Morgunblaðið - 12.03.2020, Blaðsíða 43

AFP
Mótmæli Kúrdar í Frakklandi krefjast lausnar Öcalans úr fangelsi.
Nýlega tók undir-
ritaður þátt í svokall-
aðri Imrali-sendiför
til Tyrklands. Hún er
kennd við Imrali því
á eyju með því nafni í
Marmarahafinu,
skammt undan Ist-
anbúl, hefur Abdul-
lah Öcalan, óskor-
uðum leiðtoga Kúrda
í Tyrklandi og Norð-
ur-Sýrlandi, verið haldið í einangr-
unarfangelsi síðan honum var rænt í
Nairobi í Kenía í febrúar árið 1999
þegar hann var á leið til Suður-
Afríku í boði Nelsons Mandela. Áður
hafði hann haft vist í Sýrlandi en
sýrlensk stjórnvöld sætt miklum
þrýstingi til að vísa honum úr landi.
Talið er sannað að vestrænar leyni-
þjónustur í samstarfi við ísraelska
leyniþjónustu hafi staðið að hand-
töku Öcalans fyrir rúmum tveimur
áratugum.
Vopnuð barátta Kúrda
ekki lengur skilgreind
sem hryðjuverk
Öcalan hafði ásamt félögum sínum
stofnað PKK, Verkamannaflokk
Kúrda, árið 1978. Sá flokkur skipu-
lagði hernað Kúrda í Tyrklandi, leit
á það sem varnarstríð en Tyrkir skil-
greindu þá baráttu hins vegar sem
hryðjuverk. Undir þá skilgreiningu
hefur Bandaríkjastjórn og Evrópu-
sambandið síðan tekið. Þess vegna
þóttu það mikil tímamót nú upp úr
áramótum þegar Hæstiréttur Belgíu
úrskurðaði í dómi að ekki væri rétt
að skilgreina PKK lengur sem
hryðjuverkasamtök heldur sem
samtök sem ættu aðild að borgara-
stríði. Þetta er lykilatriði því skil-
greiningin hryðjuverkasamtök hefur
verið skæðasta vopnið gegn Kúrdum
og gert kleift að einangra þá í Tyrk-
landi og utan Tyrklands. Þannig er
leitað lausnar í stríðsátökum, reynt
að semja um frið, en hryðjuverka-
samtök reyna menn að brjóta á bak
aftur; við slík samtök
semja menn trauðlega og
það sem meira er, sam-
neyti við alla þá, sem
hafa með slík samtök að
gera, flokkast sem aðild
að hryðjuverkastarfsemi.
Þetta nefni ég til að
árétta hve mikla þýðingu
dómur hæstaréttar Belg-
íu hefur.
Í fangelsi vegna
skoðana sinna
Fréttir af mannrétt-
indabrotum í Tyrklandi eru engin
nýlunda. Imrali-sendinefndin sann-
færðist um að þar hefur ekki orðið
breyting á nema þá heldur á verri
veginn. Enn missir fólk vinnuna
vegna skoðana sinna og er þá al-
gengast að hafa sýnt stuðning við að
friðarviðræður verði teknar upp að
nýju við Kúrda. Það skoðast fangels-
issök að sýna slíkum friðarviðræðum
stuðning!
Að mati mannréttindasamtaka í
Tyrklandi fer ástandi í fangelsum
landsins hrakandi; ætla megi að
minnsta kosti fimmtíu þúsund
manns séu í fangelsi vegna skoðana
sinna, þótt nákvæmar tölur séu ekki
um það. Við hittum fulltrúa verka-
lýðshreyfingar, hinnar almennu, svo
og samtaka heilbrigðisstarfsmanna.
Okkur var tjáð að í heilbrigðisgeir-
anum hefðu átt sér stað hreinsanir
eins og í dómskerfinu, á meðal lög-
manna, í menntakerfi og í stétt fjöl-
miðlafólks. Heilbrigðiskerfið gjaldi
nú fyrir þessar hreinsanir því þær
bitni á þjónustunni þar.
