Skessuhorn - 03.06.2020, Blaðsíða 43

MIÐVIKUDAGUR 29. MAÍ 2019 43
Horft yfir liðið ár og litið til þess nýjaSjómannadagurinn
dæmis ekki nema sex til sjö mílur
frá Ólafsvík á vertíðinni, svona alla
jafnan. Það er gott að sækja fisk
frá öllum þessum stöðum hérna á
nesinu og hentar vel öllum minni
bátum. Menn geta alltaf skotist út,
ef veður leyfir,“ segir hann. „Allar
veðurspár eru orðnar mjög áreið-
anlegar og hægt að treysta vel á
þær. Það er algjört bylting frá því
sem var þegar ég byrjaði. Þá voru
menn oft að vakna til að taka veðr-
ið klukkan hálf fimm á morgnana.
Ef það var leiðinlegt biðu menn til
korter í sjö og þá var kannski far-
ið, eða þá eftir 10:10 veðrið,“ segir
Pétur og brosir. „nú eru allar spár
orðnar mjög nákvæmar og hægt
að ganga að þeim í tölvunni allan
sólarhringinn. Það auðveldar sjó-
sóknina, sérstaklega minni bátum
sem þola auðvitað ekki eins mik-
il veður og stærri bátarnir,“ segir
hann.
Nokkur stór skref
Pétur er reynslumikill í útgerð, bú-
inn að vera að í hartnær fjóra ára-
tugi. „Ég er búinn að vera á sjó frá
því svolítið innan við tvítugt. Ég
byrjaði að róa sjálfur 1982 þegar
ég keypti fyrsta Bárð, sem var lít-
ill trébátur. Síðan lét ég smíða átta
tonna plastbát 1988 og þessi gamli
Bárður sem ég er að róa núna var
smíðaður 2001. Þessi nýjasti var
svo smíðaður í fyrra 2019,“ segir
Pétur. Hann vill þó ekki segja að
útgerðin hafi vaxið smám saman.
„Þetta hefur verið tekið í nokkr-
um stórum skrefum,“ segir hann
og hlær við. „Sérstaklega núna síð-
ast. Það var stór og mikil ákvörð-
un að láta smíða nýja bátinn, mik-
il stækkun og miklu meiri afkasta-
geta. Maður er farinn af 15 metra
bát upp í 27 metra bát, í raun-
inni af stórri trillu upp í vertíðar-
bát. Það er töluvert stökk. Gamli
báturinn er 30 brúttótonn en sá
nýi er yfir 150,“ segir hann. En
hvernig hefur hann haft mögu-
leika á að stækka útgerðina svona
í gegnum tíðina? „Með endalausri
vinnu,“ segir hann. „Til að ná ár-
angri í svona löguðu gerir maður
ekki mikið annað en að vinna, hún
tekur meira og minna allan manns
tíma. Það er þannig í sjávarútvegi
almennt, maður verður að gera
töluvert betur en meðalmaðurinn
til að eiga einhverja möguleika til
að vaxa og dafna. Slíkt einskorð-
ast svo sem ekkert við sjávarútveg,
menn verða alls staðar að vera á
tánum ef hlutirnir eiga að ganga,“
segir Pétur. „En það er ekki nóg að
leggja hart að sér. Maður þarf líka
að vera heppinn og taka fleiri stór-
ar og réttar ákvarðanir en rangar.
Slíkt er ekki sjálfgefið,“ segir hann.
„Síðan eigum við Íslendingar sem
betur fer stór og öflug sjávarút-
vegsfyrirtæki. Þau hafa unnið gríð-
arlegt markaðsstarf fyrir íslenskan
sjávarútveg sem allir njóta góðs af,
bæði litlir og stórir, því samkeppnin
um hilluplássið úti í heimi er gríð-
arlega hörð og margir að bjóða alls
konar fisk til sölu. Það er nefnilega
ekkert sjálfgefið að við getum selt
aflann okkar þó menn líti stundum
þannig á það. Sem betur fer eigum
við stór og öflug fyrirtæki sem hafa
leitt alla þróun í sjávarútvegi sem
hefur orðið til þess að afhending-
aröryggi og áreiðanleiki vörunn-
ar hefur batnað. Það skiptir öllu
að kaupandinn viti að hverju hann
gengur,“ segir Pétur.
