Bændablaðið - 16.07.2020, Blaðsíða 6

Bændablaðið | Fimmtudagur 16. júlí 20206
Bændablaðið kemur út 24 sinnum á ári. Því er dreift ókeypis á yfir 400 stöðum
á landinu og á öll lögbýli landsins.
Lesendur geta einnig gerst áskrifendur að blaðinu og fengið það sent heim í pósti
gegn greiðslu. Árgangurinn kostar þá kr. 11.200 með vsk. (innheimt í tvennu lagi).
Ársáskrift fyrir eldri borgara og öryrkja kostar 7.200 með vsk.
Heimilisfang: Bændablaðið, Bændahöll við Hagatorg, 107 Reykjavík.
Sími: 563 0300 – Fax: 562 3058 – Kt: 631294–2279
Bændablaðið er í eigu Bændasamtaka Íslands. − Málgagn bænda og landsbyggðar −
SKOÐUN
Íslenskt hráefni
alla leið
Það er ekki nýtt að fjallað sé um tollamál
búvara í Bændablaðinu. Í gegnum árin
er þessi óspennandi málaflokkur á
milli tannanna á hagsmunaaðilum og
almenningur nær ef til vill ekki alltaf til
botns í umræðunni.
Frjálshyggjan mælir fyrir óhindr­
uðum viðskiptum og heildsalar og
innflutningsfyrirtæki keppast við að mæra
gildi frelsisins. Bændur hafa hins vegar
talað fyrir gildi tollverndarinnar og sýnt
fram á hversu miklu máli hún skipti fyrir
innanlandsframleiðslu á matvælum. Það
er erfitt að keppa við vörur frá suðlægari
breiddargráðum sem framleiddar eru við
hagfelldari skilyrði en hér á Fróni. Hversu
oft höfum við ekki farið yfir aðstæður
launafólks og borið saman dýravelferð og
notkun varnarefna og sýklalyfja á Íslandi
og annarra þjóða?
Auðvitað er dapurlegt að horfa til þess
að tollapólitíkin, sem er mannanna verk,
er að grafa undan íslenskri framleiðslu og
það býsna hratt. Á sama tíma eru bændur
endalaust að hagræða, berjast við að auka
gæði framleiðslunnar og byggja ný gripahús
til að uppfylla nýjar aðbúnaðarreglugerðir.
Það þarf ekki lengi að ræða við bændur
og aðra matvælaframleiðendur til þess að
átta sig á því að staðan er alvarleg um
þessar mundir. Tölur um aukinn innflutning
á erlendum búvörum á lágum eða engum
tollum draga máttinn úr innlendri
framleiðslu. Samkeppni við ódýrar vörur
að utan gerir það að verkum að ekki er
hagstætt að framleiða hér heima. Minni
umsvif koma niður á stærðarhagkvæmninni
og þannig verður til vítahringur sem erfitt
er að brjótast út úr. Kórónuveirufárið
bætti gráu ofan á svart og hefur, eins og
í nær öllum öðrum atvinnugreinum, haft
djúpstæð áhrif á sölu og framleiðslu. Hvað
er til bragðs að taka þegar aðstæður eru með
þessum hætti?
Í viðtali við bændurna á Reykjum í
Mosfellsbæ, sem framleiða fuglakjöt og
eiga sláturhúsið Ísfugl, kemur fram að þar
sé áherslan fyrst og fremst lögð á innlent
hráefni. Kjötvinnslan hjá Ísfugli notar ekki
erlent fuglakjöt í sinni framleiðslu þó e.t.v.
vanti einhverja bita á vissum tímabilum.
Fyrirtækið er með skýra stefnu og
neytendur vita nákvæmlega fyrir hvað það
stendur. Stefna Ísfugls gerir meiri kröfur til
framleiðenda um að skaffa hráefni og það
hefur tekist. Bændurnir þurfa einfaldlega
að framleiða meira.
Þetta mættu fleiri afurðastöðvar og
kjötvinnslur taka sér til fyrirmyndar.
Það er opinbert leyndarmál að jafnvel
afurðastöðvar í eigu bænda nota erlent kjöt
í sumar sínar framleiðsluvörur. Þegar spurt
er út í þetta er svarið alltaf það sama. „Ef
við gerum þetta ekki þá gerir þetta einhver
annar.“ Sum fyrirtæki hafa raunar bent á að
erlent hráefni geti gagnast til þess að nýta
vinnuaflið sem hér er við störf þegar ekkert
innlent hráefni er fáanlegt. Að því leytinu
sé betra fyrir íslenskt atvinnulíf að kjöt sé
flutt hingað til lands í vinnslu en ekki sem
fullbúin vara í neytendaumbúðum í gegnum
heildsalana. Gott og vel.
