Saga - 2016, Page 192

hinni opinberu ævisögu, með samanburði við dagbækurnar og annað óút-
gefið efni. Persónusagan hafði tilhneigingu til að yfirskyggja bókmennta-
söguna.
Soffía Auður víkur meðvitað frá áherslu á persónu Þórbergs í verki sínu
Ég skapa — þess vegna er ég. Um skrif Þórbergs Þórðarsonar. eða með orðum
hennar sjálfrar: „ef markmiðið er að stefna að auknum skilningi á skrifum
Þórbergs tel ég vænlegra til árangurs að greina skrif hans fremur en að
greina persónu hans …“ (bls. 41).
Samt er ekki svo að skilja að persóna Þórbergs liggi óbætt hjá garði, öðru
nær, hún er undir og yfir í öllu verkinu, enda hvernig ætti annað að vera
þegar Þórbergur á í hlut? Sem helgast raunar af efnistökum bókarinnar en
eins og Soffía tekur fram kannar hún fyrst og fremst „þær bækur sem hafa
að geyma sjálfslýsingar Þórbergs — Bréf til Láru, Íslenskan aðal, Ofvitann,
Sálminn um blómið og Í Suðursveit …“ (bls. 16). og mætti auka enn við Í
kompaníi við allífið en í tengslum við það setur Soffía fram þá athyglis verðu
kenningu að Matthías Johannessen sé í raun hönnuðurinn að hinni opinberu
ímynd Þórbergs, að með Kompaníinu hafi Matthías framkallað þá mynd sem
varð að staðalímynd skáldsins með íslenskri þjóð. og kann að hljóma ögn
ískyggilega ef höfð eru í huga orð Guðmundar G. Hagalín sem að lestri
loknum mun hafa látið uppi þá skoðun að með Kompaníinu hefði Matthías
afrekað að breyta Þórbergi úr þjóðskáldi í þjóðfífl (bls. 28).
Þá staðalmynd tekst Soffía á hendur að brjóta markvisst upp. og beitir
til þess hugtökum á borð við „flökkusjálf“ sem yfirfært á Þórberg bregður
upp safni sjálfsmynda sem kápa bókarinnar kinkar kankvíslega kolli til en
þar birtir Þórbergur hinar ýmsu manngerðir sem hann átti í sínu fjölmynda-
safni (annað hugtak frá Soffíu komið).
„Sannleiksleikur“ er þriðja hugtakið úr smiðju Soffíu, einskonar viðbót
við „sannleiksleit“ sem Þórbergi var gjarnan eignuð. Annar kafli bókarinnar
er helgaður umræðu undanfarinna ára um sannleika og skáldskap og sam-
leik hvors tveggja í sjálfsævisögum. Soffía fer um víðan völl umræðunnar
hérlendis og erlendis og niðurstaðan eins og vænti mátti: „að slíkar vanga-
veltur um það hversu vonlaust það sé að rita sjálfsævisögu séu orðnar órjúf-
anlegur þáttur af ritun einmitt slíkra sagna“ (bls. 61).
Það er eitt einkenni á verki Soffíu hve víða hún kemur við og hve margir
eru kallaðir að borðinu. Varla tilviljun að hún skuli í inngangi sækja ein-
kunnarorð til rússneska málvísindamannsins Mikhail M. Bakhtíns sem hug-
takið fjölröddun er kennd við. Ég skapa — þess vegna er ég er margradda
verk. Soffía mátar viðfangsefni sitt við flest það helsta sem hefur verið á döf-
inni í bókmenntaumræðu samtímans því auðvitað sleppa menn ekki frá
breytiþróun tímans þótt þeir séu komnir sex fet í jörðu. Mögulega kynni ein-
hver að hvá þegar Soffía leiðir Þórberg til fundar við jafn ólíklega hugsuði
og þá Deleuze og Guattari, franska háspekinga sem ’68-byltingin skaut upp
á stjörnuhimininn og Þórbergur hefði vísast sakað um höfuðsyndirnar
ritdómar190
Saga haust 2016.qxp_Saga haust 2004 - NOTA 17.5.2019 10:12 Page 190