Fjölrit RALA - 10.10.1994, Side 54

Kynbætur
44
Til viðbótar við ofangreindar tilraunir verða stofnamir 14 ræktaðir til fræs á
H0jbakkegárd og verður afkomendum sáð í reiti á öllum tilraunastöðvum sumarið 1994.
Reitimir verða svo metnir 1995-1996.
Verkefnið er styrkt af NKJ.
KYNBÆTUR HVÍTSMÁRA (132-1128).
Tilraun nr. 677-90/91. Mat á hvítsmáraarfgerðum á Hesti og Geitasandi.
Markmið verkefnisins er að kanna erfðabreytileika innan og milli erfðahópa af hvítsmára með
tilliti til ýmissa vaxtareiginleika og velja úr arfgerðir sem bæm af öðmm í nýja stofna, bæði til
túnræktar og til uppgræðslu.
Hvítsmári vex villtur um allt land og finnst sums staðar í ræktuðum túnum. Á ámnum
1985-1986 var erfðahópum safnað frá eftirtöldum stöðum og er fjöldi arfgerða í hverjum hópi
gefinn innan sviga: Sámsstaðahól (18), Sámsstaðafit (22), Reykjavík (29), Hálsi í Kjós (29),
Hlíð í Svínadal (26), Langadal (24), Litla-Botni í Hvalfirði (28), Skrauthólum, Kjalamesi (30),
Hrosshaga í Biskupstungum (26), Möðmvöllum í Hörgárdal (24), A-Landeyjum (17), Tjömesi
(18), Miklubraut í Reykjavík (23), Ytri-Tjömum í Eyjafirði (5) og STEFÁN (1). Einnig vom
valdar 8 arfgerðir af handahófi úr sænska stofninum UNDROM. Flestir erfðahópamir vom
uppmnnir úr túnum þar sem smári hafði lifað lengi. Að öðm leyti vom aðstæður nokkuð
breytilegar á uppmnastað.
Prófanimar vora tvíþættar. Annars vegar var öllum arfgerðunum, 322 samtals, plantað
út í beitartún á Hesti vorið 1990. Fimm plöntur af sömu arfgerð mynduðu reit í hverri blokk,
en blokkir vora þrjár. Borið var á túnið og það slegið og beitt eftir þörfum. Hins vegar var
nokkm færri arfgerðum, 288 samtals, plantað út í rýrt land á Geitasandi vorið 1991. Þar vom
einungis þijár plöntur í hverjum reit, en blokkir vom þrjár. Plöntumar vom síðan mældar og
metnar í þrjú ár m.t.t. útbreiðslu, þéttleika, uppskeru, blaðstærðar, blómgunar o.fl.. Mati lauk
sumarið 1993.
Notuð var fjölbreytugreining til þess að skoða breytileika innan og milli erfðahópa. I
ljós kom að mikill munur var á milli erfðahópa í hinum ýmsu vaxtareiginleikum og reyndust
einungis fáir hópar búa yfir þeim eiginleikum sem sóst var eftir. Jafnframt var mikill breyti-
leiki milli arfgerða innan hópa þótt sá breytileiki væri nokkuð mismunandi eftir erfðahópum.
Mismunur var í svömn arfgerða á Hesti og á Geitasandi þannig að ekki er hægt að nota sömú
arfgerðir í stofn sem hentar í túnrækt og til uppgræðslu.
Valdar hafa verið arfgerðir í tvo nýja stofna. í stofn til túnræktar vom eftirtaldar
arfgerðir valdar: Sámsstaðahóll (2,3,6,12,13,14), Sámsstaðafit (26,33,34,35), Reykjavík (44,
45, 46, 48, 49, 50, 53, 57, 63, 69), Skrauthólar (201), Hrosshagi (211, 221, 228), Undrom
(263), Tjömes (282, 285, 289) og Miklabraut (308, 316, 317). í uppgræðslustofn vom valdar
eftirtaldar arfgerðir: Sámsstaðahóll (1), Sámsstaðafit (40), Reykjavík (61, 68, 69), Hlíð (103),
Hrosshagi (207, 209, 221), Möðmvellir (236), Undrom (258, 263, 264), Tjömes (290, 291,
294, 295), Miklabraut (304, 308, 321) og Ytri-Tjarnir (325). Arfgerðimar hafa verið sendar til
Noregs í frærækt. Þegar fengist hefur af þeim fræ verða stofnarnir bornir saman við aðra
stofna sem til em á markaði.