Sjómennskan heillaði
En hvað varð til þess að Pétur byrj-
aði á sjónum yfirleitt sem ungur
maður? „Ég fylgdist alltaf með bát-
unum fyrir framan Malarrif þeg-
ar ég var lítill strákur, vertíðarbát-
um á veturna og snurvoðarbátum á
sumrin. Mér fannst þetta eitthvað
heillandi, að sjá bátana í bongó-
blíðu, alveg uppi í fjöru að mok-
veiða fisk. Þetta var spennandi og
líf í kringum þetta allt saman,“ seg-
ir hann. „Þegar maður byrjaði síð-
an sjálfur á sjónum sá maður að
það voru tekjumöguleikar í grein-
inni. En fyrst og fremst var það
umhverfið sem heillaði mig. Að
vera á bryggjunni, niðri við sjóinn.
Allt saman togar þetta í mann. Sjó-
mennskan á við mig, það er bara
svoleiðis,“ segir Pétur. „Maður er
frjáls, en samt kannski ekki því það
getur verið erfitt að vera eigin hús-
bóndi,“ segir hann og brosir. „Mað-
ur þarf að vera helvíti harður stund-
um svo letin verði ekki yfirsterk-
ari. En sem betur fer hefur maður
hana oftast nær undir,“ segir hann
og bætir því við að þar hjálpi mikið
að honum þyki enn jafn skemmti-
legt að róa og þegar hann hóf sjó-
sókn. „Mér finnst þetta svakalega
gaman,“ segir Pétur og brosir sínu
breiðasta. „Það er líka skemmtileg
tilbreyting fyrir mig að geta kom-
ið hingað á Stapann á vorin, skipta
aðeins um umhverfi og sjá annað
landslag,“ segir hann. „Hérna hitt-
ir maður 30 trillukarla á bryggj-
unni sem eru mættir alveg ferskir á
miðin, nýsloppnir úr vinnu annars
staðar og mættir á sjóinn yfir sum-
arið. Sumir að veiða kvótann sinn
og aðrir beint á strandveiðar. Menn
eru alltaf ferskir þegar þeir mæta
og kapp í þeim,“ segir hann. „Mér
sýnist að það sé auðveldara að byrja
í útgerð í dag en þegar ég byrjaði
1982, vegna strandveiðikerfisins og
makrílsins. nú geta menn keypt sér
strandveiðibát og byrjað að róa og
fiskað fyrir honum á fyrsta ári ef vel
gengur,“ segir Pétur.
Kvótasetningin
gæfuspor
Pétur hóf sína útgerð sem fyrr segir
árið 1982. Tveimur árum síðar var
kvótakerfið innleitt í greininni, en
tilkoma þess verður að teljast ein-
hver stærsta breytingin í íslenskum
sjávarútvegi í seinni tíð. Tilgangur
þess var fyrst og fremst að vernda
fiskistofnana fyrir ofveiði. Pétur
telur að tilkoma kvótakerfisins hafi
verið mikið gæfuspor. „Menn þurfa
ekki að hafa áhyggjur af því að hér
hafi ekki tekist að byggja upp stóra
og sterka fiskistofna. Stærsta breyt-
ingin frá því ég byrjaði er hvað
þorskstofninn, og fleiri stofnar, eru
orðnir miklu stærri en þeir voru.
Það sést best á því hvað veiðist vel í
öll veiðarfæri. Það er auðveldara að
ná fisknum því það er miklu meira
af honum. Hann er líka vel haldinn,
virðist hafa nóg að éta,“ segir Pétur.
