Morgunblaðið - 29.02.2020, Blaðsíða 28

28 UMRÆÐAN
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 29. FEBRÚAR 2020
Óskar
Bergsson
fasteignasali
s. 893 2499
Hildur
Harðardóttir
lögfr. og lgfs.
s. 897 1339
Sveinbjörn
Sveinbjörnsson
lögmaður
s. 892 2804
Vilhjálmur
Einarsson
fasteignasali
s. 864 1190
H a m r a b o r g 1 2 • 2 0 0 K ó p a v o g u r • 4 1 6 0 5 0 0
Árangur í sölu
fasteigna
www.eignaborg.is
Í dag er Háskóladag-
urinn í Háskóla Íslands.
Hægt er að kynna sér
það nám sem þar er
stundað; kennarar sem
nemendur sjá um að
uppfræða forvitna og
ég hvet þá sem hug
hafa á slíku námi að
mæta og baða sig upp
úr þessum kynningum.
Mennt er máttur og að
skilja það hefur ábyggi-
lega aldrei verið jafn mikilvægt og ein-
mitt nú, þegar fíflavæðing ríkisstjórna,
grunnhyggni og almennir sleggjudóm-
ar ríða röftum. Sækið ykkur menntun,
fræðist, spyrjið og verið meðvituð –
hverju sem þið svo kjósið að einbeita
ykkur að.
Samfélag manna og manna
Sjálfur hef ég borið gæfu til þess að
fá að kenna og stunda rannsóknir og
fræðimennsku í háskólanum, allt síðan
ég kom úr doktorsnámi árið 2015.
Þessi vinna mín hefur farið fram innan
námsbrautar í félagsfræði en þar hef
ég kennt sígildar kenningar, félags-
fræði dægurmenningar og fjölmiðla-
fræði út frá félagsfræðilegum nálgun-
um, svo fátt eitt sé talið. Ég er hluti af
dásamlega samstilltu teymi sem keyr-
ir spennandi félagsfræðinám; á sviði
heilsu, ójöfnuðar, atvinnulífs, afbrota,
íþrótta, aðferðafræði, kyngervis, fjöl-
miðla, menningar eða hverju því sem
hægt er að rannsaka með glúrnum
gleraugum félagsfræðinnar. Það er
það sem þessi fræði mín snúast um, að
skoða og reyna að skilja atferli okkar
mannanna og þá merkingu sem draga
má af samskiptum okkar í stórum hóp-
um sem smáum. Eins og sjá má er ég
ástríðufélagsfræðingur, fyrir mér er
þetta stórkostleg leið til að rýna í um-
hverfi sitt og dýpka skilning á mannlíf-
inu og menningunni sem við hrærumst
í frá degi til dags. En ég hef líka fengið
að taka þátt í því lifandi umhverfi sem
háskólinn óneitanlega er; haldið fyrir-
lestra, troðið upp á starfsmannavið-
burðum, farið með nemendur í vett-
vangsferðir, leiðbeint þeim og borðað
besta kjúklingasalat landsins í Hámu,
sem er matarmiðstöðin
okkar. Háskólinn er
samfélag, risagallerí þar
sem rúm er fyrir alls
kyns fólk og alls kyns
nálganir við lifandi
fræðastarf.
Félagsfræði-
rannsóknir
Persónulega féll ég
kylliflatur fyrir fé-
lagsfræðinni í mennta-
skóla og hef beitt henni
fyrir mig í fræði-
mennsku allar götur síðan. Ég nýtti
mér hana í doktorsnáminu í Skotlandi,
hvar hin svokölluðu dægur-
tónlistarfræði („Popular Music Stu-
dies“) lágu til grundvallar fé-
lagsfræðilegri rannsókn minni á
íslensku dægurtónlistarsamfélagi.
Þessi menningarlega nálgun stýrir að-
komu minni að félagsfræðinni í há-
skólanum, meira og minna. Félagar
mínir þar sinna á líkan hátt öðrum
flötum samfélagsins, eins og fram
kom fyrr í greininni, og nýlega var t.d.
sett á stofn rannsóknarsetur sem mun
sinna félagsfræðilegum rannsóknum á
jöfnuði, heilsu og mannfjölda. Allt að
gerast! Að lokum endurtek ég þá bón
mína að áhugasamir komi niður í há-
skóla í dag og kynni sér mál, hvort
sem þeir hafa áhuga á félagsfræði sér-
staklega eða hvaða því öðru fræðasviði
sem þeir telja sig geta unnið gagn.
Eða eins og Jónas okkar sagði:
Vísindin efla alla dáð,
orkuna styrkja, viljann hvessa,
vonina glæða, hugann hressa,
farsældum vefja lýð og láð.
Máttur félags-
fræðinnar
Eftir Arnar Eggert
Thoroddsen
Arnar Eggert
Thoroddsen
» Þetta er stórkostleg
leið til að rýna í um-
hverfi sitt og dýpka skiln-
ing á mannlífinu og menn-
ingunni sem við hrærumst
í frá degi til dags.