Önnur leið sem bændur og matvælageirinn
allur þarf að fara er að ýta undir frekari
nýsköpun. Þess vegna er ánægjulegt að fá
fregnir af nýjum Matvælasjóði. Þar gefst
umsækjendum m.a. tækifæri á að sækja um
stuðning til að þróa viðskiptahugmyndir og
koma nýjum vörum á markað. Formaður
sjóðsins og fyrrum framkvæmdastjóri
Krónunnar, Gréta María Grétarsdóttir, er
í viðtali í blaðinu þar sem hún segir frá
sjóðnum og þeirri framtíðarsýn sem hún
hefur á íslenska matvælaframleiðslu. /TB
Ritstjóri: Hörður Kristjánsson (ábm.) hk@bondi.is & Tjörvi Bjarnason tjorvi@bondi.is – Sími: 563 0332 − Rekstur og markaðsmál: Tjörvi Bjarnason – Blaðamenn: Margrét Þ. Þórsdóttir mth@bondi.is – Sigurður Már Harðarson
smh@bondi.is – Vilmundur Hansen vilmundur@bondi.is – Auglýsingastjóri: Guðrún Hulda Pálsdóttir ghp@bondi.is – Sími: 563 0303 – Netfang auglýsinga: augl@bondi.is − Vefur blaðsins:
www.bbl.is − Netfang blaðsins: (fréttir og annað efni) er bbl@bondi.is
Frágangur fyrir prentun: Ágústa Kristín Bjarnadóttir – Prentun: Landsprent ehf. – Upplag: sjá forsíðu – Dreifing: Landsprent og Íslandspóstur. ISSN 1025-5621
Horft austur yfir Ísafjarðardjúp og inn Jökulfirði af Bolafjalli ofan við Stigahlíð. Hægra megin á myndinni er Stofuhlíð og Vébjarnarnúpur og síðan
blasir Grunnavík við og fjallið Maríuhorn. Byggð lagðist af í Grunnavíkurhreppi árið 1962 þegar síðustu ábúendur fluttu á brott úr Grunnavík.
Handan Jökulfjarða sést yfir á Kvíatanga. Jökulfirðir er annars samheiti margra fjarða. Vestast að norðanverðu er Hesteyrarfjörður, síðan
Veiðileysufjörður, þá Lónafjörður og Hrafnfjörður er innstur. Síðan kemur Kjós, og þá Leirufjörður sem er eini fjörðurinn í sunnanverðum
Jökulfjörðum. Frá Leirufirði er Höfðaströnd út að Staðarhlíð, en Staðarheiði er síðan lág heiði sem var nokkuð fjölfarin samgönguleið yfir í
Grunnavík. Í tali Grunnvíkinga tíðkaðist ekki að fallbeygja nafnið Grunnavík, enda nafnið þá trúlega dregið að grynningum en ekki grunnri vík.
Mynd / Hörður Kristjánsson
ÍSLAND ER LAND ÞITT
Frá og með 1. júlí síðastliðnum hækkuðu tollar
á ákveðnar afurðir af útiræktuðu grænmeti í
kjölfar breytinga á tollalögum sem gerðar voru
á Alþingi í desember síðastliðnum. Gagnrýni
á tollana kom fram frá Félagi atvinnurekenda
á dögunum sem kvartaði undan „meingallaðri
löggjöf“. Með breytingum á lögunum var
fyrirkomulagi breytt þannig að núna gilda bara
ákveðnar dagsetningar, óháð því hvort varan
er til á markaði eða ekki. Garðyrkjubændur
bentu á við gerð frumvarpsins að það væri ekki
framleiðendum til hagsbóta að það væri enginn
möguleiki fyrir ráðherra að fella niður tolla ef
engin innanlandsframleiðsla væri á markaði.
Þar sem málaferli gagnvart ráðuneytinu, vegna
heimildar um að setja á og afnema tolla við
slíkar aðstæður, eru fyrir dómstólum þá er
þetta niðurstaða sem menn þurfa að una við.
En nú eru afurðir sem eru framleiddar úti á
ökrum á Íslandi að streyma á markað, svo sem
blómkál, hnúðkál, kartöflur og svo mætti lengi
telja. Það er ánægjulegt þegar þessar afurðir
koma á markaðinn.
