Skessuhorn - 03.06.2020, Blaðsíða 41

MIÐVIKUDAGUR 29. MAÍ 2019 41
Horft yfir liðið ár og litið til þess nýjaSjómannadagurinn
svæðum landsins þar sem allra
þessara þriggja stoða gætir. Ef þú
til dæmis býrð á Siglufirði þá færðu
kannski úthlutað tíu tonna byggða-
kvóta sem brothættar byggðir fá út
úr kerfinu hjá ríkinu. Slíkur bát-
ur veiðir kannski auk þess tuttugu
tonn af grásleppu að vori og sækir
svo strandveiðar í 48 daga yfir sum-
arið. Með þessu móti á smábátasjó-
maður á þessu svæði að ná að fram-
fleyta sér og sinni fjölskyldu með
þokkalegu móti. Ef við svo berum
aðstæður siglfirska útgerðarmanns-
ins saman við aðstæður okkar hér
á Akranesi, þá horfir málið allt
öðruvísi við. Á Akranesi er enginn
byggðakvóti og hér var grásleppu-
vertíðin afskaplega endasleppt, þar
sem ráðherra stöðvaði veiðarnar 3.
maí þegar nokkrir voru nýbyrjað-
ir að veiða og aðrir alls ekki. Hér á
Akranesi er því framtíð smábátaút-
gerðar í hræðilegri óvissu. Einungis
strandveiðarnar eru það sem menn
geta treyst á. nú svo ef margir fara
á strandveiðar er hætta á að veið-
arnar verði stöðvaðar áður en sum-
arið er úti. Ekki síst vegna þess að
aðsókn í þær er meiri frá þeim sem
annars hefðu verið að veiða grá-
sleppu á sama tíma. Staðan er því
hreint ekki vænleg,“ segir jóhann-
es.
Kvótasetning grásleppu
jóhannes segir að kvótasetning
á grásleppuveiðar sé í hans huga
dauðadómur fyrir nýliðun í grein-
inni, en viðurkennir að um það séu
mjög deildar skoðanir. „Ef settur
verður á kvóti í grásleppu sem bygg-
ir á veiðireynslu báta munu eng-
ir nýliðar komast til veiða í fram-
tíðinni, hafa einfaldlega ekki pen-
inga til þess að starta. Menn ættu
því aldrei að sætta sig við þrýsting í
þá veru að kvóti verði settur á þess-
ar veiðar. Þá færi illa fyrir mörgum
byggðarlögum, líkt og hægt er að
sjá víða merki eftir kvótasetningu
í bolfiski. Við sjáum strax við um-
ræðuna um þetta hvað er að ger-
ast. Þeir sem eru hlynntir kvóta-
setningu í grásleppu eru þeir sem
vilja selja og koma sér út úr grein-
inni. Gjarnan eldri karlar sem eru
búnir að slíta sér út. Þeir sem hafa
veiðireynslu fá engu að síður út-
hlutað kvótanum og munu marg-
ir selja hann daginn eftir að lög um
það verða samþykkt. Það er nóg
basl á þeim samt við þessar veið-
ar og staðan ótrygg eins og dæmin
hafa nýlega sannað. Grásleppukvóti
mun þá safnast á hendur afar fárra
og líklega verða það vinnslufyrir-
tæki sem sjá hag í að safna kvót-
anum til sín. Ráða svo mannskap á
bátana til að láta veiða fyrir sig.“
Undirbúa málsókn
johannes segir að þrátt fyrir að
hann telji kvótasetningu ekki réttu
leiðina, þurfi ráðherra sjávarútvegs
að standa sig betur við að stýra nú-
verandi kerfi. „Hér var útlit fyrir að
væri að koma besta grásleppuver-
tíð í áratug. Einn útgerðarmaður
hér á Skaganum var nýlega búinn
að leggja netin og hafði náð að vitja
um þau þrisvar sinnum þegar veið-
arnar voru stöðvaðar. Hann landaði
38 tonnum. Hafði aldrei séð aðra
eins veiði á öllum sínum ferli. Þessi
útgerðarmaður var heppinn, því
aðrir voru ekki að flýta sér meira
en svo að þeir voru enn með net-
in í bátunum þegar veiðarnar voru
stöðvaðar. Þeir uggðu ekki að sér.
Fengu því ekki einn sporð á land!
