Bibliotheca Arnamagnæana - 01.06.2005, Page 276
266
Rolf Stavnem
søster > HEL] (str. 7), Loka mær [Lokes datter > HEL] (str. 7), Byleists
brodur mær [Byleists broders > LOKES datter > HEL] (str. 31),
Hvedrungs mær [Lokes datter > HEL] (str. 32). Identifikationen af dø-
den med Hel er et standardgreb i skjaldedigtning, og de nævnte kenning-
er er alle mere eller mindre subtile variationer over dette greb. Ikke de-
sto mindre rummer en række kenninger i kvadet pointer der påvirker
fremstillingen af kongernes dødsfald. Et markant eksempel på hvordan
et konventionelt poetisk udtryk får en ukonventionel betydning via pro-
sasammenhængen, finder man i beretningen om Vanlandis død (str. 3),
der udtrykkes med vendingen koma å vit Vilja brodur [at komme på
besøg hos Viles broder > ODIN], Som det fremgår af blandt andet
Gylfaginning (Edda 1982, 27), tager Hel sig af dem der dør af sygdom,
mens Odin modtager krigere der er døde i kamp. Vanlandi omtales da
også i prosaen som en stor kriger, og derfor skulle der ikke være noget
bemærkelsesværdigt i at han ‘kommer på besøg’ hos Odin. Imidlertid
dør han ikke på slagmarken, men i sin seng da han trædes ihjel af en
mare, et uhyggeligt kvindeligt væsen. Det antydes i kvadet og eksplici-
teres i prosaen. Den konventionelle formulering ‘at komme på besøg
hos Odin’ kommer dermed til at stå som en spydig kommentar til Vanl-
andis strådød, der umuliggør at han vil blive modtaget af Odin, men den
refererer også til den foregående strofe der handler om Vanlandis far,
Sveigbir. Om Sveigbir fortæller prosaen (prosacitater følger Heims-
kringla 1893): “Hann strengbi jtess heit, at leita Gobheims ok Obins ins
gamla” (s. 25). Denne udsigtsløse søgen ender med at Sveigbir, død-
drukken i øvrigt, lokkes ind i en sten af en dværg der lover ham at han
derinde kan træffe Odin. Klipper og sten bliver i skjaldedigtningen an-
set for at være hjemsted forjætter og dværge, hvorved Sveigbir med sin
indtræden i stenen snarere kommer i jætternes vold end føres til Odin.
Det er påfaldende at den konventionelle forestilling om Odin som mod-
tager af døde krigere optræder i to på hinanden følgende fortællinger,
og det gør det nærliggende at vurdere de to kongers dødsmåder i lyset
af traditionelle forestillinger om en ærefuld krigerdød. Dermed kommer
der ekstra fokus på de mildt sagt besynderlige og næppe ærefulde døds-
måder som de to konger udsættes for.
De netop nævnte pointer kan kun underbygges ved at inddrage op-
lysninger fra den omgivende prosa. Det kunne være et problem for tolk-
ningen, idet kvad og prosa jo er forfattet i to forskellige perioder. Der er
imidlertid gode grunde til at læse kvad og prosa i Ynglinga saga som en