myndast
Gróft ætlað vaxa um 95% af
nytjajurtum heims í efsta jarð-
vegslagi jarðarinnar, mold inni, og
það gerir moldina að undirstöðu
matvælaframleiðslu í heiminum.
Talið er að vegna uppblásturs hafi
um helmingur ræktunarjarðvegs
heimsins tapast á síðustu 150
árum.
Helsta ástæða uppblástursins er
sögð vera hefðbundinn landbúnaður
þar sem stunduð er nauðræktun og þar
sem land er mikið plægt og moldin
skilin eftir ber og óvarin fyrir veðri
og vindi. Í Bandaríkjunum einum
er sagt að góður ræktunarjarðvegur
hverfi tíu sinnum hraðar en hann
myndast.
Að sögn fræðinga hjá Matvæla-
og landbúnaðarstofnun Sameinuðu
þjóðanna tekur um eitt þúsund
ár fyrir þrjá sentímetra af góðum
yfirborðsjarðvegi að myndast við
góðar aðstæður. Sérfræðingar við
sömu stofnun segja einnig að flest
bendi til að efsta jarðvegslagið í
heiminum, moldin, verði að mestu
horfin eftir hálfa öld eða svo.
Samhliða skorti á ræktarlandi
og minni matvælaframleiðslu
mun jarðvegstap leiða til minni
vatnsleiðni, aukinnar losunar
koltvísýrings, hlýnunar jarðar og
næringarminni afurða. /VH