Bændablaðið - 16.07.2020, Blaðsíða 50

Bændablaðið | Fimmtudagur 16. júlí 202050
LESENDABÁS
Hverjir eru á myndinni?
Við Páll Halldórsson flugstjóri
erum að rita sögu landgræðsluflugs
á Íslandi með minni flugvélum á
árunum 1958 til 1992. Við höfum
safnað um 200 ljósmyndum
tengdu þessu merka starfi og
höfum náð að nefna flesta þá sem
eru á myndunum, en ekki alveg.
Hér er mynd sem okkur leikur
mikil forvitni á að vita hverjir séu á
henni. Björn Bergman tók myndina
og er hún í eigu Héraðsskjalasafns
A-Hún.
Maðurinn á Deutz dráttarvélinni
Páll Halldórsson flugstjóri er líklega
sá sem er uppi á flugvélinni en er
samt erfitt að greina. Vonandi þekkir
svo einhver unga manninn á Deutz
´55 dráttarvélinni. Mögulegt er
að hann sé Sunnlendingur eða af
höfðuborgarsvæðinu.
44 tonnum af áburði dreift á
Auðkúluheiði vorið 1970
Í Skjólkvíagosinu um vorið 1970
við rætur Heklu féll allmikil aska á
Auðkúluheiði og á jarðir í Austur-
og Vestur-Húnavatnssýslum. Land-
græðslu flugvélin TF-TUN dreifði
í júlí sama ár 44 tonnum af áburði
á heiðina til að styrkja gróður og
annað eins magn á heimalönd bænda
í sýslunum.
Ef þið berið kennsl á mennina
sendið undirrituðum endilega línu
á netfangið sveinnrun@gmail.com
eða hringið í síma 893 0830. Eins
ef þið eigið myndir sem tengjast
landgræðsluflugi með minni
flugvélunum þá væri okkur mikill
akkur í að fá þær lánaðar.
Sveinn Runólfsson
fyrrverandi landgræðslustjóri.
Sauðfé, lausaganga og gróðurvernd
Í 50 ára afmælisriti Landverndar
er að finna grein Ingva Þorsteins­
sonar náttúrufræðings, sem var
einn stofnenda samtakanna. Þar
segir hann frá því að trjá­ og
kjarrgróður hafi um aldir verið
hlífiskjöldur lággróðurs og jarð­
vegs á Íslandi. En fljótlega eftir að
landið tók að byggjast hófst eyðing
hans með bruna, skógarhöggi,
hrísrifi og búfjárbeit. Því hafi
mikill hluti trjágróðursins horf­
ið á fyrstu þremur öldunum eftir
landnám. Í kjölfarið breyttu­
st nærviðri og jarðvegsskilyrði
mjög til hins verra; viðkvæmur
lággróður og eldfjallajarðvegur
stóð þá víða berskjaldaður fyrir
eyðingaröflunum vatni, vindum og
þyngdaraflinu (skriðum). Þarna
höfðu skapast kjörnar aðstæður
fyrir jarðvegseyðingu, enda lét
hún ekki á sér standa. Í fyrstu
var eyðingin hæg en jókst síðan
stigvaxandi. Eyðingin færðist
verulega í aukana á 18. og 19. öld
og allt fram á 20. öld í takt við
vaxandi sauðfjárbeit.
Ingi segir að líkur hafi verið
leiddar að því að við landnám hafi
um 75 % Íslands verið þakin gróðri
en vegna eyðingar þekur gróður og
jarðvegur nú aðeins um 25–30% af
yfirborði landsins alls – og innan við
10% af hálendinu ofan 300–400 m
hæðar. Náttúrulegur skógur þekur
nú um 1,1% landsins í stað 25–30%
áður. Þessi þróun hefur haft afar nei-
kvæð áhrif á afkomu og lífsviðurværi
Íslendinga.
Sjálfbær beit og styrkir
Eftir 1200 ára búsetu má lýsa Íslandi
sem landi í tötrum hvað gróður-
þekju varðar. Undanfarnar tvær
aldir hefur sauðfjárbeit átt ríkan
þátt í gróður- og jarðvegseyðingu.
Fækkun búfjár, betri stjórnun og
mótvægisaðgerðir hafa þó talsvert
dregið úr þeim neikvæðu áhrifum
undanfarna áratugi. Mikið starf
hefur verið unnið og fjármunum
veitt til að bæta stöðuna og eiga
bændur almennt drjúgan þátt
í árangrinum. Þetta kemur vel
fram í grein framkvæmdastjóra
Landssamtaka sauðfjárbænda sem
birtist í Bændablaðinu 4. júní sl.
En meira þarf til; þó talsvert hafi
áunnist á heildina litið, kemur
sauðfjárbeit á vissum svæðum í
veg fyrir að land í hnignun endur-
heimtist. Einkum á það við á gos-
beltinu. Misbrestur hefur orðið á
framkvæmd gæðastýringar eins og
Ólafur Arnalds prófessor benti á í
ítarlegri greinargerð fyrir um ári
síðan.
