Morgunblaðið - 29.02.2020, Blaðsíða 20

20 FRÉTTIRInnlent
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 29. FEBRÚAR 2020
Klippt og beygt
fyrirminni og
stærri verk
ÍSHELLU 1 | HAFNARFIRÐI | S. 534 1500 | KAMBSTAL.IS GIMLI fasteignasala / Grensásvegi 13, 108 Rvk. / s 570 4800 / gimli@gimli.is
www.gimli.is
Mikil sala!
Góður sölutími framundan.
Óskum eftir öllum tegundum
eigna á skrá.
Borgarráð hefur samþykkt ósk
borgarlögmanns um að kaupa sum-
arhús á lóðinni Látalæti í landi
Varmadals á Kjalarnesi.
Kaupverðið er 4,5 milljónir og
fylgja lóðarréttindi, fylgifé og allur
gróður með í kaupunum.
Fram kemur í greinargerð að
sumarhúsið sé 35 fermetrar, byggt
árið 1939. Því hafi verið vel við
haldið og lóðin sé falleg og afar vel
gróin. Eigandinn hafi óskað eftir
því að borgin leysti til sín eignina.
Þá kemur fram að árið 2015 hafi
Reykjavíkurborg fest kaup á 165
hektara svæði á jörðinni Varmadal.
Í nágrenninu er athafnasvæðið á
Esjumelum. sisi@mbl.is
Reykjavíkurborg kaupir hús á Látalæti
VIÐTAL
Stefán Gunnar Sveinsson
sgs@mbl.is
Ísland hefur og mun áfram gegna
lykilhlutverki í vörnum Atlantshafs-
bandalagsins í Norðurhöfum, þó að
hlutverk landsins muni breytast frá
því sem var í kalda stríðinu. Þetta
segir bandaríski flota- og herfræð-
ingurinn Magnus Nordenman, en
hann flutti fyrirlestur á vegum Varð-
bergs í sal Þjóðminjasafnsins á
fimmtudaginn var. Erindi Norden-
mans byggðist að hans sögn á bók
hans The New Battle for the Atlantic
eða hin nýja orrusta um Atlantshafið.
Nordenman segir titilinn vísa í
þær þrjár „orrustur“ sem voru háðar
á Atlantshafi á 20. öld, í fyrri og
seinni heimsstyrjöld og svo á milli
risaveldanna í kalda stríðinu. „Og
með breyttu öryggisumhverfi Evr-
ópu, þar sem Rússar sýna aftur af
sér ýtni gagnvart ríkjum Atlants-
hafsbandalagsins, er Norður-
Atlantshaf aftur að breytast í þessa
brú sem bandalagið þarf til þess að
koma herafla yfir til Evrópu.“
Nordenman bendir á að Ísland hafi
gegnt lykilhlutverki í seinni tveimur
„orrustunum“ um Atlantshafið, en
hann sér aðspurður ekki fyrir sér til
dæmis að hér muni þurfa að koma
upp á ný varnarstöðvum fyrir erlend-
an herafla líkt og í kalda stríðinu.
Geta Rússa mun meiri en þá
Ein ástæðan fyrir því er sú að mati
Nordenmans, að grundvallarmunur
er á hernaðargetu rússneska flotans
og þess sovéska. Rússneski flotinn sé
mun minni en sovéski norðurhafsflot-
inn, en á sama tíma búi hann yfir
mun meiri getu, sem meðal annars
felist í langdrægum stýriflaugum.
Nordenman bendir á að Rússar hafi
beitt slíkum flaugum í Sýrlandi, skot-
ið frá bæði kafbátum og skipum.
Þá sé nú hægt að hitta skotmörk í
allri Norður-Evrópu frá svæðum í
Norður-Atlantshafi sem séu vel fyrir
norðan endimörk GIUK-hliðsins.
Orrustan um Atlantshafið yrði því
háð mun norðar en ef stríð hefði brot-
ist út í kalda stríðinu, og hlutverk Ís-
lands yrði því ekki lengur að vera
hlekkurinn í framvörnum bandalags-
ins líkt og þá, heldur meira sem
stuðningsaðili við aðgerðir sem háðar
yrðu norðar í höfum.
Varast að ofmeta hættuna
Umræður um varnarmál fara oft
að snúast um það sem geti gerst í
versta falli. Nordenman segir að-
spurður að formúlan sem farið er eft-
ir þegar hætta við öryggi er metin sé
hvort annað ríki hafi bæði vilja og
getu til þess að ógna öryggi. „Það er
augljóslega meiri list en vísindi sem
liggur að baki slíku mati, og ég tel að
við ættum alls ekki að gera of mikið
úr hættunni. Eins og ég benti á er
floti Rússa ekki sá sami og Sovét-
menn höfðu í kalda stríðinu, hann er
mun minni, en á sama tíma með mun
meiri getu en sovéski norðurflotinn.
