Bændablaðið - 23.06.2022, Blaðsíða 6

6 Bændablaðið | Fimmtudagur 23. júní 2022
Þann 20. júní síðastliðinn voru fulltrúar
frá Bændasamtökum Íslands viðstödd
afhendingu Embluverðlaunanna í Osló. Um
er að ræða norræn matarverðlaun sem voru
stofnuð af norrænu bændasamtökunum og
eru styrkt af Norrænu ráðherranefndinni.
Verðlaun eru veitt fyrir ýmsa flokka en í
ár voru sjö aðilar tilnefndir af Íslands hálfu
í jafnmörgum flokkum.
Þau sem hlutu tilnefningu að þessu sinni
voru Jökla rjómalíkjör, Nordic Wasabi,
Gunnar Karl Gíslason, Brúnastaðir ostagerð,
Matartíminn, Dominique Plédel Jónsson og
Vestmannaeyjar.
Það var ánægjulegt að fylgjast með og
fá að taka þátt í þessari hátíð. Þrátt fyrir
að engin verðlaun féllu okkur í skaut að
þessu sinni þá fylgir tilnefningunum
umtalsverð viðurkenning á þeim frábæru
og metnaðarfullum verkefnum í íslenskri
matvælaframleiðslu sem sprottin eru af
nýsköpun þar sem fjölbreytileikinn er mikill.
Sú staðreynd að Ísland hafi hlotið
tilnefningar í öllum flokkum er einnig mikil
hvatning til allra þeirra sem eru í vöruþróun
á Íslandi. Þetta veitir okkur einnig innsýn
inn í hvað aðrir eru að gera og myndun
nýrra tengsla veitir okkur öllum veganesti
inn í framtíðina. Til hamingju öll sem voruð
tilnefnd og höldum áfram að setja fleiri stoðir
undir vöruþróun og nýsköpun í íslenskri
matvælaframleiðslu til framtíðar.
Mataræðisráð
Unnið er að mataræðisstefnu fyrir öll
Norðurlöndin en þetta er stefna sem unnin
er af Norrænu ráðherranefndinni. Í tengslum
við Embluverðlaunin var haldið málþing
um þróun og stöðu þessarar stefnu fyrir öll
Norðurlöndin en fyrirhugað er að leggja fram
nýja stefnu í júní 2023.
Eldri stefna er um 10 ára gömul og við
endurskoðunina hefur verið mikið rætt um
að auka vægi grænmetis og annarrar fæðu á
kostnað kjötafurða. Ég tel mjög mikilvægt að
við komum sjónarmiðum okkar á framfæri
við þessa vinnu. Það kom fram á málþinginu
að horfa til hefða og sögu í mataræði hverrar
þjóðar en ekki síður að horfa til sjálfbærni
og kolefnisspora af þeim matvælum sem sett
verða fram í þessari ágætu stefnu.
Starfsumhverfi matvælaframleiðenda er
misjafnt milli landa þar sem útflutningur
sumra landa af landbúnaðarvörum er 75% af
framleiðslu viðkomandi lands, líkt og raunin
er í tilfelli Dana. En við erum á svipuðum
stað og Norðmenn sem eru einungis að horfa
á innanlandsneyslu.
Það er ánægjulegt að sjá að sjálfbærni
er tekið með í reikninginn og gefur okkur
tækifæri til að gera enn betur en þegar er gert.
Spretthópurinn
Nú liggur fyrir niðurstaða svokallaðs spretthóps
sem skipaður var af matvælaráðherra. Þar eru
ýmsar tillögur lagðar fram og það sem mest
hefur verið rætt um er beinn stuðningur á
grundvelli fjármuna sem koma á þessu ári.
Þær er ekki síður ánægjulegar tillögurnar sem
settar eru fram sem eru verkefni komandi ára.
Hópurinn leggur fram tillögur í átta liðum
sem fjalla meðal annars um neyðarbirgðarhald,
eflingu jarðræktar sem kornafurða og græn-
metis, auknar jarðræktarrannsóknir, lífræna
ræktun og fæðuöryggi landsins.
Mikilvægt er að unnið verði áfram með
þessar tillögur og að þær raungerist fyrr en
seinna, enda um að ræða mikilvægar aðgerðir
sem munu nýtast okkur til framtíðar.