Borgi sig að liggja
lágt og þegja
Ætlað er að um 130 þúsund ein-
staklingar hafi verið hraktir úr starfi
hjá hinu opinbera. Markvisst sé unn-
ið að því að hrekja fólk úr verkalýðs-
hreyfingunni, var okkur sagt, til
dæmis með ferðabanni. Margir
helstu talsmenn hennar, sem á ann-
að borð eru ekki á bak við lás og slá,
þurfi að sæta ferðabanni, sviptir
vegabréfi og komist þeir fyrir vikið
ekki úr landi. Talsmaður samtaka
starfsfólks í heilbrigðisþjónustu
sagði okkur að í sínum samtökum
hefði fækkað um fimmtíu prósent á
undaförnum árum. Menn sjái það
sem vænlegastan kost að liggja lágt,
þegja og helst segja sig úr verka-
lýðsfélögum, vilji menn njóta ferða-
frelsis og fá frið fyrir áreitni stjórn-
valda.
Mannshvörf færast í
vöxt – mæðurnar ofsóttar!
Margt bendir til að mannshvörf af
völdum stjórnvalda séu að færast í
vöxt að nýju. Þetta var alræmt í
Tyrklandi um miðjan tíunda áratug-
inn, sérstaklega árin 1994 og 1995.
Við hittum að máli svokallaðar
laugardagsmæður sem koma viku-
lega saman að krefjast rannsóknar á
hvarfi barna sinna, oftast ungra
manna, sem sjaldnast hafi komið lif-
andi í leitirnar. Hafi þeir á annað
borð fundist þá verið liðið lík og oftar
en ekki hafi mátt sjá þess merki að
þeir hafi sætt pyntingum. Laugar-
dagsmæður njóta mikils skilnings og
stuðnings á meðal almennings í
Tyrklandi og er engu líkara, var
okkur sagt, en stjórnvöld séu að
kanna hvað þau komist upp með
þegar þau nú ofsæki þessar mæður í
meiri mæli en nokkru sinni fyrr.
Mannréttindi jaðarsett
Mannréttindasamtök lýstu
áhyggjum af hlutskipti Kúrda í
landamærabyggðunum sunnan tyrk-
nesku landamæranna Sýrlands-
megin, þar sem Tyrkir gerðu innrás
síðastliðið haust. Fulltrúar stórvelda
sitji að tafli, þ.e. Sýrlands, Rúss-
lands, Írans og Tyrklands; Banda-
ríkjamenn hafi horfið frá því tafli
sem kunnugt er. Fólkið sjálft,
fórnarlömbin, komi hvergi nærri
slíkri taflmennsku og sé það vara-
samt.
Hvað Kúrdana varðar þurfi að
hleypa fulltrúum þeirra að samn-
ingaviðræðum. Þar sé hinn fangels-
aði Abdullah Öcalan lykilmaður. Í
ferð okkar hittum við lögfræðilið
hans, þar á meðal þá sem fengu að
heimsækja hann á Imrali-eyju í
sumar. Þá höfðu lögfræðingar hans
ekki fengið að tala við hann í sjö ár.
Aftur er búið að loka á allar við-
ræður og þar með eru mannrétt-
indin sett til hliðar.
Ekki sæmandi fyrir
ríkisstjórn Íslands
Allt er þetta mikið áhyggjuefni.
Ekki síður afstaða Íslands. Enn hef-
ur NATÓ lýst stuðningi við ofbeldis-
aðgerðir Tyrkja. Getur það virkilega
verið að ríkisstjórn Íslands þyki
sæmandi að standa að slíkri yfirlýs-
ingu og slíkum stuðningi? Ég leyfi
mér að efast um að það sé í samræmi
við íslenskan þjóðarvilja. Ég hef trú
á að sá vilji gangi í þveröfuga átt og
að Ísland ætti þvert á móti að þrýsta
á Tyrki að virða mannréttindi og
hefja friðarviðræður við Kúrda þeg-
ar í stað.