Höfundur er aðjúnkt í félagsfræði
við Háskóla Íslands og doktor
í tónlistarfræðum.
aet@hi.is
Dagur sjaldgæfra
sjúkdóma er í dag, 29.
febrúar. Þessi dagur
skiptir fjölskyldur
margra miklu máli. Við
erum jú með margt og
mikið á okkar herðum.
Við höfum mikla þörf
fyrir að segja frá og
miðla frá okkar
reynslu. í þeirri von um
að þjónustan skili sér
sem best til þeirra sem
þurfa á henni að halda. Og ekki síst
til að greiða leið annarra sem eiga
eftir að vera í svipaðri aðstöðu.
Þegar ég les frásagnir eða viðtöl
við foreldra langveikra, sé ég orð og
setningar sem hryggja mig. „ég er
haldin áfallastreitu því ég er alltaf til
staðar“, „ég er umönnunaraðili og
dottin út af vinnumarkaði“, „ ég nýt
engra réttinda vegna þess“ o.s.frv.
Ég get sett mig inn í aðstæður og
skil þreytuna, en ég á langveika dótt-
ur með taugahrörnunarsjúkdóm. Ég
er jafnframt hjúkrunarfræðingur og
er í hlutastarfi í heimahjúkrun. Ég
þurfti að minnka starfshlutfall mitt
fyrir nokkrum árum. Ég hef átt fatl-
að barn frá fæðingu, en dóttir mín
verður tvítug á árinu og þarf alla að-
stoð við daglegt líf allan sólarhring-
inn. Nú hefur dóttir mín búið í sér-
útbúnu húsnæði hjá okkur í á annað
ár með aðstoð frá starfsfólki sveitar-
félagsins. Ég er vakandi yfir velferð
hennar dag og nótt. Ég er þakklát
fyrir að vera hjúkrunarfræðingur
sem hefur margoft komið sér vel í
gegnum þetta ferli með dóttur mína.
Í vor á ég 30 ára starfsafmæli sem
hjúkrunarfræðingur, ég hef séð svip-
aða hluti og hjúkrað skjólstæðingum
sem eiga margt sameiginlegt með
minni dóttur. Hið óþekkta er þekkt
fyrir mér, ég sé hlutina frá sjón-
arhorni heilbrigðisstarfsmanns og
móður, en ég get þetta ekki óstudd.
Það þarf marga sérfræðinga og
margt starfsfólk til að hjálpa okkur.
Það þarf að aðlagast ýmsu oft á stutt-
um tíma, s.s. að breyta húsnæðinu,
kaupa hjólastólabíl, læra á alls konar
hjálpartæki, afla sér fræðslu og
stuðnings. Breytingar
verða á lífi og högum
fólks í fjölskyldu hins
veika. Það eitt getur
sundrað fjölskyldum.
Ég hef oft velt umönn-
unarskyldu á aðstand-
endur mína, og hef upp-
lifað kvíða og streitu,
því að „ég er ekki nóg“.
Ég les einnig, „eins
manns barátta“ „víg-
völlur“, „að berjast við
kerfið“, „óljósir verk-
ferlar“ o.s.frv.
En af hverju er þetta svona ? Vilj-
um við ekki gera betur?
Ég er ekki í nokkrum vafa um að
allir vilja gera allt sem hægt er fyrir
þann veika. En mín skoðun er sú að
sveitarfélögin þurfi meiri stuðning
við verkefni sitt. Sveitarfélögin og
ríkið þurfa að skipuleggja samstarf
sín á milli. Það er ekki boðlegt að for-
eldrar í þessari erfiðu stöðu þurfi að
upplifa núning á milli sveitarfé-
lagsins og ríkisins um hlutverk sín.
Mjög líklega er hann sprottinn vegna
þess að kostnaðurinn er mikill. Nýleg
frétt frá Ísafjarðarbæ er lifandi
dæmi þess þar sem lög voru brotin
gagnvart 16 ára gömlum dreng með
taugahrörnunarsjúkdóm. Hvernig í
ósköpunum gerist svona lagað árið
2020?
Ég sé fyrir mér sameiginlegan
sjóð sem gagnast öllu landinu. Þá
myndu sveitarfélög um land allt
standa jafnvíg gagnvart verkefninu
kostnaðarlega. Verkferlar þurfa að
vera skýrir, enginn á að efast um
hlutverk sitt. Og ekki síst á að fara
eftir lögum um réttindi fatlaðs fólks.
Ég er ekki nóg
Eftir Rósu
Víkingsdóttur
» Það er ekki boðlegt
að foreldrar í þess-
ari erfiðu stöðu þurfi að
upplifa núning á milli
sveitarfélagsins og rík-
isins um hlutverk sín.
Rósa Víkingsdóttir
Höfundur er hjúkrunarfræðingur
og móðir.
rosav@hss.is
183. gr. almennra
hegningarlaga nr. 40/
1940 segir: Sá, sem
gerir sér fjárhættuspil
eða veðmál að atvinnu
eða það að koma öðrum
til þátttöku í þeim, skal
sæta sektum 1) eða
fangelsi allt að 1 ári, ef
miklar sakir eru.
Fjárhættuspil eru
bönnuð á Íslandi.
