Orð og tunga - 2020, Blaðsíða 21

Þóra Björk Hjartardóttir: Orðið hvað sem orðræðuögn 9
06 B: [hann var svo stressaður] að hann var alveg að deyja
07 A: það heitir (þa-) ((skark)) (m-) eða þarna (niðr-) (það) sem
→ 08 var niðri í bæ hvað þarna Mjölnisholt
09 C: [já] það var þetta iðnaðarhverfi þarna
10 D: [já]
A rekur í vörðurnar þegar hann ætlar að nefna götuna þar sem dóp­
bæli það sem hann þvældist í var en eftir nokkurt tafs er niðurstaðan
að það muni hafa verið Mjölnisholt. Tafsið sem fram kemur í endur­
tekningum eða hálfsögðum orðum (e. cut­offs) (þa­, m­, niðr­) í línu 7
og hiki (þarna) í línu 8 er býsna algengt í tali fólks og bendir yfirleitt
til vandræðagangs í tjáningunni svo sem þess að viðkomandi sé að
leita í huga sér að orði sem hann hefur gleymt í svipinn (Lindström
2008:149–150).
Hér má því segja að tafsið og ögnin hvað sýni að mælandi muni
í fyrstu ekki götuheitið og þurfi þessa atrennu að því. Orðið hvað sé
því hér eins og hin orðræðumerkin (tafsið og hikið) einhvers konar
hikorð til að vinna tíma og hlutverk þess sé því orðaleit. C og D hafa
ekki heyrt þetta áður en gefa til kynna með lágmarksendurgjöfinni
já í línum 9 og 10 að þau fylgist með og hugsanlega má líta á orð C í
því framhaldi sem óbeinan stuðning um að A kunni að fara rétt með
götuheitið þar sem slíka staði sé gjarnan að finna í iðnaðarhverfum.
Svipað má segja um önnur dæmi með sértæku heiti: Ögnina hvað
má þar túlka sem merki um orðaleit. Heildarsamhengi auk annarra
merkja, hikorða og endurtekninga styðja það á sambærilegan hátt og
í dæmi (3). Þetta á þó ekki við um eitt dæmi, það sem hér fer á eftir.
Hér hafa sömu hjón og í (3) orðið og segja nú frá Ítala nokkrum sem
er vinnufélagi A.
(4) Ítalinn: ÍSTAL (06­220­02)
01 A: honum alla vega [hann vill ] ekkert fara héðan sko
02 D: [(lækna þetta)]
03 C: [nei]
04 D: [nei]
05 A: hann bara kann [mjög vel við sig ]
06 B: [kom hérna með stelpu] sem hann var með sem sagt
→ 07 búinn að vera með hvað íslenskri
08 A: já hann [(fluttist til x)]
09 B: [en svo ]reyndar skildi hann við hana hann varð
10 að gera það hann neyddist til þess af því að (ít-) íslenskar konur
11 voru svo ógeðslega fallegar hann var alveg [að klikkast ]
12 A: [hann gat ekki]
13 valið úr ((hlær))
tunga_22.indb 9 22.06.2020 14:03:49