Storð : heimur í öðru ljósi - 01.03.1985, Page 82

mönnum, stórbændum og kaup-
mönnum í einokunarbransanum. Á
18. og sérstaklega 19. öld verða þér-
ingar þó smámsaman almennari og má
e.t.v. ætla að það hafi orðið jafnhliða
vexti innlendrar borgarastéttar. Þegar
þéttbýlismyndun hefst hér á landi
með aukinni útgerð á fyrstu áratugum
þessarar aldar rennur upp einskonar
blómaskeið þéringa sem stendur allt
framundir 1970: það verður nefnilega
kurteisisvenja að þéra ókunnuga — og
er þá endanlega hægt að tala um al-
mennar, eða jafnvel allsherjar — þér-
ingar í landinu. Sumsstaðar voru þær
þó öllu almennari en gekk og gerðist;
Jónasi Jónssyni (1856—1918) segist
svo frá uppúr síðustu aldamótum:
Það hélzt sumsstaðar lengi við, að láta
bera mikið á mismuninum milli for-
eldra og barna, t.d. lét höfðingjafólk
hér á landi og enda sumir prestar börn-
in þéra sig fram undir vora daga. Og
fram undir þetta hafa foreldrar í Múla-
sýslum látið börnin þéra sig sumsstað-
ar.
En hvcr er staða þéringa á því
herrans ári 1985, lesari góður? Því er
raunar fljótsvarað: hún er ekki beysin
einsog vér vitum öll. Þar má t.a.m.
heita öruggt til aðhláturs að þéra fólk
á förnum vegi og viðhafa „véranir"
hvunndags. Enda er svo komið að
þessi ávörp ciga hvergi lengur heima
nema í opinberum ræðum á tyllidög-
um. Mér er m.a.s. sagt að embættis-
menn eigi það til að þéra „viðskipta-
aðila" sína þeim til minnkunar eða
m.ö.o. til að gefa þeim í skyn hvurs-
lags óttalegir kálfar þeir séu nú. Má
telja að þarmeð hafi gömlu þéringarn-
ar alfarið snúist upp í andstæðu sína.
Ekki þarf þó að fara langt afturí
tímann til að finna almennar þéringar
því fyrir aðeins 15—20 árum voru
þær ennþá föst málhefð; þetta sést t.d.
glöggt af viðtölum í dagþlöðum frá 7.
áratugnum. Að þéra mann á þessum
vettvangi í dag yrði hreinlega talið
hallærislegt. Og er þá vegur þéringa
orðinn heldur lítill.
Sjálfum finnst mér enginn sjón-
arsviptir að þéringum enda af þú-
kynslóðinni sem aldrei hefuröðru van-
ist en misnotkun þeirra einsog kom
fram þegar í upphafsorðum þcssa
spjalls. Samt þykir mér vænt um að
geta gripið til þéringa sem stílbragðs í
ræðu eða riti, detti það í mig; aldrei þó
á þann hátt sem mér var tamastur hér
á árum áður og var viðhafður mönnum
til hreinnar háðungar. Ég er líka
löngu, löngu hættur að vera hrekkju-
svín — vituð ér enn — eða hvað?
Kjarlan Árnason hefur stundad nám í
málvísindum v/V) háskólana í Osló og Reykjavík.
KJÖRBÓK
IANDSBANKANS
VIÐ GEFUM ÞÉR
GÓÐ RÁÐ
Ef þú ert í vafa um hvers konar sparnaðarform
hentar þér best skalt þú snúa þér til okkar.
Starfsfólk Landsbankans er ávallt reiðubúið
að leiðbeina þér og kynna þér fjölbreytta
innlánskosti okkar.
Méö Kjörbókinni leggurþú mktviðjjárhagþinn
LANDSBANKINN
V'L/ Græddur cr tjcymdur eyrir
80