Eftir Ögmund
Jónasson
»Enn hefur NATÓ
lýst stuðningi við of-
beldisaðgerðir Tyrkja.
Getur það virkilega ver-
ið að ríkisstjórn Íslands
þyki sæmandi að standa
að slíkri yfirlýsingu og
slíkum stuðningi? Ég
leyfi mér að efast um að
það sé í samræmi við ís-
lenskan þjóðarvilja.
Ögmundur Jónasson
Höfundur er fyrrverandi dómsmála-
og mannréttindaráðherra.
Ísland þrýsti á Tyrkland
43
MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 12. MARS 2020
Gott samfélag bygg-
ist á trausti. Borgar-
stjórn sem nýtur
trausts hefur gott um-
boð til verka. Aðeins
17% treysta núverandi
borgarstjórn ef marka
má kannanir Gallup.
Traust á milli aðila er
oft gagnkvæmt. Nú-
verandi borgarmeiri-
hluti hefur á köflum
lokað sig af. Ekki
hlustað á raddir borgarbúa. Kjara-
deilur hafa verið illvígar og mikið
verið um deilur og kærur. Rekstrar-
aðilar við Laugaveginn hafa upplifað
sig afskipta. Þar hafa
borgaryfirvöld ekki
skirrst við að hækka
gjöld á rekstraraðila.
Þyngst vega fasteigna-
gjöldin sem hafa lagst
af miklum þunga á
þjónustu í borginni.
Gildir þá einu hvort
menn eiga húsnæðið
eða ekki. Þeir sem
leigja húsnæði fá reikn-
inginn með hærri húsa-
leigu. Aðgengi að versl-
unum og veitinga-
stöðum í miðborginni hefur vís-
vitandi verið skert af borgaryfir-
völdum. Þvert á vilja þeirra sem
reka verslanirnar. Lokanir vegna
framkvæmda og ekki síður lokanir
vegna misráðinna skipulagsákvarð-
ana. Vantraust hefur aukist milli
þeirra sem vinna eiga saman. Utan-
aðkomandi náttúruvá er eitt. Mann-
anna verk annað.
Léttum byrðarnar
Það væri við hæfi þegar við
glímum við nýjan kórónuvírus að
borgin létti byrðunum af þeim sem
berjast nú í bökkum. Lækki gjöldin
og auki sveigjanleika. Öll plön eru í
uppnámi og þá ber borginni að
bregðast við. En ekki að bregðast.
Nú er rétti tíminn að lækka fast-
eignaskatta. Treysta fólki og fyrir-
tækjum. Ríkið hefur riðið á vaðið og
boðar lækkun gjalda og skatta.
Ríkisstjórnin og Seðlabankinn sjá
hvaða þýðingu stærsti útflutnings-
atvinnuvegurinn hefur fyrir okkur
öll. Þorsteinn Víglundsson, þing-
maður Viðreisnar, kallaði í Kastljósi
eftir frekari aðgerðum. Það er von-
andi að fulltrúar Viðreisnar í borgar-
stjórn svari því kalli. Ferðaþjón-
ustan hefur verið stærsti búhnykkur
borgarinnar frá bankahruni. Umsvif
ferðaþjónustunnar hafa lyft útsvars-
tekjum, fasteignagjöldum og sölu
byggingarréttar í milljarðavís. Ef
rétt væri að ferðaþjónustan væri
baggi í rekstri borgarinnar ætti
borgin að búast við miklum hagnaði
af niðursveiflunni. Allir vita að það
verður ekki. Í „meirihlutasáttmála“
segir: „Sérstaklega verður hugað að
góðum tengingum, samráði og sam-
starfi við atvinnulíf borgarinnar.“
Nú er tilefni til að efna þessi heit.
