Spássían - 2012, Síða 46

46
á vélmennunum sem hann eltist við, en þau snúast
fyrst og fremst um að spyrja viðfangið nokkurra
spurninga varðandi dýr (og þá sérstaklega
varðandi misnotkun á þeim) til að kanna og
mæla tilfi nningaleg viðbrögð. Hugmyndin er að
þótt vélmennin séu nánast fullkomnar eftirlíkingar
af mannfólki, þá sé samúðin ennþá ákveðið
aðgreiningaratriði. Samúð með dýrum er það sem
gerir okkur mannleg og kemur upp um gervifólkið.
Eftir að öll dýrin eru dauð blossar upp söknuður
hjá mannfólkinu. Dick fer með þessa hugmynd
alla leið í næstum algjöra útrýmingu allra dýra,
villtra sem taminna, en við þurfum ekki að líta
til vísindaskáldskapar til að sjá nákvæmlega
sama ferli eiga sér stað. Um leið og við „leyfum”
dýrategund að deyja út (svo ég tali ekki um þegar
við útrýmum henni markvisst og algjörlega upp á
eigin spýtur) fer okkur að þykja vænt um hana.
Þetta er útúrsnúningur á gamla orðatiltækinu –
enginn veit hvað átt hefur fyrr en misst hefur – og
mér þykir leitt að slík hugsun skuli að miklu leyti
ráða för varðandi samband okkar við dýrin. Við
getum elskað þau sem einstaklinga, sem gæludýr
eða þau dýr sem við kjósum að skilgreina sem
væntumþykjunnar virði, en ekki sem hópa, ekki sem
tegundir. Ekki fyrr en þau deyja öll út eða svo gott
sem.
Eitt besta dæmið um þetta er saga úlfa í
Norður-Ameríku. Þeim var útrýmt miskunnarlaust
á 19. og 20. öld og eftir því sem tækninni fl eygði
fram varð útrýmingin blóðugri. Hún náði hámarki
viðbjóðs í kringum miðja síðustu öld þegar úlfar
voru markvisst skotnir í sundur með vélbyssum og
haglabyssum úr þyrlum og fl ugvélum því það var
miklu auðveldara að fi nna þá úr lofti en á jörðu
niðri. Á áttunda áratugnum var úlfurinn næstum
horfi nn og þá fyrst fórum við að vernda hann.
Þá skiptum við um sagnahefð, hættum að tala
um stóra, ljóta úlfi nn og færðumst nær hinum
dýrafræðilega úlfi , sem er víðs fjarri villidýrinu
og ófreskjunni sem fi nna má í gömlum ævintýrum.
Verndunin gekk svo vel að núna er stofninn
aftur kominn á ról og úlfar eru orðin „alvöru“
dýrategund á ný. Samhliða því erum við aftur farin
að tala um að útrýma þeim, einmitt vegna þess
að þeir eru ekki lengur í útrýmingarhættu. Um leið
og einstaklingurinn snýr aftur í hópinn missum við
alla samúð með honum. Sama sagan virkar líka
í gagnstæða átt; ef við heyrum af einu tilviki um
ofbeldi gegn alidýri umbreytist það dýr gjarnan í
einstakling í hugum okkar, og því er bjargað eða
hjálpað, án þess að ávarpa nokkurn tíma stóru
myndina, nafnlausa hópinn sem lifi r áfram innan
kerfi sbundis ofbeldis á bak við tjöldin.
LIFANDI MINNISVARÐAR
Stundum fi nnst mér eins og samúð með dýrum
í útrýmingarhættu sé ekki til komin vegna
raunverulegrar ástar (eða væntumþykju, ef ást
er of sterkt orð) á dýrum. Að einhverju leyti er
Dick fer með þessa
hugmynd alla leið í næstum
algjöra útrýmingu allra
dýra, villtra sem tamdra,
en við þurfum ekki að líta
til vísindaskáldskapar til að
sjá nákvæmlega sama ferli
eiga sér stað.