„Fyrir tíma kvótakerfisins voru líka
allt of margar litlar einingar í sjáv-
arútvegi og ekki nógu hagkvæmar.
Það þarf að stækka einingarnar til
að hægt sé að keppa á alþjóðamark-
aði, þó menn sjái rómantík í því að
allir séu trillukarlar. Það er gott og
blessað að hópur manna vilji gera út
á trillu. Hann verður alltaf til staðar
og það er bara hið besta mál,“ seg-
ir hann.
„Fiskveiðistjórnunarkerfið sem er
við lýði í dag gerir mönnum kleift
að stjórna sér svolítið sjálfir og gera
vel í bæði veiðum og vinnslu. Þá
verður til hagnaður í greininni. Ég
vona að menn fari ekki út af þessari
braut,“ segir Pétur. „En þegar verð-
ur til hagnaður þá myndast tækifæri
til skattlagningar. Ef það væri ekki
hagnaður þá væri ekkert til að skatt-
leggja,“ segir hann. „Þegar framsal
aflaheimilda var leyft á sínum tíma
voru þau orð látin falla að greinin
yrði að sjá um sig sjálf, ríkið ætl-
aði ekkert að koma að henni. Sum-
ir keyptu kvóta, aðrir seldu. Sumir
voru heppnir og aðrir ekki. Smám
saman þjappaðist þetta saman og
varð arðbærara. Fjárfest var í nýjum
skipum og búnaði. Peningar urðu
til í greininni, sem betur fer. En það
er alltaf svoleiðis að þegar peningar
verða til í einni grein þá vilja aðrir
ná peningnum út úr greininni til að
færa í eitthvað annað,“ segir Pétur.
„Síðan hafa menn oft verið smeykir
í kringum kosningar og selt kvót-
ann sinn. Því hefur stundum verið
hótað að hækka veiðigjöldin og hér
áður fyrr að afnema kvótakerfið. Þá
verða menn smeykir og ég hef horft
upp á marga kunningja mína selja
rétt fyrir kosningar í gegnum ára-
tugina. Mér sýnist flestir þeirra sjá
eftir því í dag,“ segir hann.
Skattur á landsbyggðina
En hvaða skoðun hefur Pétur þá á
veiðigjöldum? „Þau eru bara krafa
frá þjóðfélaginu, en í mínum huga
eru þau skattur á landsbyggðina og
menn virðast vera alveg sáttir við
að hafa þann háttinn á. Sem betur
fer hafa þau lækkað aðeins en þau
draga máttinn úr öllum sem standa
aðeins veikar fyrir, sérstaklega ein-
staklingsútgerðum,“ segir Pétur,
en myndi hann þá vilja sjá þrepa-
skiptingu veiðigjaldsins? „nei, það
á bara að vera eitt gjald. Það verð-
ur eitt yfir alla að ganga, en gjaldið
á bara að vera hóflegt ef menn vilja
hafa það á annað borð. Ég er sjálf-
ur algerlega á móti þessum veiði-
gjöldum,“ segir hann. „Það er kerfi
í gangi í landinu sem á við allar at-
vinnugreinarnar og það er tekju-
skatturinn. Ef það gengur vel þá
borgar maður háan tekjuskatt, en
ef það gengur illa þá borgar mað-
ur ekki tekjuskatt. Það er mjög eðli-
legt,“ bætir hann við.
„Fínt að fara aðeins í pólitíkina
líka, ég hef gaman af henni,“ segir
Pétur og brosir. Við höldum enda
áfram á þeirri braut. næsta um-
ræðuefni hefur verið nokkuð eld-
fimt; málsókn nokkurra útgerðar-
fyrirtækja á hendur íslenska ríkinu
vegna ágreinings um úthlutun afla-
heimilda í makríl, en skaðabóta-
skylda ríkisins vegna úthlutunar-
innar var viðurkennd í Hæstarétti
árið 2018. Pétri þykir ekki mikið til
umræðunnar um málsóknina koma.
