Orð og tunga - 2020, Blaðsíða 58

Orð og tunga - 2020, Blaðsíða 58
46 Orð og tunga Fræðimenn greinir á um merkingu like/lician í sögulegu til liti og Fischer og van der Leek (1983:352) gera til dæmis ráð fyrir að merk­ ingin hafi frá fornu fari verið breytileg. Undir þetta taka Þór hall ur Eyþórsson og Jóhanna Barðdal (2005:832–833) í umfjöllun sinni um sam svar andi sögn, galeikan, í gotnesku og hliðstæður hennar í forn­ germönsku málunum yfirleitt: merking sagnarinnar hafi ýmist verið ‘gera til geðs’ (‘please’) eða ‘líka’ (‘like’). Þar sem um skyld tungu­ mál er að ræða ættu frá því sjónarmiði því að geta fundist dæmi um ótvíræð andlög og ótvíræð frumlög með sögninni líka í forníslensku í samræmi við þessi merkingarlegu tilbrigði í ensku og gotnesku. Í þýsku og hollensku koma á elsta skeiði einnig fyrir sagnir af sömu rót, þ.e. í fornháþýsku lîhhên (lîchên) og í fornhollensku līkon (liken, seinna lijken) sem sagðar eru hafa merkt það sama og síðar gefallen í þýsku og behagen/bevallen í hollensku (sjá Willems og Pottel­ berge 1998:333–334 um þýsku, GTB: lijken um hollensku). Það eru síðan þessar sagnir sem leysa sagnir rótskyldar líka jafnt og þétt af hólmi en ekki er ljóst hvort þær hafi uppfyllt þau skilyrði að teljast til skiptisagna í þessum málum. 2.2 Vísbendingar um aðra rökliðagerð með líka í fornu máli Ýmiss konar orðaraðarpróf virka vel til að greina frumlag í nútíma­ máli. Eins og lesandinn man vafalaust eftir var orðaröð einmitt notuð í upphafi greinarinnar til þess að sýna muninn á sögninni henta, sem er samhverf eða skiptisögn, og líka, sem er ósamhverf, a.m.k. í nútímaíslensku. Við skulum rifja upp dæmaparið þar sem þessi munur kemur skýrt fram: (14) a. Hentar þér(þgf.) þetta(nf.) / þetta(nf.) þér(þgf.)? b. Líkar þér(þgf.) þetta(nf.) / *þetta(nf.) þér(þgf.)? Í nútímamáli fer frumlag iðulega strax á eftir persónubeygðri sögn í viðsnúinni orðaröð líkt og í já/nei­spurningunum í (14). Þar af leiðandi er hægt að nota orðaröðina sem röksemd fyrir því að henta og líka séu ólíks eðlis í nútímaíslensku: þágufallsliðurinn þér eða nefni falls­ liðurinn þetta í (14a) getur verið frumlag með henta, en ótækt er að nefnifallsliðurinn fari á undan þágufallsliðnum með líka í (14b). Ef sama prófi er beitt á forníslensku, eins og Jóhanna Barðdal (2001) hefur gert, má leiða getum að því að rökliðagerð líka í fornu máli hafi tunga_22.indb 46 22.06.2020 14:03:51
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84
Blaðsíða 85
Blaðsíða 86
Blaðsíða 87
Blaðsíða 88
Blaðsíða 89
Blaðsíða 90
Blaðsíða 91
Blaðsíða 92
Blaðsíða 93
Blaðsíða 94
Blaðsíða 95
Blaðsíða 96
Blaðsíða 97
Blaðsíða 98
Blaðsíða 99
Blaðsíða 100
Blaðsíða 101
Blaðsíða 102
Blaðsíða 103
Blaðsíða 104
Blaðsíða 105
Blaðsíða 106
Blaðsíða 107
Blaðsíða 108
Blaðsíða 109
Blaðsíða 110
Blaðsíða 111
Blaðsíða 112
Blaðsíða 113
Blaðsíða 114
Blaðsíða 115
Blaðsíða 116
Blaðsíða 117
Blaðsíða 118
Blaðsíða 119
Blaðsíða 120
Blaðsíða 121
Blaðsíða 122
Blaðsíða 123
Blaðsíða 124
Blaðsíða 125
Blaðsíða 126
Blaðsíða 127
Blaðsíða 128
Blaðsíða 129
Blaðsíða 130
Blaðsíða 131
Blaðsíða 132
Blaðsíða 133
Blaðsíða 134
Blaðsíða 135
Blaðsíða 136
Blaðsíða 137
Blaðsíða 138
Blaðsíða 139
Blaðsíða 140
Blaðsíða 141
Blaðsíða 142
Blaðsíða 143
Blaðsíða 144
Blaðsíða 145
Blaðsíða 146
Blaðsíða 147
Blaðsíða 148
Blaðsíða 149
Blaðsíða 150
Blaðsíða 151
Blaðsíða 152
Blaðsíða 153
Blaðsíða 154

x

Orð og tunga

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Orð og tunga
https://timarit.is/publication/1210

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.