Syrpa - 01.03.1947, Side 20

Dr. JÓN JÓHANNESSON:
Hljóð úr horni að vestan
Fáir munu þeir íslendingar verið hafa, sem
gerðu sér ljósa grein fyrir, hvort þeir mundu
halda þjóðerni sínu og tungu, er þeir bundu
bagga sína og héldu héðan vestur um haf til að
taka sér þar bólfestu. En er þangað kom, gat
þeim ekki dulizt til lengdar, að niðjar þeirra
myndu fyrr eða síðar renna saman við hið er-
lenda mannliaf í kringum þá og glata smárn sam-
an tungu hinna íslenzku forfeðra sinna. Menn
brugðust misjafnlega við þeirn lrorfum. Sumir
hófust handa um að efla íslenzka þjóðrækni og
vernda íslenzka tungu vestra, og hefir Þjóðrækn-
isfélag íslendinga í Vesturheimi staðið þar í
broddi fylkingar. Það hefir gefið út tímarit á
íslenzku málefni sínu til stuðnings og orðið
furðanlega ágengt. En við ramman er reip að
draga. Stöðugt fjölgar þeim Vestur-íslendiugum,
hreinum eða blönduðum, sem kunna ekki ís-
lenzku til neinnar hlítar, og margir þeirra læra
hana ekki sem móðurmál sitt, heldur sem er-
lenda tungu. Við þeirri þróun mun ekki unnt
að sporna til langframa, enda er ýmsum mætum
mönnum orðið það ljóst. Fyrr eða síðar hlýtur að
reka að því, að íslenzk tunga hætti að verða tengi-
liður milli Vesturheimsmanna, sem eru af ís-
lenzku bergi brotnir. En getur þá nokkuð annað
tengt þá sterkari böndum innbyrðis en við aðra
samlanda? Tilraun hefir verið gerð til að finna
þá úrlausn.
Árið 1938 var stofnaður í Winnipeg félags-
skapur, sem heitir The Icelandic Canadian Club.
Markmið hans er að lialda við kynnum meðal
þeirra Kanadamanna, sem eru af íslenzkum ætt-
um, og varðveita þekkingu þeirra á uppruna sín-
um og íslenzkri menningu. Á vegum þessa félags-
skapar hóf ársfjórðungsritið The Icelandic Cana-
dian göngu sína 1. okt 1942. Það er ritað á enska
tungu, með því að þorri félagsmanna er færari í
henni en íslenzku. Ritið er fjölbreytt að efni og
skemmtilegt, enda hafa staðið að því margir færir
og áhugasamir menn. Um íslenzk efni er oftast
fjallað af góðum skilningi, og kostað er kapps
um að ræða þau atriði í sögu okkar og menningu,
sem líklegust eru til að vekja áhuga þar vestra.
Afstaða forgöngumannanna er skynsamleg og
mörkuð af einberu raunsæi, og þessi átthaga-
kynning er líkleg til að koma ýmsu góðu til
leiðar, þótt tengslin milli íslenzkrar tungu og
íslenzkrar menningar séu raunar meiri en svo,
að unnt sé að skilja á milli algerlega.
Loks hefir örlað á þriðja flokki Vestur-íslend-
inga, mönnum, sem líta niður á íslenzka menn-
ingu og flest annað, sem íslenzkt er. Þeinr finnst
íslenzk tunga ljót, þunglamaleg og lítt fær til
túlkunar hugsana menntaðra manna. í augum
þeirra er hún í mesta lagi skringilegur forngrip-
ur, sem gaman getur verið að kynnast eins og
sumum öðrum forngripum. En þeim finnst eng-
in sérstök ástæða til að halda henni við, og sumir
þeirra hafa jafnvel gengið svo langt að benda
okkur hér heima á, að við ættum að hverfa frá
villu okkar vegar og sníða af nokkra agnúa, sem
átt hafa sinn þátt í að marka sjálfstæði menning-
ar okkar.
1 4. hefti 2. árgangs ritsins The Icelandic Cana-
dian birtist smágrein, þar senr ráðizt er allharka-
lega á íslenzka tungu og í heldur leiðinlegum
tón. Höfundurinn hefir ekki séð ástæðu til að
rita nafn sitt fullum stöfum undir, og er mér
ókunnugt, hver hann er. Auðsælega er hann þó
Vestur-íslendingur eða nákominn þeim, en
menning hans ensk-amerísk. Ef til vill er hann
úrillur sérvitringur, sem lítil ástæða er til að taka
alvarlega, og greinin lýsir svo miklu yfirlæti og
hroðvirkni, að í fljótu bragði virðist liún ekki
svaraverð. En ef betur er að gáð, er hún þó nokk-
urt íhugunarefni. Hvers vegna tók The Icelandic
Canadian þessa grein athugasemdalaust — og í
hefti það, sem helgað er lýðveldisstofnuninni 17.
júní 1944 í þokkabót? Sjálfsagt er það af ógætni
eða ónærgætni, og ég geri mér ekki í hugarlund,
að ritstjórnin hafi verið greinarhöfundi sam-
58
SYRPA