Dómsmálaráðherra gefur út sér-
leyfi til reksturs spilakassa. Það sem
veldur mér hugarangri er að þessir
leyfishafar spilakassa sem eru nefnd-
ir „sérstakar happdrættisvélar“ og
„söfnunarkassar“ hafa sótt það nokk-
uð stíft að fá leyfi til að auka við
rekstur sinn með því að bjóða upp á
spilun á internetinu.
Mér er það algjörlega hulin ráð-
gáta hvaðan sú hugmynd kemur í
ljósi þess að fjárhættuspil eru bönn-
uð á Íslandi. Rökin sem notuð hafa
verið eru þau að fram til þessa hefur
fólk verið að stunda fjárhættuspil á
internetinu ólöglega og þess vegna
eigi að gefa því kost á að gera það
með samþykki yfirvalda.
Einnig að héðan streymi fjármagn
í ólöglega starfsemi erlendis sem
skili sér ekki til samfélagsins. Þar er
vísað í tekjur af fjárhættuspilum eins
og um sé að ræða sjálfsagðar tekjur
af starfsemi eins og t.d. almennum
verslunarrekstri. Jafnframt hefur
því verið haldið fram að fólk sem
stundar spilakassa muni bara færa
sig yfir í fjárhættuspil á netinu ef
spilakössum verði lokað eða aðgang-
ur takmarkaður í formi tíma, pen-
inga eða staðsetningar.
Þetta eru að mínu mati rök sem
standast ekki skoðun og mögulega
lýsa fáfræði nú eða hugsanlega um
hagsmunaárekstra að ræða. Af
hverju erum við ekki búin að leyfa
frjálsan innflutning á eiturlyfjum eða
gefa þessum sömu aðilum leyfi til að
flytja inn og selja annars ólögleg eit-
urlyf? Er fólk hvort sem er ekki að
nota þau? Væru þá allir alkóhólistar
sem annars myndu kaupa áfengi í
matvöruverslunum (ef það yrði leyft)
þá að kaupa sér eiturlyf
á netinu í lokuðum hóp-
um í dag eða í dimmum
bílakjallara?
Nei, varla. Viðbrögð
okkar við eitur-
lyfjavandanum hafa
einmitt snúist um að
þróa meðferðarúrræði
til að hjálpa þessum
hópi einstaklinga að
hætta neyslu eiturlyfja
og hjálpa þeim að ná
stjórn á lífi sínu aftur.
Við notum forvarnir,
upplýsingar og reynum allt hvað við
getum að hjálpa. Við höfum ekki litið
svo á að þessi hópur sé vonlaus og því
síður notfært okkur neyð þeirra til að
skapa tekjulind fyrir þjóðþrifamál.
Meðferðarúrræði fyrir spilafíkla
er ekki til á Íslandi. Flestar ná-
grannaþjóðir okkar hafa í allnokkur
ár boðið borgurum sínum upp á sér-
hæfð meðferðarúrræði sem sniðin
eru og hönnuð með spilafíkn í huga,
innlagnarmeðferð og göngudeild-
arúrræði. Ef menn halda að við
„sleppum“ við spilafíkn þá er það
ekki svo. Einstaklingar hafa leitað
sér aðstoðar við spilafíkn allt frá
árinu 1991, eða í 29 ár á Íslandi!
Við þurfum að sjá breytingar á
umræðunni um þessi mál – hætta að
tala af forkastanlegu ábyrgðarleysi
um að þessi hópur sé hvort eð er að
spila á internetinu og fara að tala um
hvernig bregðast beri við, t.d. með
því að þróa meðferðarúrræði sem
hjálpar þessum einstaklingum að
hætta fjárhættuspili, líkt og áfengis-
og vímuefnasjúklingum stendur til
boða í dag. Þeir sem hafa þekkingu
og reynslu af spilafíkn vita að ein-
staklingar sem haldnir eru slíkri fíkn
þrá það eitt að geta hætt en þeir sem
ekki eru spilafíklar ættu væntanlega
að geta sleppt fjárhættuspilum án
vandræða, ekki satt?
Kæri lesandi.
Getum við, ég og þú, tekið höndum
saman og hætt að tala um spilafíkla
sem tekjulind, vonlausan hóp og farið
að tala um hvernig við getum komið
þessum hópi til hjálpar í átt að betra
lífi? Til hjálpar fyrir það og sam-
félagið í heild, því spilafíklar eru upp
til hópa venjulegt, duglegt og vel gef-
ið fólk sem hefur ánetjast fjár-
hættuspilum á einhverjum tíma í lífi
sínu og situr þar fast.
Fjárhættuspil á Íslandi
og spilafíkn
Eftir Ölmu
Hafsteins » 183. gr almennra
hegningarlaga segir:
Sá, sem gerir sér fjár-
hættuspil eða veðmál að
atvinnu eða það að koma
öðrum til þátttöku í
þeim, skal sæta sekt-
um.
Alma Hafsteins
Höfundur er fíkni- og fjölskyldu-
markþjálfi með sérhæfingu
í spilafíkn.
alma@spilavandi.is