Ég vil koma á framfæri að þessi stuðningur
skiptir máli þótt mikið beri á milli þeirra
gríðarlegu kostnaðarhækkana í aðföngum og
þeim stuðningi sem veittur er. Að lokum vil
ég hrósa starfshópnum fyrir skelegga vinnu
á mjög stuttum tíma og fínum tillögum sem
ráðherra hefur gert að sínum. Þá vil ég þakka
sérstaklega fyrir þá vinnu sem unnin var af
hendi Bændasamtakanna en þar fóru fyrir
Vigdís og Unnsteinn.
Í þessari vinnu fundum við þó fyrir því að
nauðsynlegt er að efla hagtölusöfnun innan
samtakanna og stendur til að efla þá þekkingu
á næstunni.
Bændablaðið kemur út 24 sinnum á ári. Því er dreift ókeypis á yfir 400 stöðum
á landinu og á öll lögbýli landsins.
Lesendur geta einnig gerst áskrifendur að blaðinu og fengið það sent heim í
pósti gegn greiðslu burðargjalds. Árgangurinn (24. tölublöð) kostar þá kr. 12.200
með vsk. (innheimt í tvennu lagi). Ársáskrift fyrir eldri borgara og öryrkja kostar
8.000 með vsk.
Heimilisfang: Bændablaðið, Bændahöll við Hagatorg, 107 Reykjavík.
Sími: 563 0300 – Kt: 631294–2279
Bændablaðið er í eigu Bændasamtaka Íslands. − Málgagn bænda og landsbyggðar −
SKOÐUN
Skýr framsetning
Flækjustig háir oft fjölmiðlaumræðu um
mikilvæg fyrirbæri, eins og fæðuöryggi.
Í fæðuöryggi felast marglaga tengingar
ólíkra þátta, umfangið er mikið og
erfitt getur reynst að ná utan um það í
einfaldri grein sem ætluð er að upplýsa
á skýran máta.
Manninum er tamt að vilja flokka og
einfalda til þess að skilja. Um leið og búið
er að klæða flókin fyrirbæri í einfaldan búning
ná þau loks flugi. Plast er eitt dæmi. Margir
leggja sig fram við að minnka plastnotkun,
sem er vel. Skilaboðin um afleiðingar
plastmengunar eru orðin skýr. Hún varð til
að mynda rótgróin eftir birtingu mynda af
villtum fugli með bjórkippuplast fast utan
um hálsinn.
Undirstaða fæðuöryggis veltur á
grundvallarþáttum frumframleiðslunnar. Í
tilfelli íslenskrar landbúnaðarframleiðslu felst
það í þeim aðföngum sem bóndinn þarf til að
vinna úr landgæðum sínum mat í einhvers
konar mynd. Sú er staðan að landbúnaðurinn
er háður eldsneyti, áburði, fóðri, sáðvöru
og ýmsum framleiðslutækjum, svo sem
rúlluplasti – sumsé aðföng sem koma að utan.
Skýrsla spretthóps um stöðu í
matvælaframleiðslu á Íslandi hefur það, fram
yfir margar skýrslur um málefnið, að vera
vel framsett. Það skiptir nefnilega sköpum
hvernig efni eru lögð á borð. Mestu skiptir
að fólk meðtaki. Í tilfelli skýrslunnar er hún
skorinort og samantektir fela í sér upplýsingar
sem auðvelt er að skilja. Tölur tala sínu máli.
Í sem fæstum orðum er niðurstaða
skýrslunnar sú að það kostar 8,9 milljörðum
krónum meira að framleiða sama magn af
landbúnaðarvörum og í fyrra.
Innan þessarar tölu eru eftirfarandi
upplýsingar; áburðarverð hefur hækkað um
3 milljarða kr., fóður um 4,5 milljarða kr.
og olía og plast um 1,4 milljarða kr. Til að
bregðast við þessum hækkunum hefur ríkið nú
lofað um 2,5 milljörðum í sérstakan stuðning.
Áætlað er að hækkanir á afurðaverði muni
skila 3,6 milljörðum í auknar tekjur. Eftir
standa rúmir 2 milljarðar kr. af óbrúuðum
vanda, sem bændur, afurðafyrirtæki, verslunin
og neytendur þurfa að horfast í augu við.
