Spássían - 2012, Qupperneq 19

19
Frankfurtarmessuna. „Það hittist
þannig á að ég var í Þýskalandi allt
það ár og þá var alltaf verið að láta
mann lesa upp einhvers staðar, bæði
í tengslum við messuna en einnig sem
upphitun eða eftirfylgni á undan
og á eftir. Alls konar bareigendum
og bókabéusum í stórum og smáum
þorpum fannst ástæða til að gera
eitthvað með þetta gestaár Íslands
og notuðu til þess heimsóknir íslensku
höfundanna. Menn fóru til Frankfurt
til þess að lesa á messunni en voru
svo allt í einu lentir í Sviss og farnir
að lesa þar upp líka. Þetta var ansi
mikil stemning.“
Eins og fleiri ljóðskáld er
Sigurbjörg orðin nokkuð vön því
að fara á ljóðahátíðir um allan
heim. „Þetta er svona eins og
músíkbransinn,“ segir hún og hlær.
„Hróarskelda, Glastonbury og allar
hinar hátíðirnar.“ Ljóðin eru þá
þýdd á ýmsar tungur og Sigurbjörg
viðurkennir að það geti verið skrítið
að skilja ekki sín eigin ljóð. „Þá kemur
að þessum dansi við þýðendur.
Maður verður að setja allt líf sitt í
hendurnar á þeim. Stundum get ég
lesið yfir, t.d. þýsku þýðingarnar eða
sænsku, en það er aðallega til að
athuga hvort merkingin hafi skilað sér
– ég er engu nær um blæbrigði, tón
og slíkt. Ég reyni samt alltaf að vera
þýðendunum innan handar, ef þeir
vilja, og satt að segja er alltaf örlítið
grunsamlegt ef það kemur ekki ein
einasta spurning. Þá spyr maður sig:
„Eru þeir bara að giska?““
Mörg af ljóðum Sigurbjargar gera
einmitt út á tvíræðni orða og eru sett
þannig upp að hægt er að lesa þau
á fleiri en einn hátt. „Þetta er reyndar
einkenni á ljóðum yfirleitt, þau eru
mikið leikur að orðum og ég botna
engan veginn í því hvernig fólk finnur
upp á því að gerast ljóðaþýðendur.
Það er svo mikið sem liggur í einu
tungumáli, og ekki alltaf það sama
sem liggur í hinu næsta. Stundum er
ég spurð í útlöndum á hvaða máli ég
skrifi bækurnar mínar. Mér finnst það
alltaf jafn furðuleg spurning, eins og
það kæmi mögulega til greina að
skrifa til dæmis á ensku. Sumir geta
það en ég kann ekkert tungumál
jafn vel og íslensku og finnst ekki
líklegt að ég geti hreyft mig inni í
tungumáli, leikið á það og með það,
nema það sé mitt eigið. Fyrir utan
að ég er alltaf að sjá betur hvað
mikið er eftir af ókönnuðum lendum
í íslensku. Ef maður opnar orðabók
er þar endalaus uppspretta. Fyrir
mörgum árum skrifaði ég grein í
Morgunblaðið um framandlega
ávexti sem voru farnir að birtast á
Íslandi. Þá gerði ég stutta könnun á
því hvað væri til af íslenskum orðum
yfir ávexti, hvort sem þeir væru til
hér eða ekki. Og það eru til svo
falleg orð; loðber og blæjuber og
tröllaepli og eiraldin … Það veit
enginn að sum þessara orða eru til.
Þetta eru ekki einu sinni nýyrði, þetta
er til í orðabókum en hefur einhvern
veginn ekki komist í umferð. Mér finnst
að við ættum að prófa sem mest og
athuga hvaða möguleikar eru fyrir
hendi áður en við hljóðþýðum úr
útlensku. Það sparar auðvitað vesen
að kíví sé einfaldlega kíví því það er
alls staðar eins; en eiraldin – sem er
apríkósa – er bara svo lýsandi og
fallegt. Og ef ég fer í Lystigarðinn
á Akureyri eða Grasagarðinn í
Laugardal þarf yfirleitt að snúa við
og sækja mig, því ég gleymi mér
yfir spjöldunum með jurtaheitunum
á íslensku. Tromptúlípani til dæmis,
maður vissi ekkert að þetta orð
væri til. Og það kveikir eitthvað.
Þú getur alveg ort heilan ljóðabálk
því þú heyrðir orðið tromptúlípani.
Ég held að það sé engin ástæða til
að vera óttasleginn gagnvart því
að tala vitlaust í eitt og eitt skipti,
svo lengi sem grunnstrúktúrinn í
málinu er ekki farinn að breytast.
Fólk á að vera djarft og finna upp
orð og nota öll orðin sem eru til. Í
unglingabókunum sem maður las á
sínum tíma var alltaf verið að borða
glóðað brauð með ávaxtamauki, en
ekki ristað brauð með sultu. Það er
gaman að allir þessir möguleikar
séu til. En auðvitað er munur á því
að hafa tíma til að liggja yfir texta
og því að þurfa að segja frá nýjum
atburðum í beinni útsendingu, eins og
fjölmiðlamenn lenda oft í og auðvelt
er að gagnrýna ef þeim vefst tunga
um tönn. En þar sem svigrúm er til
staðar er fullkomlega eðlilegt að
fólk noti það svigrúm.“
ÞURFUM STUNDUM
AÐ DRAGA ANDANN
Sigurbjörg kynntist aðeins fjöl-
miðlahliðinni á menningarumræðunni
þegar hún vann á Morgunblaðinu
og hún er ein þeirra sem sér eftir
Lesbók. „Það var mjög sérstakt að
dagblað væri með sextán síðna
menningarumfjöllun vikulega –
nánast óáreitta, því lengi vel var
hún án auglýsinga. Jafnvel þeir sem
hafa ekki endilega verið aðdáendur
Morgunblaðsins í gegnum tíðina hljóta
að sjá að þarna var merkilegt starf
á ferðinni og mikil synd að ekkert
dagblað geri þetta lengur. Það er
líka eftirsjá að henni vegna þess að
hún vó salt milli dægurumfjöllunar um
menningu og lengri umfjöllunar sem
tók tíma í vinnslu. En það virðist þurfa
talsvert þolgæði til að halda úti