Skólavarðan - 2017, Qupperneq 18

18 VOR 2017
Börn geta komið hingað fylgdarlaus, sem
flóttamenn með foreldrum sínum eða
sem hælisleitendur. Lagaleg staða fólks er
mismunandi eftir ástæðunni fyrir komunni
hingað. Sumir dvelja hér varanlega, þó ekki
endilega á sama stað innan landsins, en
aðrir hverfa á braut aftur eftir lengri eða
skemmri dvöl.
Kennarasamband Íslands vill tryggja
að börnin fái að njóta menntunar óháð
aðstæðum sínum, enda sé það þeirra réttur.
Skólinn er mikilvægur
„Það þarf að verða til skýr farvegur fyrir
þessi börn þegar þau koma hingað inn í
skólana, til að fá menntun þegar þau eru
í þessari stöðu.“ Þetta segir Aðalheiður
Steingrímsdóttir, varaformaður KÍ.
Aðalheiður segir mikilvægt að muna að
börn hafi rétt til skólagöngu, auk þess sem
skólinn sé mikilvægur félagslega. Kennara-
sambandið vilji mjög gjarnan skoða hvernig
hægt sé að styðja við fólk
í þessum málum, bæði
kennara og ekki síður
börnin.
Kennarasamband
Íslands hefur kynnt
sér þessi mál í öðrum
löndum og nýlega
var haldin ráðstefna í
Svíþjóð þar sem farið var ítarlega yfir stöðu
flóttabarna gagnvart skólunum og algeng
vandamál. Víða er meðal annars skortur
á menntuðum kennurum og viðunandi
þjálfun fyrir kennara í menntun flóttabarna.
Þá hefur verið bent á mikinn hreyfanleika
flóttabarna, bæði innanlands og líka þegar
þau yfirgefa landið. Að auki er talað um
mismunandi skólaskyldualdur sem getur
valdið vandræðum, auk þess sem fjöldamörg
börn eru án fylgdar. Einnig er talað um að
upplýsingar og tölfræði skorti um flóttabörn
í námi, árangur þeirra og brottfall úr skóla.
Allt eru þetta þættir sem íslenskir kennarar
og skólastjórnendur nefna þegar þeir eru
spurðir um stöðu þessara mála hér á landi.
Oft mikill menningarmunur
Kristín Helgadóttir, leikskólastjóri í Holti í
Reykjanesbæ, segir að starf með erlendum
börnum gangi almennt vel og sé áhugavert
en um leið krefjandi. Jafnframt sé mikilvægt
að börn eigi tækifæri á menntun og vellíðan.
En það er ýmislegt sem má bæta, að mati
Kristínar. „Mér finnst vanta meiri stuðning
þar sem þessi börn eru oft ekki með mál
þegar þau koma í skólana.“ Einnig beri oft
á miklum menningarmun, „sem getur verið
erfitt og flókið fyrir lítið barn“.
Kristín segir að leikskólakennarar verði
varir við uppeldisaðferðir sem séu frá-
brugðnar þeim sem Íslendingar séu vanir, til
dæmis líkamlegar refsingar.
„Hugmynd sem
mig langar að koma
á framfæri og er mín
draumsýn; að einhvers
konar miðstöð fyrir börn
af erlendum uppruna
væri stofnsett og væri
partur af aðlögunarferli
fólks. Þar væri t.d. öflug
kynning fyrir foreldra og grunnkennsla í
íslensku máli sem allar fjölskyldur þyrftu að
sækja fyrstu þrjá mánuðina á Íslandi, þar
sem væri unnið í litlum hópum og kennt á
þeirra tungumáli,“ segir Kristín. Kennara-
sambandið gæti orðið þrýstihópur og fagleg-
ur ráðgjafi. Skólarnir séu menntastofnanir
og passa verði upp á að menntun skerðist
ekki vegna þess að kraftar kennarans fari í
of miklum mæli í aðlögun. Það þurfi mann-
skap í skólana til að fylgja þessum málum
eftir. „Það er vel séð um þessa hópa og ytri
þörfum sinnt en kannski þurfum við að
einbeita okkur meira að velferð og sálgæslu
þessa fólks.“
Aukin fræðsla
Friðbjörg Eyrún Sigvaldadóttir, leikskóla-
stjóri á Hálsaskógi í Breiðholti í Reykjavík,
segir starfið með erlendu börnunum ganga
vel. Vinnan sé hin sama með börnin óháð
því hvaðan þau komi. „Við vinnum með
einstaklinginn og þarfir hans hverju sinni.
Þannig tökum við mið af bakgrunni og
reynslu hvers barns.“ Hún bætir því við að
sér þyki í sjálfu sér vanta fátt. Starfsfólk hafi
fengið góða fræðslu og góðan stuðning frá
Leikskólasviði Reykjavíkurborgar.
Friðbjörg segir að Kennarasambandið
geti boðið félagsmönnum sínum almenna
fræðslu. „Fræðslu sem innihéldi upplýsingar
varðandi hvað þarf að huga að við móttöku,
hvað felst í því að vera hælisleitandi annars
vegar eða flóttamaður hins vegar, miðla
fenginni reynslu þá á ég við að þeir sem hafa
reynsluna miðli til annarra sem ekki hafa
hana. Hvað hefur gengið vel og hvað ekki.“
Erfitt þegar börnin hverfa
Þegar litið er til grunnskólans verður fyrir
svörum Sigurbjörg Róbertsdóttir, skólastjóri
Akurskóla í Reykjanesbæ. Hún segir starfið
yfirleitt ganga mjög vel. Erlendu börnin séu
yndisleg og tilbúin að læra nýja hluti. Þau
fari í alla list- og verkgreinatíma, íþróttir og
sund eins og önnur börn, en fari reglulega
til kennara sem sinni sérstakri kennslu í
íslensku sem öðru tungumáli.
Hún nefnir sérstaklega að auka þurfi
sérþekkingu innan
skólanna: „Það þarf fleiri
kennara sem sérhæfa sig
í kennslu íslensku sem
annars máls. Þá vantar
fleiri tíma og fjármagn,
t.d. úr jöfnunarsjóði. Þá
þyrftu fræðsluskrifstofur
eða skólaþjónusta að vera
með öflugan stuðning við þennan málaflokk
og leiða vinnuna innan sveitarfélagsins.“
Hún telur að þarna geti Kennarasambandið
lagt sitt lóð á vogarskálarnar með því að
þrýsta á viðeigandi stjórnvöld að leggja fjár-
magn til verkefnisins. „Þá þarf að þrýsta á að
erindi fólks til útlendingastofnunar taki ekki
óeðlilega langan tíma. Það er mjög erfitt
þegar börn hafa verið hér í ár eða meira
og fá svo neitun um dvalarleyfi. Ferlið þarf
allt að vera skilvirkara svo það bitni ekki á
börnum og foreldrum þeirra. Það er vont
og tekur á alla aðila þegar þau hafa tengst
samfélaginu og eru svo send til baka.“
Bæta má við að í samtölum við starfsmenn
leik- og grunnskóla hefur komið fram að
Kristín Helgadóttir
Aðalheiður Stein-
grímsdóttir
Sigurbjörg
Róbertsdóttir
„KÍ þarf að setja sér
stefnu í þessum mál­
um eins og kennara­
samtök erlendis hafa
gert. Við höfum skyld­
ur í þessum efnum
og megum ekki verða
eftirbátar nágranna­
þjóðanna.“
Aðalheiður Steingrímsdóttir, varaformaður
Kennarasambands Íslands.