Tollflokkun í skötulíki
Umræða um aukinn innflutning á alls kyns
vörum sem líkja eftir hefðbundnum búvörum
er nú í gangi. Bændasamtökin og fleiri hafa
rýnt í það magn sem flutt er inn og um hvaða
vörur er að ræða. Það sem kemur mér verulega
á óvart er öll sú vara sem streymir inn í
landið á engum tollum á grunni þess að um
jurtavöru sé að ræða. Það er ekki langt síðan
að við fengum skilgreiningu tollayfirvalda
á því að svokallaðan jurtaost, sem fluttur er
inn til landsins, á að meðhöndla í skilningi
Evrópusambandsins sem landbúnaðarafurð
og þ.a.l. með viðeigandi tollflokkun. Eftir að
við fórum að skoða málin er það okkar mat að
talsvert fleiri vörur eru þarna undir sem vörur
úr jurtaríkinu, en eru í raun landbúnaðarvörur,
og ættu að flokkast í tollskrá sem slíkar.
Enn og aftur köllum við eftir að fulltrúar
ríkisstjórnarinnar skoði þetta af alvöru og við
fáum botn í þessi mál. Það þarf að gerast áður
en samið verður við Breta á grundvelli Brexit
um heimildir til að flytja inn aukið magn af
búvörum. Það er ótækt að þær viðræður séu
byggðar á innflutningstölum sem erfitt er að
henda reiður á. Við sem þjóð verðum að standa
vörð um eigin hag og þá ekki síst þegar kemur
að heilnæmum matvælum.
Bændasamtökin hafa óskað eftir fundi með
ráðamönnum til þess að ræða um tollamálin
og áhrif samninganna við ESB sem gerðir voru
2015 og kváðu á um stóraukinn innflutning á
búvörum til landsins. Það er nú að rætast sem
bændur vöruðu við – að tollasamningurinn
hefur stórskaðleg áhrif á matvælaframleiðslu
hér á landi. Nú þurfa stjórnvöld einfaldlega
að grípa í taumana og standa með íslenskum
hagsmunum.
Hvaðan kemur maturinn?
Við höfum lengið kallað eftir skýrari reglum
um merkingu matvæla og við sem neytendur
þurfum ekki að vera bæði með gleraugu og
stækkunargler til að sjá upprunaland vörunnar
sem við neytum. Það hefur sýnt sig að íslenskir
neytendur sýna íslenskri framleiðslu mikla
tryggð en þeir þurfa þá líka að sjá upprunann.
Þar sem uppruni er ekki sýnilegur neytendum,
t.d. í veitingahúsum og mötuneytum og
í fullunnum vörum, sem oft eru unnar úr
erlendu hráefni, hefur neytandinn ekki sama
val. Óhætt er að fullyrða að á þessum markaði
sé mikið um innfluttar kjöt­ og mjólkurvörur
og því mikilvægt að hvetja neytendur til þess
að spyrja um upprunann þegar svo ber undir.
Bjargráðasjóður bætir kaltjón
Heyannir eru nú í sveitum landsins. Eins
og gengur er tíðin misjöfn en víðast virðist
vera ansi góð spretta og öflun fóðurs með
ágætum. En svo eru önnur svæði landsins
þar sem bændur hafa þurft að endurrækta tún
vegna mikils kals í túnum. Samkvæmt fyrstu
gögnum sem borist hafa til Bjargráðasjóðs
lítur út fyrir að um 1.900 hektarar hafi kalið
í vor, ýmist sem altjón eða að hluta. Meira á
eftir að bætast við. Búið er að senda erindi
til atvinnuvegaráðuneytisins þar sem gerð er
grein fyrir stöðunni og áætluðu tjóni á þessu
ári. Að öllu jöfnu hefur verið bætt fjármunum
inn í Bjargráðasjóð þegar heildartjón liggur
fyrir. Mikilvægt er að bændur haldi vel utan um
skýrsluhald vegna þessa tjóns og upplýsi um
stöðu svo fljótt sem verða má á haustdögum
þegar uppskerutölur liggja fyrir. Frekari
upplýsingar um hvernig tilkynna ber tjón má
finna á bondi.is.
Bændur óska eftir viðræðum við
stjórnvöld um tollamál
Gunnar Þorgeirsson
formaður Bændasamtaka Íslands
gunnar@bondi.is