Bjarmi - 01.04.2021, Blaðsíða 19

bjarmi | apríl 2021 | 19
þau hafi verið tvö) sem prentað var í
Kaupmannahöfn árið 1812 og ber nafnið
„Tímans ende“. Það er útlegging á texta
úr Opinberunarbókinni. Eina hugsanlega
skýringin á tilkomu þess er að Henderson
hafi látið prenta það og komið með það
til landsins 1814. Það er prentað í sömu
dönsku prentsmiðjunni sem síðar prentaði
upphafshluta útgáfu sr. Jóns. Einnig er til
smárit eftir Henderson, prentað 1815,
þar sem hann fylgir eftir hvatningu sinni
til stofnunar Biblíufélagsins, sem svo var
stofnað sama ár. Þessi tvö virðast vera
elstu ritin sem finnast.
Sá tilgangur sem í upphafi var mótaður
um stefnu og markmið smáritanna hefur í
raun haldist allar götur síðan en auðvitað
borið svipmót mismunandi skoðana eins
og í upphafi.
HVERJIR VORU VIRKASTIR Í
SMÁRITAÚTGÁFU? SJÁLFSAGT
ÞEKKJA FLESTIR SMÁRIT
FRÁ HVÍTASUNNUMÖNNUM,
AÐVENTISTUM, VOTTUM JEHÓVA
(SEM LÍKLEGA TELJAST EKKI
TIL VIÐURKENNDRA KRISTINNA
SAFNAÐA) OG ÖÐRUM. EN ÞAÐ
VORU MARGIR FLEIRI OG STUNDUM
EINSTAKLINGAR, ER ÞAÐ EKKI?
Ég hef ekki safnað ritum frá vottunum,
enda ekki talið þá til kristinna safnaða.
Útgáfuaðilar eru eins fjölbreyttir og
hugsast getur en eiga það sammerkt að
hafa viljað koma fram trúarsjónarmiðum
sínum með því að taka beint eða óbeint
þátt í trúmálaumræðu hvers tíma, t.d. með
útgáfu prédikana, sem einnig var algengt.
Höfum í huga að trúmálaumræðan var
mjög virk á fyrri hluta síðustu aldar og
tekist á um túlkanir og skoðanir, bæði í
smáritum, tímaritum og blöðum. Bjarmi
er gott dæmi um þá þátttöku og mörg
smárit eiga uppruna sinn á síðum hans.
Af trúfélögum er það rétt að aðventistar
hafa verið mjög virkir frá því um aldamótin
1900 þegar David Östlund stjórnaði þeirra
útgáfumálum. Fram á okkar daga hefur
Frækornið, bókaforlag þeirra, sent frá sér
fjölda smábæklinga.
Þú nefndir hvítasunnumenn. Þaðan
eru auðvitað til fjöldi einstakra rita,
en hvað seríur varðar hafa þeir verið
langduglegastir allra í að gefa út frásagnir
Ritningarinnar myndskreyttar fyrir börn.
Þar þekkja flestir Perlur, sem eru í
raun vönduð smárit í hörðum kápum
og svo einnig smáritin sem þau nefna
Sagnabiblían, en það eru 30 endursagðar
frásögur úr Gamla testamentinu og 22 úr
því Nýja.
Þá verður ekki hjá því komist að
nefna Sjónarhæðarforstöðumennina á
Akureyri, þá Arthur Gook og Sæmund
Jóhannesson, sem sendu frá sér mikinn
fjölda smárita, þar af sumt sérprentanir
úr Norðurljósinu. Arthur Gook gaf einnig
út fjórblöðunga undir nafninu „Smásögur
handa ungmennum á árunum 1910 –
1918. Það er með fyrstu skipulögðu
útgáfunum sem ætlaðar eru börnum og
unglingum.
Árið 1921 hóf Jón Helgason, prentari,
svo útgáfu Ljósberans sem fyrstu 6 árin
bar undirtitilinn „smárit barnanna“. Fyrst
ég er farinn að tala um barnaefni má alveg
velta því upp hvort biblíumyndirnar sem
um áraraðir var dreift í sunnudagaskólum
landsins, með prentuðum frásögum á
bakhlið, hafi ekki í raun verið kristileg
smárit í sinni smæstu mynd.
Það væri að æra óstöðugan að telja
upp alla þá eða þær hreyfingar sem staðið
hafa að útgáfu smárita gegnum árin, slíkur
er fjöldi þeirra.
Ég hef þegar nefnt einstaka menn og
verð því að fá að bæta við nokkrum sem
stóðu að miklum fjölda rita á sinni tíð.
Þar vil ég fyrst nefna Hallgrím Sveinsson
biskup sem stóð að baki smáritum undir
nafninu „Ný kristileg smárit“ og fylgdu
Kirkjublaðinu á árunum 1893-7. Þau
nutu stuðnings úr sjóði Jóns lærða á
Möðrufelli. Þótti sumum það vart sæma
stöðu biskups að vera að þýða sögur og
standa að útgáfu í smáritum. Um og upp
úr aldamótunum 1900 steig Sigurbjörn
Ástvaldur Gíslason fram, (síðar stofnandi
dvalarheimilisins Grundar) og var mjög
mikilvirkur einn sér eða í samstarfi við
aðra, t.d. sr. Friðrik o.fl. Á sama tíma komu
mörg smárit frá Lárusi Jóhannssyni,
Hjónin Jóhannes og Sigurbjörg Jónsdóttir