„Hér í landi eru í gildi lög sem all-
ir eiga að fara eftir. Svo brýtur rík-
ið lögin, en þegar menn ætla síðan
að leita réttar síns er risið upp til
handa og fóta og þeir sakaðir um
græðgi og dónaskap,“ segir Pétur.
Að endingu féllu nokkur fyrirtæki
frá málsókninni, eftir að hafa sætt
mikilli gagnrýni á opinberum vett-
vangi. „Af hverju skyldu menn ekki
leita réttar síns?“ spyr Pétur. „Þessi
fyrirtæki hafa lagt í mikinn kostnað
til að afla veiðireynslu fyrir þjóð-
arbúið í samkeppni við önnur lönd
og þar með styrkt samningsaðstöðu
Íslands við skiptingu makrílkvótans
milli landa,“ segir hann.
Afastrákarnir
áhugasamir
Að lokinni líflegri pólitískri um-
ræðu er léttara hjal tekið upp að
nýju. Aðspurður kveðst Pétur ekki
hafa annað í hyggju en að halda
áfram útgerð um ókomna tíð, á
meðan hann nýtur þess enn að
sækja sjóinn. næstu kynslóðir eru
farnar að láta að sér kveða við út-
gerðina og Pétur segir ánægjulegt
að vita af áhuga þeirra. Selma dótt-
ir hans hefur reyndar lagt aðra hluti
fyrir sig í lífinu en Pétur sonur hans
hefur um árabil róið með föður sín-
um. „Pétur hefur verið með mér í
þessu til fjölda ára. Hann er áhuga-
samur og duglegur og hefur bæði
metnað og dugnað til að ná árangri
í þessu, ég sé ekki annað. Hann er
að koma inn sem skipstjóri núna
og stýrir nýja Bárði, en hann hef-
ur reyndar verið skipstjóri á móti
mér sum árin þegar ég hef verið
frá,“ segir Pétur. „Það er hentugt
fyrirkomulag og svo þarf að gefa
yngri mönnum tækifæri til að vera
þeir sjálfir og vera ekki að trufla þá
í því,“ segir hann og brosir. Þá segir
Pétur yngstu kynslóð fjölskyldunn-
ar einnig áhugasama með eindæm-
um. „Ég á fjóra afastráka sem eru
mjög spenntir yfir þessu öllu sam-
an,“ segir Pétur og brosir, en dreng-
irnir eru þó ekki farnir að róa með
afa sínum enn sem komið er. „Þeir
eru svo litlir að þeir eru ekki farnir
að koma með mér á sjóinn. En þeir
koma á bryggjuna og eru mikið að
hjálpa afa sínum í verbúðinni. Það
vantar hvorki áhugann þar né vilj-
ann til að bjóða fram krafta sína, þó
oft sé mismikill flýtir af því,“ segir
hann og hlær. „En það þarf að leyfa
þeim að glíma við hlutina,“ segir
hann. „Ég vona að þeir hafi áhuga á
að leggja þetta fyrir fyrir sig þegar
þar að kemur,“ segir Pétur Péturs-
son að endingu. kgk/ Ljósm. af.
Með fulla lest af fiski.
Ljósm. úr safni/ af.
Nýr Bárður SH-81 kemur til hafnar í Ólafsvík á Þorláksmessu. Ljósm. úr safni.
Nýi Bárður var aflahæsti netabáturinn á gömlu vetrarvertíðinni, með 2. 311 tonn
af óslægðum fiski upp úr sjó. Áhöfnin stillti sér upp í myndatöku af því tilefni. F.v.
Pétur Pétursson yngri, Eiríkur Gautsson, Guðjón Arnarson, Sveinbjörn Benedikts-
son, Pétur Pétursson eldri, Jóhann Eiríksson, Helgi Bjarnason, Sæbjörn Ágústson,
Kristján Helgason og Höskuldur Árnason. Ljósm. úr safni/ af.