Enn önnur lýsandi framsetning, sem sýnir
stöðu landbúnaðarframleiðslu hér á landi, er
samantekt sem BÍ sauðfjárbændur birtu á
Facebook-síðu sinni á dögunum. Þar sést að
það kostar sauðfjárbóndann 2.000 kr. að búa
til 1 kg af kjöti. Þrátt fyrir boðaðan stuðning
ríkis í samræmi við tillögur spretthóps og
þrátt fyrir að hækkað afurðaverð sé sett inn
í myndina, þá slagar verð til bóndans rétt
í 1.600 kr. fyrir kílóið. Semsagt; bóndinn
mun þurfa að borga með framleiðslunni sinni
400 kr. fyrir hvert kíló að óbreyttu. Þetta
er ekki nýlunda, tekjur í sauðfjárrækt hafa
ekki svarað kostnaði í nokkur ár. Forsendur
sauðfjárbúskapar eru brostnar skv. skýrslu
Byggðastofnunar um stöðu búgreinarinnar.
Svo stefnir jafnvel í að það verði
raunveruleg vöntun á nautakjöti í búðir
líka. Þar hafa fjölmargir bændur ákveðið að
minnka verulega eða jafnvel hætta framleiðslu
í ár vegna þess að framleiðslan einfaldlega
borgar sig ekki. Horfir í að framleiðslan muni
ekki mæta áætlaðri eftirspurn. Það verður
ekki til nóg.
Þótt alifugla- og svínabændur fagni
stuðningi sem lagt er til í skýrslu spretthóps
undirstrika forsvarsmenn þeirra að hann
svari einungis fjórðungi af kostnaðarauka
við framleiðslu þeirra.
Í einfaldaðri útgáfu getum við því gert
ráð fyrir litlu íslensku kjöti í búðum í
náinni framtíð. Mörgum gæti þótt það vel
– við getum bara borðað eitthvað annað.
En málið er bara flókið og afleiðurnar svo
margar. Bjórkippuplast þeirrar dæmisögu
gæti nefnilega birst okkur sem landsbyggð í
niðurníðslu, næringarsnauðu og búfjárlausu
landi og þjóð með brostið fæðuöryggi. /ghp
Af mönnum og matvælum
Myndin frá Tilraunastöðinni á Sámsstöðum í Fljótshlíð, neðan við Fljótshlíðarveg, sennilega haustið 1935, í kornakri, virðist vera hafraakur kominn
að uppskeru. Svartklæddi maðurinn með kúluhattinn er Metúsalem Stefánsson, búnaðarmálastjóri frá 1926-1935, og þar með forystumaður
Búnaðarfélags Íslands á þeim árum. Klemens Kristjánsson, fyrsti tilraunastjórinn á Sámsstöðum, kom þangað 1927 og var þar til 1967.
Hann endurvakti kornrækt hér á landi og er sennilega gráklæddi maðurinn til vinstri í akrinum.
Gunnar Þorgeirsson
formaður Bændasamtaka Íslands
gunnar@bondi.is
GAMLA MYNDIN
Ritstjóri: Guðrún Hulda Pálsdóttir (ábm.) gudrunhulda@bondi.is – Sími: 563 0318 – Blaðamenn: Ástvaldur Lárusson astvaldur@bondi.is – Hulda Finnsdóttir hulda@bondi.is –
Margrét Þóra Þórsdóttir mth@bondi.is – Sigrún Pétursdóttir sigrunpeturs@bondi.is – Sigurður Már Harðarson smh@bondi.is – Vilmundur Hansen vilmundur@bondi.is
Auglýsingastjóri: Þórdís Una Gunnarsdóttir thordis@bondi.is – Sími: 563 0303
Netfang auglýsinga: augl@bondi.is − Sími smáauglýsinga: 563 0300 – Vefur blaðsins: www.bbl.is − Netfang blaðsins: (fréttir og annað efni) er bbl@bondi.is
Frágangur fyrir prentun: Sigrún Pétursdóttir – Prentun: Landsprent ehf. – Upplag: sjá forsíðu – Dreifing: Landsprent og Íslandspóstur. ISSN 1025-5621
Frá Embluverðlaununum. Mynd / Espen Solli