Bændablaðið - 16.07.2020, Síða 39

Bændablaðið | Fimmtudagur 16. júlí 2020 39
LESENDABÁS
Það eru ekki margar vikur
síðan íslenskur landbúnaður var
ofarlega í huga þjóðarinnar. Á
meðan COVID-19 stóð hæst hér á
landi voru fjölmargir – jafnvel úr
óvæntustu áttum – sem ræddu og
rituðu um mikilvægi greinarinnar,
enda fátt mikilvægara en
fæðuöryggi þjóðar og sjaldan
sem við hér á landi þurfum að
leiða hugann að og tryggja þessa
helstu grunnþörf mannsins. Í
framhaldinu var hrundið af stað
stóru markaðsátaki þar sem við
erum hvött til að styðja við hvers
konar íslenska framleiðslu, velja
íslenskt og versla íslenskar vörur
og þjónustu.
Fjöldi starfa í landbúnaði
Á hverju ári framleiða íslenskir
bændur um 30.000 tonn af kjöti,
15.000 tonn af grænmeti og 150
milljón lítra af mjólk. Framleiðslan
fer fram á um 3.150 býlum hringinn
í kringum landið og mikill fjöldi
fólks kemur að framleiðslu, vinnslu,
flutningi og sölu og framreiðslu
matvæla til neytenda.
Íslendingar vilja íslensk matvæli
og við sem sjálfstæð þjóð eigum
auðvitað að hafa þann manndóm að
framleiða það sem við þurfum og
getum, á sjálfbæran hátt. Við eigum
líka að líta til umhverfisþáttarins og
vera ekki að flytja inn vörur sem við
getum og erum að framleiða hér,
hinum megin að af hnettinum. Það
er einfaldlega óskynsamlegt.
Tollvernd í mýflugumynd
Í byrjun júlímánaðar voru boðnir út
tollkvótar á landbúnaðarvörum til
landsins. Var það í fyrsta sinn sem
það er gert með nýju úthlutunarkerfi,
en þegar innleiðing þess kerfis var
í umræðunni vöruðu forsvarsmenn
bænda mjög við því að það myndi
veikja tollvernd innlendra búvara
enn frekar, á sama tíma og tollkvótar
væru að stóraukast. Sú varð heldur
betur raunin. Nú er staðan sú að
tollvernd fyrir nautakjöt er einungis
fjórðungur þess sem hún var í
upphafi árs 2019, á sama tíma og
tollkvóti frá ESB hefur aukist úr 100
tonnum í 547 tonn síðastliðin 3 ár
og mun aukast enn fremur á næsta
ári og fara í 696 tonn.
Með nýrri aðferð er stuðst
við svokallað „hollenskt útboð“.
Markmið stjórnvalda var að lægra
útboðsverð ætti að skila sér í lægra
verði til neytenda, en ég leyfi mér að
efast að fólk hafi ætlað sér að gera
tollverndina að nánast engu eins og
raun varð í nautakjötinu.
Allar forsendur tollasamnings
við ESB brostnar
Þessi gríðarlega lækkun á tollvernd
samhliða stórauknum tollkvótum
getur ekki staðið óbreytt. Forsendur
tollasamnings við Evrópusambandið
eru til að mynda algerlega
brostnar. Forsvarsmenn bænda
hafa reyndar alla tíð mótmælt
þeim samningi harðlega, enda
var samið um gríðarlegt magn af
landbúnaðarvörum til landsins.
Barist hefur verið fyrir endurskoðun
samningsins og jafnvel uppsögn
allt frá því hann tók gildi árið
2018. Ástæðurnar eru nokkuð
augljósar, þegar samningurinn
var gerður var Bretland hluti af
Evrópusambandinu en við gildistöku
samningsins var ljóst að Bretland
ætlaði sér út úr sambandinu. Það
þarf því auðsjáanlega að endurskoða
samninginn út frá þeim forsendum,
þá sérstaklega í ljósi þess að nú er
unnið að viðskiptasamningi við
Bretland sem að öllu óbreyttu kæmi
til viðbótar við ESB-samninginn.
Samhliða þeirri samningavinnu þarf
augljóslega að endurskoða ESB-
samninginn.
Brexit er þó ekki eini forsendu-
bresturinn. Ferðamannafjöldinn hefur
hrunið sökum COVID-19 og því ekki
þörf á öllu þessu kjöti eins og áður var
talið, en hröð fjölgun ferðamanna var
ein aðalforsenda þess að stjórnvöld
juku innflutningskvótana frá ESB á
sínum tíma. Ef við tökum COVID-19
út fyrir sviga þá var ferðamönnum
þegar farið að fækka en heildarfjöldi
erlendra ferðamanna á síðasta ári var
14,1% minni en árið 2018.