Þeir standa nú uppi verkefnalausir,
búnir að fjárfesta í búnaði og mikilli
vinnu í vetur við að fella net og gera
klárt. Í þeirra huga er þessi aðgerð
ráðherrans atvinnusvipting og bak-
ar þeim stórtjón. Enda eru þeir nú
að undirbúa málsókn á hendur ráð-
herra fyrir atvinnuleyfissviptingu.“
Menn farnir að veðja á
kvótasetningu
Lítill vafi er samkvæmt orðum jo-
hannesar á að margir smábátasjó-
menn sem sjá framtíð í veiðum
munu berjast gegn kvótasetningu
í grásleppu, meðan aðrir tala fyr-
ir henni. Klofningur er því í þeirra
röðum til málsins. „Mín skoðun er
að við megum ekki við því að missa
fleiri stoðir undan nýliðunarmögu-
leikum í smábátaútgerð. Verðum
því að berjast með kjafti og klóm
gegn spillingaröflum sem ætla sér
að kippa einni af þessum stoðum
undan okkur. En vítin eru til að
varast þau. Á minni stuttu ævi hef
ég séð sjávarútveg hrynja á tveimur
stöðum hér á landi þar sem ég hef
búið, vegna seljanleika veiðiheim-
ilda. Bæði á Skagaströnd og hér á
Akranesi. Blómleg fyrirtæki og stór
skip í útgerð. Þetta er allt farið frá
þessum stöðum.“ johannes óttast
hið versta verði grásleppa kvótasett.
„Það er nú þegar spilling í gangi
og peningamenn hugsa sér gott til
glóðarinnar. Ég hef til dæmis heyrt
að ónefndur þingmaður, sem jafn-
framt er einn helsti ráðgjafi sjávar-
útvegsráðherra, sé í tengslum við
útgerð norður í landi. Tengdasonur
og dóttir hans hafa að undanförnu
verið að kaupa upp grásleppubáta
í nokkrum mæli. Þau nota þarna
innherjaupplýsingar til að auðgast.
Vita sjálfsagt sem er að ráðherra
sér ekkert annað en kvótasetningu
sem lausn á vanda við veiðistýr-
ingu. Ef af kvótasetningu gráslepp-
unnar verður mun nákvæmlega það
sama gerast hér vestan við landið.
Í stað þess að það verða tugir sjálf-
stæðra grásleppukarla sem gera út
með bátana sína, t.d. frá Stykkis-
hólmi, verða þetta tvö til þrjú fyr-
irtæki sem eignast allar veiðiheim-
ildir. nýliðun verður þar með úti-
lokuð og það sama mun gerast og
allir þekkja í kjölfar kvótasetningar
í öðrum fisktegundum.“
1.200.000.000.000
En hvað sér johannes sem lausn
svo hægt verði að byggja und-
ir smábátaútgerð hér við land? „Í
fyrsta lagi þurfa stjórnvöld að við-
urkenna kosti þess að hér séu smá-
bátar gerðir út. Bátar sem koma
með besta fiskinn að landi. Þegar
sú viðurkenning liggur fyrir þarf
ríkið að geta úthlutað smábátasjó-
mönnum og minni útgerðarfyrir-
tækjum leigukvóta á hóflegu verði,
til dæmis eitt hundrað krónur á
kíló. Allavega fimmti hlutinn af
hverri aukningu í veiðiheimildum
yrði þannig úthlutað til smærri báta
og útgerða. Með því móti má byrja
að vinda ofan af þeirri gríðarlegu
samþjöppun sem hefur átt sér stað
í sjávarútvegi. Þessi samþjöppun er
meiri en flestir gera sér grein fyrir.
Kvótinn er kominn í hendur fárra
sem leigja hann út á okurverði og
koma jafnvel sjálfir ekki nálægt út-
gerð. nú er því allt fullt af bátum
sem gera út á að veiða uppí leigu-
kvóta og eru í mesta basli að láta
reksturinn standa undir sér. Hér
eru því komnir margir bátar sem
kalla mætti fljótandi beitningar-
skúra. Kannski þetta 15-30 tonna
bátar sem beita 15 þúsund króka
og með þetta þrjá eða fjóra karla
innanborðs. Fyrir þennan kvóta
þarf að greiða leiguverð sem er svo
hátt að venjulegt fólk getur ekki
ímyndað sér slíkar tölur, eða tólf
hundruð milljarða - eina milljón
og tvö hundruð þúsund milljónir
króna! Prófaðu bara að skrifa þessa
tölu með öllum núllunum, þá á
fólk auðveldara með að átta sig á
stærðinni,“ segir jóhannes. Blaða-
maður stenst ekki mátið. Talan er
svona: 1.200.000.000.000 krónur
sem veiðiheimildirnar eru verð-
lagðar á.
