Orð og tunga - 2020, Síða 26

14 Orð og tunga
þ.e. töluorði eða nafnorði sem táknar tiltekinn tíma. Í þeim tilvikum
hefur ögnin hlutverk sem varnagli því með henni lætur mælandi í ljós
fyrirvara um að rétt sé með farið. Hann tiltekur ákveðna tölu, dag eða
magn sem hann telur einna sennilegast en þó ekki alveg óyggjandi
og setur því jafnframt fyrirvara á sannleiksgildið með því að skjóta
inn ögninni hvað og heldur með því þeim möguleika opnum að hann
kunni að hafa rangt fyrir sér (sjá kafla 4.2). Orðið hvað í þessari stöðu
er þá eins konar merki um að minni háttar ósamræmi kunni að vera
milli hins sagða og raunveruleikans: varnagli um að rétt sé far ið með,
sbr. greiningu Siegels (2002) sem vísað var til í 3. kafla. Í slík um til­
vikum má stundum sjá á viðbrögðum viðmælenda sem hafa sama
þekk ingargrunn, þ.e. þekkingu á því málefni sem rætt er um, að ögnin
hvað hefur enn fremur það hlutverk að kalla óbeint eftir stuðningi eða
staðfestingu viðmælenda á því sem mælandi telur sennilegt. Agn ir af
þessu tagi má því líta á sem merki um veika þekkingarlega af stöðu (e.
epistemic stance) en með því er átt við hversu fullviss eða sann færður
mælandi er um inntak eða sannleiksgildi orða sinna (Chin damo og
fl. 2012, sjá einnig Biber 2004, Biber og Finegan 1989), sbr. umræðu í
3. kafla.
Notkun á ögninni hvað í þessari stöðu og hlutverkum fellur undir
aðgerðina lagfæringu og skv. hinni þriggja liðuðu sundurgreiningu
þess ferlis er ögnin sjálf merkið sem mælandinn lætur í ljós til að gefa
til kynna vanda sem upp hefur komið í því sem hann sagt vildi hafa,
þ.e. merki um leit að orði eða varnagli um sannleiksgildi.
5 Lokaorð
Hér hefur verið fjallað um orðmyndina hvað sem skjóta má inn í lotur
einkanlega á undan tíma­ og magnliðum en einnig á undan staðar­
heitum og orðum sem túlka má sem sértækt heiti. Leitt var líkum að
því að hvað hafi hér stöðu orðræðuagnar sem hafi það meginhlutverk
að setja fyrirvara á þær tímasetningar, tölu eða magn sem mælandi
nefnir, nákvæmni sem gæti skeikað einhverju. Ögnin hvað er því
eins konar varnagli um sannleiksgildi yrðingarinnar: það kunni að
vera eitthvert ósamræmi á milli hins sagða og þess sem er í raun.
Einnig má stundum sjá á viðbrögðum viðmælenda í þeim tilvikum
þegar um sameiginlegan þekkingargrunn er að ræða að ögnina má
einnig túlka sem boð til viðmælanda um staðfestingu á sannleiksgildi
upplýsinganna. Í öðrum tilvikum, á undan heitum, er hins vegar frem­
tunga_22.indb 14 22.06.2020 14:03:49