Íslenskt, gjörið svo vel
Margt jákvætt hefur gerst í íslenskri
nautakjötsframleiðslu undanfarin
ár. Við gerð búvörusamninga árið
2016 var til dæmis ákveðið að
taka upp sérstakt sláturálag fyrir
betri gripi og háum fjárhæðum
ráðstafað til byggingar og reksturs
einangrunarstöðvar fyrir nýtt
erfðaefni í holdanautarækt hér á
landi. Á einangrunarstöðinni er
nú að fæðast þriðji hópur hreinna
Angus-kálfa og kálfar undan fyrstu
nautunum farnir að fæðast víðs
vegar um landið.
Með upptöku EUROP-matskerfis
fyrir nautgripakjöt höfum við svo
séð töluverða bætingu í flokkun
á stuttum tíma, þá sérstaklega
í UN-flokki þar sem um 26%
gripanna hafa flokkast í O- og ofar,
þar af 11,4% í R- og ofar, það sem
af er þessu ári. Það verður að teljast
ansi góður árangur og eiga bændur
hrós skilið fyrir góða frammistöðu.
En, því miður hefur þessi mikla
vinna og góði árangur ekki skilað
sér sem skyldi til bænda. Ekki eru
margir mánuðir síðan við fengum
yfir okkur 10–12% verðlækkun á
kúm sökum hárrar birgðastöðu á
nautgripahakki og verð á ungnauta-
kjöti til bænda hefur nánast staðið í
stað um allnokkurt skeið.
Sanngjörn samkepppni
Framleiðslukostnaður hvers konar
er ívið hærri á Íslandi en víða annars
staðar. Margt spilar inn í; lítill markaður,
hár launakostnaður og flutningskostn-
aður aðfanga og svo sú staðreynd að við
búum á eyju í miðju Atlantshafi þar sem
veðurfar leyfir færri uppskerur en víða
á meginlandi Evrópu og lega landsins
hefur áhrif á nýtingarmöguleika land-
svæða. Allt hefur þetta áhrif til hækk-
unar á framleiðslukostnaði.
Þetta gerir okkur erfitt í að keppa
á grundvelli verðs þegar tollverndar
nýtur ekki við eða hún er af jafn
skornum skammti og nú er orðin
raunin. Á Íslandi þekkjast ekki
svokölluð verksmiðjubú, þar sem
jafnvel þúsundir gripa eru aldir, og
við búum við strangt og kostnað-
arsamt regluverk. Við viljum hins
vegar ekki slá af þeim kröfum sem
gerðar eru varðandi aðbúnað manna
og dýra hérlendis og það veit ég
að neytendur vilja ekki heldur. En
þetta kostar. Við getum hins vegar
sannanlega keppt í gæðum, en þegar
verðmunur fer yfir ákveðið mark
þá vitum við að verðþolið nær ekki
nema ákveðið langt.
Lögum þetta
Tvennt þarf að koma til ef við ætlum
ekki að láta innflutt nautakjöt koma í
stað íslenskrar framleiðslu. Endurskoða
þarf hið nýja úthlutunarkerfi tollkvóta
og gera þarf nýjan viðskiptasamning
við ESB um landbúnaðarvörur sem
endurspeglar betur raunþörf mark-
aðarins. Stjórnmálafólk getur ekki
komið fram með fögur fyrirheit um
stuðning við íslenskan landbúnað og
skrifað fjölda greina um mikilvægi
íslenskrar matvælaframleiðslu, ásamt
því að ráðast í átak þar sem neytendur
eru hvattir til að velja íslenskt og styðja
við íslenska framleiðslu, á sama tíma
og rekstrargrundvelli matvælafram-
leiðenda er kippt undan þeim með
ódýrum innfluttum matvælum sem
bera litla sem enga tolla.
Ef það er sannanlega vilji stjórn-
málafólks að styðja við íslenska fram-
leiðslu og sjá hag íslensks landbúnað-
ar sem vænstan, þá þarf að ráðast í þá
vinnu, ekki seinna en núna.
Arnar Árnason
formaður
Landssambands kúabænda
Arnar Árnason.
Á hverju ári framleiða íslenskir bændur um 30.000 tonn af kjöti, 15.000 tonn af grænmeti og 150 milljón lítra af
mjólk. Framleiðslan fer fram á um 3.150 býlum hringinn í kringum landið og mikill fjöldi fólks kemur að framleiðslu,
vinnslu, flutningi og sölu og framreiðslu matvæla til neytenda. Mynd / Odd Stefán
Íslenskt, eða hvað?