En á sama tíma hefur umhverfið
breyst. Hættan á stórveldastríði í
Evrópu er ekki lengur núll, líkt og
flestir hefðu sagt fyrir árið 2014.“
– Hvernig er þá hægt að ná þeim
líkum aftur niður í núll, sér í lagi
meðan ástandið á Krímskaga helst
óbreytt? „Því miður virðist sem Vest-
urveldin eigi í ósættanlegum ágrein-
ingi við Rússa. Ég tel litlar líkur á að
hægt verði að komast að sameigin-
legum skilningi við þá, þannig að í
staðinn þurfum við að einbeita okkur
að fælingarmætti þar til stjórnmála-
ástandið í Rússlandi breytist. Til að
slíkur fælingarmáttur skili árangri
þarf hann að vera nægur til að sýna
Rússum að árás af þeirra hálfu
myndi ekki skila þeim neinum ávinn-
ingi og hluti af því er augljóslega að
Atlantshafsbandalagið sýni að það sé
með áætlanir og getu til þess að
halda Norður-Atlantshafi.“
Ný vídd með tilkomu Kína
Talið berst að hinni nýju stöðu á
norðurslóðum og aukinni samkeppni
þar um náttúruauðlindir, sem ríki
eins og Kína hafa sýnt vilja á að taka
þátt í. Nordenman segir nýja vídd
hafa opnast í þeirri stöðu. „Oft hefur
verið barist um Atlantshafið, en til
þessa hafa ríkin sem þar hafa átt í
hlut öll verið Atlantshafsríki með ein-
um eða öðrum hætti. Nú er í fyrsta
sinn sú staða, þar sem ríki sem ekki
getur talist Atlantshafsríki er að
keppa um völd og ítök þar. Ég er alls
ekki að segja að Vesturveldin muni
berjast við Kínverja í Atlantshafi, en
á sama tíma þurfum við að hafa í
huga að nú er annað stórveldi, utan
Atlantshafsins, sem er að sýna áhuga
á málefnum þess.“
Nordenman bætir við að Banda-
ríkjamenn hafi verið seinir til að átta
sig á þessari nýju stöðu á norður-
slóðum, sem meðal annars stafi af því
að fáir Bandaríkjamenn utan þeirra
sem búa í Alaska átti sig á því að
Bandaríkin séu heimskautaríki. „Ef
þú horfir á Kanada eða Noreg, þá er
það hluti af heimsmynd þeirra að þau
séu heimskautaríki, en það er ekki
staðreyndin í Bandaríkjunum. Þau
fóru því seint af stað, en eru nú þegar
byrjuð að taka við sér.“
Stefna Bandaríkjanna skýr
Nokkuð hefur verið gert úr skoð-
anamun á milli stjórnvalda í Banda-
ríkjunum og Evrópuríkja bandalags-
ins á síðustu árum, sér í lagi eftir að
Donald Trump settist í Hvíta húsið.
Nordenman bendir á að samskipti á
æðstu stöðum milli Bandaríkjanna
og Evrópu hafi oft verið stormasöm,
en þegar komi að sjálfu samstarfinu
sé staðan oftast önnur. Þar hafi
Bandaríkin ekki dregið af sér og verji
nú um fimm milljörðum bandaríkja-
dala í varnir Evrópu, innviði banda-
lagsins, heræfingar og fleira. „Þann-
ig að ef fjármögnun gefur vís-
bendingu um stefnu, þá er stefna
Bandaríkjanna gagnvart bandalag-
inu mjög skýr.“
Á sama tíma hafa viðhorf Banda-
ríkjamanna gagnvart því hverjir eigi
að bera fjárhagslegu byrðarnar af
vörnum bandalagsins nokkuð
skerpst á síðustu árum. Nordenman
bendir á að þessi viðhorf hafi alls
ekki byrjað með kjöri Trumps, held-
ur hafi t.d. bæði Obama og George
W. Bush einnig haft orð á því að
Evrópuríkin yrðu að gera meira.
Hin aukna viðkvæmni Banda-
ríkjamanna nú sé hins vegar sprott-
in af þeirri staðreynd að þeir þurfi að
keppa við stórveldi bæði á Atlants-
hafi og Kyrrahafi og dreifa varnar-
úrræðum sínum eftir því. Það sé því
ekki bara Atlantshafsbandalagið,
sem hafi þurft að svara þessum
spurningum um hverjir eigi að borga
fyrir hervernd Bandaríkjanna.
Hafa margt fram að færa
Nordenman segir aðspurður að
Íslendingar hafi margt fram að færa
innan bandalagsins. Meðal annars
búum við sem þjóð yfir reynslu af ör-
yggis- og varnarsamstarfi á Atlants-
hafi sem brýnt sé að miðla áfram.
„Þegar ég vann að bókinni heyrði ég
því fleygt t.d. að um 80% af öllum
sjóliðsforingjum Bandaríkjaflota og
í hinum bandalagsríkjunum hefðu
byrjað feril sinn eftir að kalda stríð-
inu lauk. Þeir hafa því eytt tíma sín-
um í Miðjarðarhafi, á Indlandshafi
eða í Persaflóa, en ekki hér. Íslend-
ingar geta því verið hugveita fyrir
umræður Atlantshafsbandalagsins
um varnir hér í norðurhöfum.
Ísland er komið aftur í brenni-
punktinn, og þó að margt hafi breyst
á 21. öld er sumt óbreytt,“ segir
Nordenman og vísar meðal annars í
Winston Churchill. „Hann sagði í
seinna stríði að enginn gæti unnið
stríð á Atlantshafinu en það væri
auðveldlega hægt að tapa þeim þar,
og það er ennþá satt að mínu mati,“
segir Nordenman. Atlantshafs-
bandalagið þurfi því að huga vel að
vörnum sínum þar.
Brýnt að sýna samtakamáttinn
 Ísland gegnir enn mikilvægu hlutverki í vörnum Atlantshafsbandalagsins að mati herfræðingsins
Magnus Nordenmans  Geta Rússa mun meiri en sovéska flotans  Stefna Bandaríkjanna skýr
Morgunblaðið/RAX
Varnarmál Magnus Nordenman segir Ísland áfram gegna lykilhlutverki í
vörnum Norður-Atlantshafs, þótt það sé breytt frá tímum kalda stríðsins.