Peningar þeirra leita
annarra verkefna
johannes segir að sá auður sem
smám saman hefur safnast á hend-
ur fárra handhafa íslensks fiskveiði-
kvóta eigi svo sinn þátt í að skekkja
samkeppnisstöðu í fjölmörgum
öðrum atvinnugreinum sem eiga
ekkert skylt við útgerð. Peningar
þeirra þurfi jú að fá verkefni. „Þessir
menn fjárfesta fyrir kvótagróðann í
atvinnustarfsemi sem á ekkert skylt
við útveg. Handhafar fiskveiði-
kvóta baða sig bókstaflega í pen-
ingum. Þessi gríðarlegi auður sogar
svo til sín ýmsa aðra atvinnustarf-
semi og samþjöppun á öllum mark-
aði eykst neytendum til miska. Við
sjáum að þetta eru stórir hluthafar á
matvörumarkaði, í tryggingastarf-
semi, fasteignafélögum, olíufélög-
um og meira að segja í fjölmiðlum.
Þeir vita sem er að það sé vissara að
tryggja umræðuna í þjóðfélaginu
sér í vil og eru því ekkert að hika
við að greiða með slíkri starfsemi.
Raunar eru það smáaurar að borga
kannski hálfan milljarð á ári með
taprekstri Moggans, í samanburði
við þá gríðarlegu hagsmuni sem sá
fjölmiðill er að verja fyrir þá. Þú
manst það sem ég sagði þér áðan;
tólf hundruð millarðar sem kvótinn
er verðlagður!“
Biðlar til þingmanna
„Ef svo þessir menn hafa sína út-
sendara á þingi eða jafnvel í ráð-
herrastóli gera þeir í gegnum laga-
setningu það sem þeir telja þurfa til
að auka misskiptinguna í þágu pen-
ingaaflanna enn frekar. En almenn-
ingur sér sem betur fer í gegnum
þetta. Við sáum í síðustu viku könn-
un um traust til ráðherra í landinu.
Mig minnir að sjávarútvegsráð-
herrann hafi þar skrapað botninn
með 10% stuðning landsmanna.
Það er varla nein tilviljun. Við sem
stöndum í félagsmálum fyrir smá-
bátasjómenn getum því fátt annað
gert en biðlað til þingmanna okk-
ar að standa sig betur í hagsmuna-
vörn fyrir okkur. Þingmenn norð-
vesturkjördæmis verða einfaldlega
að standa í lappirnar og verja hags-
muni Akurnesinga, betur en þeir
hafa gert. Það er ótækt að þeir láti
ekkert heyra í sér varðandi okkar
mál,“ segir johannes með þunga.
Óttast að ekki
verði aukið við strand-
veiðikvótann
johannes óttast sömuleiðis að
næsta stóra mál sem komi til kasta
stjórnvalda verði í júlí. „nýjustu út-
reikningar sýna að kvóti til strand-
veiða klárast í júlí. Að óbreyttu má
því búast við að ráðherrann láti
stöðva strandveiðarnar mánuði fyrr
en þær eiga að hætta og neitar að
auka kvótann. Þar með yrði síð-
ustu af þremur stoðum smábátasjó-
mennsku kippt undan Akranesi.
Um leið hætti starfsemi fiskmark-
aðar, fiskvinnsluhúsin og önnur
mannvirki við höfnina verða verð-
laus og höfnin tæmist. Vilja þing-
menn okkar það,“ spyr johannes.
johannes er reiður yfir því sem
hann kallar spillingu sem felst í
peningavaldi sem brýtur niður
sjálfsbjargarhvöt einstaklingsins.
„Það er allt gert til að viðhalda ann-
arlegri dreifingu auðlinda og skipt-
ingu fjárins. Það verður til þess að
möguleikar ungra og efnilegra sjó-
manna eru engir til að hasla sér
völl með litla útgerð.“ Hann segir
að með óréttlæti sé verið að drepa
niður það sjálfstæði sem ungum
pilti í Þórshöfn í Færeyjum var inn-
prentað með því frjálsræði að börn-
in fengu að leika sér í fjörunni eða á
bryggjunni, nú eða laumast í fugla-
björgin. „Við verðum einfaldlega
að byggja upp réttlátt kerfi, kerfi
sem færir líf og starfsemi að nýju
inn í hafnir landsins,“ segir johann-
es Simonsen að endingu. mm
Guðmundur Þór AK-99.
Johannes í silungsveiði við Langavatn. Ljósm. úr safni. Með væna þorska eftir sjóstangveiðiferð í Hvalfjörð. Ljósm. úr safni.