Afmælishátíð í Múlakoti í Fljótshlíð:
150 ár liðin frá fæðingu Guðbjargar Þorleifsdóttur í Múlakoti
Sunnudaginn 26. júlí verður hátíð
í Múlakoti þegar 150 ár verða
liðin frá fæðingu Guðbjargar
Þorleifsdóttur húsfreyju þar. Á
fyrri hluta síðustu aldar var hún
talin ein mesta ræktunarkona hér
á landi.
Foreldrar Guðbjargar, Þuríður
Jónsdóttir og Þorleifur Eyjólfsson,
fluttust að Múlakoti 1869. Guðbjörg
og maður hennar, Túbal Karl
Magnússon, tóku við búsforráðum
1897. Þau eignuðust 4 börn, þrjár
dætur og soninn Ólaf, sem tók við
búi um 1935 ásamt konu sinni, Láru
Eyjólfsdóttur.
Árið 1897 fæddist eini sonurinn,
Guðbjörg eignaðist fyrstu trén,
örsmáar reyniplöntur úr Nauthúsagili
og byggt var nýtt íbúðarhús,
í stað þess sem eyðilagðist í
Suðurlandsskjálftanum 1896, áður
hafði hún fengið um 10 fermetra
skika úr grænmetisgarðinum fyrir
sunnan húsið undir blómarækt, en
aldur garðsins miðaði hún við aldur
trjánna.
Guðbjörg skrifaði grein í
Búnaðarritið þar sem hún lýsti
ræktunaráhuga sínum frá barnæsku
og sögu garðsins.
Garðurinn í Múlakoti varð
landsfrægur. Plöntur frá Guðbjörgu
voru í flestum görðum á Suðurlandi.
Ræktunarfrömuðir landsins
komu í Múlakot með erlenda gesti til
að sanna að fjölbreyttur yndisgróður
gæti þrifist á Íslandi.
Listmálarar uppgötvuðu líka
Múlakot. Ásgrímur Jónsson
listmálari dvaldi þar fyrst sumarið
1914 og málaði þar og í næsta
nágrenni. Ólafur lagði líka fyrir
sig listmálun og fékk leiðsögn
Ásmundar og fleiri listamanna.
Múlakot varð vinsæll dvalarstaður
þeirra.
Þegar Guðbjörg varð sjötug
var hún sæmd Fálkaorðunni og
Garðyrkjufélag Íslands gerði hana
að heiðursfélaga.
Samband sunnlenskra kvenna
gaf minnisvarða, lágmynd af henni
eftir Einar Jónsson myndhöggvara
og myndarleg dagskrá var í
Ríkisútvarpinu vegna 100 ára
afmælis Guðbjargar.
Guðbjörg lést árið 1958.
Hótelrekstri í Múlakoti lauk um
1982 og eigendaskipti urðu á
jörðinni í lok árs 2000.
Stofnuð var sjálfseignarstofnun
um gamla bæinn í Múlakoti eftir
heildarfriðun bæjartorfunnar. Aðilar
eru sveitarfélagið Rangárþing eystra,
Skógasafn og eigendur jarðarinnar.
Verkefni hennar er endurbygging
húsakynna. Mikil vinna hefur
þegar verið lögð í endurbyggingu
íbúðarhússins frá 1897.
Stofnað var Vinafélag, sem í eru
liðlega 100 aðilar. Það annast einkum
félagslegu hliðina og stendur fyrir
upplýsingagjöf. Öllum er heimilt að
heimsækja gamla garðinn í Múlakoti
og hópar geta fengið leiðsögn um
húsið gegn vægu gjaldi.
Afmælishátíðin hefst kl. 15,
flutt verða stutt ávörp, söngur og
einfaldar kaffiveitingar verða úti í
garði. Aðgangur er ókeypis, en allir
styrkir eru vel þegnir. Munið að
klæða ykkur eftir veðri. Ef frekari
fjöldatakmarkanir verða settar á
samkomur en nú er, verður að hlíta
þeim. /Fréttatilkynning
Gamli bærinn í Múlakoti. Sjálfseignarstofnun á bæjarhúsin en að henni standa
sveitarfélagið Rangárþing eystra, Skógasafn og eigendur jarðarinnar, sem
gáfu stofnuninni gömlu bæjarhúsin og garðinn. Verkefni stofnunarinnar er
einkum að annast fjármögnun og endurbyggingu húsakynna. Mynd / Aðsend
Minnisvarði um Guðbjörgu
Þorleifsdóttur er í Múlakoti.