Bændablaðið - 16.07.2020, Blaðsíða 20

Bændablaðið | Fimmtudagur 16. júlí 202020
Viðtal
Gréta María Grétarsdóttir, stjórnarformaður Matvælasjóðs:
Aukin verðmætasköpun verður rauði
þráðurinn í starfsemi Matvælasjóðs
– Nýr sjóður byggður á grunni eldri sjóða landbúnaðar og sjávarútvegs með 500 milljónir króna til ráðstöfunar
Gréta María Grétarsdóttir,
fyrrverandi framkvæmdastjóri
Krónunnar, er formaður nýs
Matvælasjóðs. Hún var ekki lengi
að ákveða að taka verkefnið að
sér þegar haft var samband við
hana úr atvinnuvegaráðuneytinu,
rétt eftir að hafa yfirgefið fram-
kvæmdastjórastarf hjá Krónunni
sem fól í sér mikil samskipti
við matvælaframleiðendur.
Bændablaðið ræddi við Grétu
Maríu um starfið fram undan og
helstu áherslur Matvælasjóðs.
Matvælasjóður varð til við
sameiningu AVS-rannsóknasjóðs
í sjávarútvegi og Framleiðnisjóðs
landbúnaðarins með nýjum lögum
frá Alþingi sem samþykkt voru
fyrir skömmu. Ákveðið var að flýta
stofnun sjóðsins til að bregðast við
áhrifum kórónuveirufaraldursins og
veita þannig aukna viðspyrnu í mat-
vælageirann. Sjóðurinn mun fyrst og
fremst hafa það hlutverk að styrkja
þróun og nýsköpun við framleiðslu
og vinnslu matvæla úr landbúnaði og
sjávarútvegi. Til stofnunar sjóðsins
verður varið 500 milljónum króna
sem verður úthlutað á þessu ári.
„Eftir að ég hætti í vinnunni
minni var haft samband og ég spurð
hvort ég hefði áhuga á að leiða stofn-
un Matvælasjóðs. Ég hitti ráðherra
fljótlega [Kristján Þór Júlíusson] og
þakkaði traustið. Þetta er málefni
sem ég hef mikinn áhuga á, hvern-
ig við getum nýtt betur þær afurðir
sem við eigum og gert landið okkar
sjálfbærara. Ég þurfti því ekkert að
hugsa mig lengi um þegar kallið
kom,“ segir Gréta María.
Áhugi á skilvirkni og vöruþróun
„Ég er verkfræðingur og hef alltaf
haft gríðarlegan áhuga á vöruþróun.
Bæði hef ég verið leiðbeinandi í
gegnum viðskiptahraðla og síðan
gerði ég lokaverkefni í verkfræðinni
um vöruþróun. Þannig að ég hef
fylgst vel með því sem er að ger-
ast í tækninýjungum og því sem
við Íslendingar erum framarlega í.
Ég tók BS-próf í vélaverkfærði og
meistarapróf í iðnaðarverkfræði á
sínum tíma. Í náminu lærði ég m.a.
um gæðastjórnun, framleiðslu og
stjórnun. Ég hef áhuga á verkferlum
og hvernig hægt er að gera þá skil-
virkari og betri. Áður en ég réðist
til Krónunnar var ég í fjármálageir-
anum, var m.a. í Arion banka þar
sem ég hafði umsjón með viðskipta-
áætlun bankans. Annars elst ég upp
í litlu sjávarþorpi, á Flateyri, og
það gefur manni ákveðna tengingu
við náttúruna sem er allt um kring.
Þú ert svo nálægt henni, bæði uppi
í fjöllum og niðri í fjöru og þar á
milli. Það hefur mótað mig og þess
vegna hef ég áhuga á náttúrunni og
afurðum hennar.“
Skiptumst á þekkingu og aukum
verðmætasköpun
Spurð út í þau tækifæri sem felist í
sameiningu AVS og Framleiðnisjóðs
segist Gréta María binda vonir við
að fólk í báðum atvinnugreinum,
sjávarútvegi og landbúnaði, vinni
meira saman og læri af hvað öðru.
„Ég tel að það séu ýmis tækifæri
fólgin í sameiningunni sem felast
meðal annars í
þekkingaryfir-
færslu. Í báðum
atvinnugreinum
er verið að gera
svo flotta hluti
á mörgum stöð-
um. Við þurfum
að horfa á hvað
við getum
gert sem þjóð
til þess að
y f i r f æ r a
þ e k k i n g u
og reynslu
af því sem
hefur gengið
vel yfir á annað.“
Minnkum sóun
Gréta segir að margt sem falli til í
framleiðslu sé hægt að nýta betur
en gert er í dag. „Þetta á bæði við
um sjávarútveginn og landbúnað-
inn. Það er t.d. verið að framleiða
vítamín og snyrtivörur úr afurðum
úr báðum atvinnugreinum. Þetta
eykur gríðarlega verðmæti afurð-
anna sem oft og tíðum er erfitt að
sækja, hvort heldur sem er fiskur í
sjó eða búskapur með skepnur eða
grænmetisrækt. Það eru miklar fjár-
festingar í greinunum og þess vegna
er lykilatriði að auka verðmætin eins
og mögulegt er af því sem er aflað.