Það er brýnt viðfangsefni
að fylgja betur eftir reglum um
gæðastýringu í sauðfjárrækt.
Gæðastýringin þarf að vera fag-
leg, nútímaleg, gagnsæ og hafa
almannahagsmuni að leiðarljósi.
Í reglum um núverandi styrkja-
kerfi eru forsendur fyrir fullum
styrkjum þær að beit sé sjálfbær,
bæði á afréttum og heimalöndum.
Rannsóknir Ólafs Arnalds benda
til þess að allt að fimmtugur sauð-
fjárræktar uppfylli ekki þessar
kröfur um gæðastýringu, en fái
engu að síður fullan styrk. Þetta
er alvarlegur ágalli, en lágt hlut-
fall og því ættu umbætur að vera
vel viðráðanlegar. Hingað til hafa
því miður hvorki yfirvöld né sam-
tök bænda sinnt vel rökstuddum
ábendingum um ágallana. Úr því
þarf að bæta. Það er því ánægju-
legt að framkvæmdastjóri samtaka
sauðfjárbænda skuli tilgreina að
víða sé þörf á því að sinna land-
bótum og beitarstýringu af meiri
krafti en nú er gert. Skortur á góðu
beitarlandi hindrar almennt ekki
matvælaframleiðslu. Íslenskir
bændur hafa svigrúm til að bæta
stjórn búfjárbeitar.
Dæmi um góðan árangur af
beitarfriðun eru mörg. Flestir
þekkja Þórsmörk þar sem friðun
hefur borið ótrúlegan árangur við
endurheimt vistkerfa. Þó að friðun
sé tímafrek er hún bæði náttúruvæn
og hagkvæm leið til að endurreisa
vistkerfi.
Hagkvæm friðun afrétta
Nýlega fundust tugir dauðra kinda
á Lónsöræfum. Kindurnar drápust
í vetrahörkum. Ef marka má fréttir
höfðu eigendur fjárins ekki tök á að
sinna þeirri skyldu að sækja fé á fjall
að hausti. Á stórum afréttum getur
verið afar vinnuaflsfrekt að sinna
smalamennsku og eftir því sem
fólki fækkar í sveitum landsins má
reikna með því að það verði sífellt
erfiðara að ná öllu sauðfé í hús að
hausti. Í vissum tilfellum gætu því
farið saman hagkvæmnissjónarmið
og gróðurverndarsjónarmið. Sveitir
sem hafa næga heimahaga hljóta að
hugleiða hvort rekstur á fjall sé skyn-
samlegur. Þetta á sérstaklega við um
gosbeltið þar sem jarðvegur er afar
viðkvæmur.
Grannþjóðir bönnuðu lausa-
göngu fyrir 150 árum
Landgræðslustjóri benti nýlega á,
að til að endurheimta gróður og
jarðveg þurfi að bæta stjórnun bú-
fjárbeitar enn frekar en gert hefur
verið. Hann vísar til þess að þær
reglur sem hér á landi gilda um lau-
agöngu búfjár hafi verið afnumdar
hjá grannþjóðum okkar fyrir um
150 árum síðan.
Ísland er einn af fáum stöðum í
heiminum þar samfélagið þarf að
verja sig gegn ágangi búfjár. Þannig
þurfa þeir sem stunda ræktun, sem
ekki þolir ágang búfjár, að eyða
verulegu fé í að verja land sitt. Í
þeim löndum sem við berum okkur
saman við telst það eðlilegt fyrir-
komulag að bændur haldi sínu búfé
á eigin landi. Breyta þarf núgild-
andi lögum um búfjárhald þannig
að vörsluskylda búfjár sé regla
sem öllum búfjáreigendum ber að
fylgja. Að sjálfsögðu þarf að gæta
meðalhófs í slíkum breytingum
og samfélagið ber ábyrgð á vörslu
búfjár við vissar aðstæður, eins og
við lagningu vega.
Landvernd tók málið til umfjöll-
unar á aðalfundi sínum 6. júní sl.
Fundurinn samþykkti að taka undir
hugmyndir um að setja lausagöngu
búfjár enn strangari skorður og banna
hana í áföngum. Þá var þess krafist
að beit á illa förnu landi verði stöðv-
uð nú þegar.
Tryggvi Felixson,
formaður Landverndar
Tryggvi Felixson, formaður
Landverndar.
Hengillinn. Mynd / Landvernd
VORVERK.IS
Þverholt 2 (Kjarni) Mosfellsbæ
sími 665 7200 vorverk@vorverk.is
Ruddaslátturvélar, skógarvagnar og léttar kerrur
fyrir fjórhjól - Til afgreiðslu af lager
298.000 kr.
389.000 kr.
135.000 kr.
Bændablaðið Auglýsingar 56-30-300
Næsta blað kemur út 30. júlí