Nú er tími til að treysta undirstöður
atvinnulífsins. Án atvinnulífsins er
engin borg. Treystum fólkinu.
Eftir Eyþór Arnalds » Það væri við hæfi
þegar við glímum
við nýjan kórónuvírus
að borgin létti byrð-
unum af þeim sem berj-
ast nú í bökkum.
Eyþór Arnalds
Höfundur er oddviti sjálfstæðis-
manna í borgarstjórn.
Treystum fólkinu
Engum dylst, sem
fylgist með, að veru-
lega hægist nú um í at-
vinnulífinu. Það hefur
ekki bara áhrif á
vinnustaðina heldur
einnig störf fólksins
sem þar vinnur.
Í vikunni voru
kynntar sjö leiðir til að
verja störf og minnka
efnahagsleg áhrif kór-
ónuveirunnar svokölluðu. Gripið hef-
ur verið til hluta þeirra áður hér á
landi við erfiðar aðstæður, til að
mynda eftir banka-
hrunið 2008. Þar má
nefna aukinn frest
fyrirtækja til að skila
sköttum og gjöldum og
ráðstafanir til að auka
einkaneyslu, til dæmis
með hærri endur-
greiðslu virðisauka-
skatts vegna fram-
kvæmda og viðhalds á
vegum einstaklinga.
Að hvetja til aukinna
ferðalaga innanlands
og að laða ferðamenn
til landsins er jafn-
framt leið sem áður hefur gefið góða
raun. Þá er jákvætt að ríkið hyggist
ráðast hraðar í framkvæmdir, hvetja
til samstarfs um að létta á lausa-
fjárvanda fyrirtækja og lækka
skatta, s.s. tryggingagjald og gisti-
náttaskatt. Vaxtalækkun Seðlabank-
ans um 0,5%, í gærmorgun var einn-
ig afar mikilvægt skref.
Samanlagt veita þessar aðgerðir
fyrirtækjunum í landinu aukið svig-
rúm til að halda fólki í vinnu og lág-
marka skaðann sem þau munu óhjá-
kvæmilega verða fyrir á næstunni.
Það er einboðið að þegar tekjur
dragast skyndilega saman þá reyna
forsvarsmenn fyrirtækja allt til að
draga úr ónauðsynlegum útgjöldum.
Því meir sem eftirspurnin minnkar
eftir vörum og þjónustu því meir
getur reynst nauðsynlegt að draga
úr vinnu starfsmanna og jafnvel að
grípa til uppsagna. Það er þó sjaldan
fyrsti valkostur stjórnenda. Flestir
vilja í lengstu lög halda í þá reynslu
og þekkingu sem starfsmenn hafa
aflað sér með störfum sínum.
Í tölum frá Hagstofunni og Vinnu-
málastofnun sést að atvinnulausum
hefur fjölgað mjög að undanförnu.
Aðgerðir stjórnvalda til að bregðast
við fyrirsjáanlegum auknum
hremmingum í samfélaginu gagnast
ekki einungis fyrirtækjum í landinu
heldur einnig launafólki. Sama má
segja um aðgerðir Seðlabankans.
Lægri vextir gagnast bæði fyrir-
tækjum við að lifa af erfiðu tímana
framundan og eins almenningi við að
koma yfir sig húsnæði. Samstaða og
samvinna mun gagnast okkur best
til að takast á við hin mörgu krefj-
andi verkefni sem koma kórónuveir-
unnar hefur sett í hendur íslensks
samfélags.
Aðgerðir sem gagnast öllum
Eftir Halldór
Benjamín
Þorbergsson
» Aðgerðir stjórnvalda
til að bregðast við
fyrirsjáanlegum aukn-
um hremmingum í sam-
félaginu gagnast ekki
einungis fyrirtækjum í
landinu heldur einnig
launafólki.
Halldór Benjamín
Þorbergsson
Höfundur er framkvæmdastjóri SA.