Aukin verðmætasköpun er rauði
þráðurinn. Það þarf líka að einblína á
að minnka sóun og búa til verðmæti
úr því sem er jafnvel hent í dag. Mér
finnst þetta ótrúlega spennandi.“
Hver verða mikilvægustu verk-
efni sjóðsins og hvaða sýn hefur þú
á nýjan Matvælasjóð?
„Ég held að mikilvægustu ver-
kefnin snúi að því að gera Ísland
samkeppnishæfara í báðum þessum
atvinnugreinum. Hvað getum við
gert
til þess
að verða
m e i r a
samkeppn-
ishæf? Af hverju á sú tækni
og hugmyndir sem hér verða til og
eru þróaðar ekki að vera til sölu
erlendis? Við ætlum að vera tækni-
þjóð og tæknisamfélag og eigum að
geta nýtt okkur mun betur tæknina
til þess að ná forskoti. Ísland er frá-
bær tilraunamarkaður vegna þess
að við erum svo fá og nálægðin er
svo mikil. Þróun á vörum getur oft
verið hraðari og við eigum að nýta
okkur það að vera lítil þjóð. Við
erum með hreint vatn, hreina orku
og hreint land. Með þessu getum við
náð samkeppnisforskoti og flutt það
út í formi vöru eða þjónustu.“
Tækifærin óteljandi í
landbúnaðinum
Gréta María hefur fulla trú á því
að við
g e t u m
flutt meira út af bú-
vörum og segir að
með aukinni vöru-
þróun geti landbúnað-
arvörur náð miklum árangri
á markaði, bæði hér heima
og erlendis.
„Það er ekki spurning. Fyrst
þurfum við auðvitað að anna heima-
markaðnum og gera hlutina á hag-
kvæman og góðan hátt. Við getum
jafnframt nýtt tæknina til að gera
framleiðsluna umhverfisvænni.
Þar höfum við tækifæri til að vera
leiðandi. Svo er fullt af tækifærum
fyrir búvörur sem við getum lært af
öðrum. Það er að mínu mati hægt að
auka verðmæti íslenskra landbún-
aðarvara með því að breyta þeim á
þá vegu að þær falli betur í kramið
hjá viðskiptavinum. Þá er ég að tala
um vöruþróun á neytendamarkaði.“
Fjölbreyttir styrkjaflokkar
Stjórn sjóðsins er þessar vikurnar að
þróa starfsemina fram undan, móta
reglur og skipuleggja kynningu.
Gréta María segir að aðsetur sjóðs-
ins verði í atvinnuvegaráðuneytinu
og umsýslunni verði stjórnað þaðan.
Það verður hægt að sækja um á
netinu en unnið er að lausnum
í þeim efnum sem verða
kynntar síðar í sumar.
„Reglur sjóðsins
eru komnar á blað en
stjórnin er að klára
að móta stefnu og
starfsreglur fyrir
sjóðinn. Við
erum líka að
móta styrkja-
f l o k k a n a
sem verða
fjölbreyttir,
allt frá rann-
sóknastarfi
til mark-
a ð s s e t n -
ingar. Það
er flokkur
sem snýr að háskólum
og opinberum aðilum og fyrirtækj-
um sem stunda langtímarannsóknir.
Síðan er flokkur sem rúmar vörur
á hugmyndastigi. Maður veit að
margir ganga með hugmyndir í mag-
anum og eru alltaf að spá í hvort þær
eigi séns á markaði. Þeir aðilar geta
fengið styrki til að meta fýsileika
hugmynda eða gera viðskiptaáætl-
anir. Einnig verða styrkir fyrir til-
búnar vörur sem ætlaðir eru m.a. til
markaðssetningar. Fjórði flokkurinn
á að rúma allt þarna á milli – þar sem
hugmyndin er klár en varan er ekki
alveg tilbúin. Við erum að miða að
því að hugmyndastyrkir séu fyrir
mjög ung fyrirtæki og einstaklinga
sem geta þá tekið sér launalaust leyfi
í nokkra mánuði til að skoða hvort
hugmynd sé fýsileg,“ segir Gréta
og bætir við að ekki sé gert ráð fyrir
að styrkir séu til lengri tíma en eins
árs og að verkefnin klárist á 12
mánaða tímaramma. „Markmiðið er
að úthluta núna í haust, í september
eða október. Við munum opna fyrir
„Það er að mínu mati hægt að auka verðmæti íslenskra landbúnaðarvara með því að breyta þeim á þá vegu að þær falli betur í kramið hjá viðskiptavinum,“
segir Gréta María Grétarsdóttir, fyrrverandi framkvæmdastjóri Krónunnar og nýr formaður Matvælasjóðs. Mynd / TB
Tjörvi Bjarnason
tjorvi@bondi.is