Strandapósturinn - 01.06.2010, Side 28

26
hvalveiðar við Íslandsstrendur en Danir kærðu Hollendinga
iðulega fyrir ólöglegar veiðar og kaupskap við Íslendinga. Árið
1635 fékk fulltrúi Íslandskaupmanna tvo skipstjóra sektaða í
Amsterdam fyrir ólöglegar hvalveiðar við Ísland en hann hafði
sett upp tjöld sín í höfninni Stengelsfort og brætt spikið þar. Ekki
er hægt að fullyrða að um Steingrímsfjörð sé að ræða en í
hollenskum skjölum og landakortum eru íslensk örnefni gjarnan
ankannaleg og oft er um hollenskar nafngiftir að ræða eins og
kemur fram í grein Inga Karls Jóhannessonar um hrakninga
hollenskra duggara seint á átjándu öld.5 En fleiri þjóðir koma til
greina. Pétur Einarsson höfundur Ballarárannáls hafði um tíma
lögsögu í Strandasýslu og kvað þar upp dóm 1635. Í annál sínum
segir hann að spænskir hvalveiðimenn hafi fyrst komið á Strandir
1608, „ræntu viðum og líka peningum, og voru strákfengnir.“6
Ekki kemur tímasetningin heim við orð Jóns lærða en Pétur
nefnir hins vegar að árið 1626 hafi Frakkar fyrst komið á Strandir
og veitt 20 hvali.7 Samkvæmt Fjölmóði Jóns lærða var í það minnsta
eitt franskt skip meðal þeirra sem komu 1614.8 Eftir því sem best
er vitað voru frönsk hvalveiðiskip oftast gerð út frá Baskalandi
norðan landamæranna og reyndar voru Baskar lykilmenn á öllum
skipum sem stunduðu hvalveiðar á fyrri hluta aldarinnar, þeir
voru upphafsmenn hvalveiða í stórum stíl, kunnu best til allra
verka hvort sem um var að ræða veiðarnar sjálfar eða vinnslu
spiksins í verðmætt lýsi. Dæmi um þetta er að árið 1618 héldu
Danir á fjórum skipum til hvalveiða við Svalbarða og með þeim
voru 44 Baskar með 10 báta að sögn Jóns Indíafara sem var með í
för.9 Þá er einnig vitað um danskan kaupmann með leyfi til
hvalveiða frá Hollandi sem hafði framselt leyfið til franskra
Baska.10
Spurningin um hverrar þjóðar hvalfangarar á Strákatanga voru
bíður endanlegs svars. Ekki er útilokað að fleiri vísbendingar
komi í ljós við fornleifagröft og þá er ekki útilokað að í erlendum
skjalasöfnum leynist einhverjar upplýsingar. Hitt er ólíklegra að
nokkur upplýsandi skjöl sé að finna í íslenskum skjalasöfnum.
Þögnin um alla þá starfsemi sem farið hefur fram í
Kaldrananeshreppi er ekki síður athyglisverð. Að vísu hafa fáar
heimildir úr Strandasýslu frá þessum tíma varðveist en einnig má
velta fyrir sér af hverju er ekki neitt að finna um þessa starfsemi í