Bændablaðið - 23.06.2022, Qupperneq 21

21Bændablaðið | Fimmtudagur 23. júní 2022
Skilgreiningarvandinn
Einn stór þáttur vandamálsins
liggur í loðnum skilgreiningum.
Sumir eru ræktendur með enga
atvinnustarfsemi, meðan aðrir
eru rekstraraðilar. Hvenær ertu
hrossaræktandi? Áhugamenn mega
jú rækta folöld – en geta jafnvel,
undir einhverjum kringumstæðum,
sett sig í þá stöðu að vera í samkeppni
við atvinnurekstur.
Staðreyndin er sú að innlend
hrossasala á ekki í djúpstæðu
sambandi við skattayfirvöld. Framan
af var frekar undantekning en regla
að gefa upp hrossakaup. Boðið var
á borðið. Gerð voru hrossaskipti. Í
dag er þó kominn faglegri bragur á
alla starfsemi þó kúrekar finnist enn.
Af þessu leiðir að engar
áreiðanlegar tölur er að finna um
umfang innanlandssölu hrossa.
Markaðurinn gæti verið stór, hann
gæti verið lítill.
Viðmælendur Bændablaðsins
voru á einu máli um að margt hafi
áunnist á tuttugu árum. Ekki sé langt
síðan rassvasabókhald hafi verið
regla frekar en undantekning og
ekkert til sem kalla mætti rekstur.
Í dag sé greiðslumórallinn
allt annar, fjöldi fyrirtækja og
einstaklinga hafi allt upp á borðum,
styðjast við rafrænt bókhald og
viðskiptavinum þyki flestum eðlilegt
að borga fyrir bæði þjónustu og
vöru. Virðisaukaskatturinn sé hins
vegar sá þáttur sem enn stríðir
gegn gegnsæi og heildaryfirsýn
bókhaldsins.
Vaskurinn
Flestir þeir sem kaupa hross og
þjónustu kringum þau stunda
hestamennsku í frítíma. Þetta eru
einstaklingar sem eru að borga fyrir
sína frístund með sínum launum,
bæði hérlendis og erlendis. Fæstir
eru í rekstri.
Fyrir þetta fólk munar miklu á
virðisaukaskatti, hvort um sé að
ræða 1 milljón eða 1.250 þúsund
krónur fyrir hest, 100.000 eða
125.000 krónur fyrir tamningu,
folatoll eða aðra þjónustu, tíu
eða tólf þúsund fyrir kennslu eða
járningu og svo framvegis. Því þykir
það ekki óeðlilegt að athuga hvort
ekki sé hægt að greiða fyrir vöru
eða þjónustu án þess að gefa hana
upp til skatts. Þrýstingurinn, að sögn
viðmælenda Bændablaðsins, liggur
fyrst og fremst hjá kaupendum, ekki
seljendum eða þjónustuaðilum.
Þannig grunar marga af
viðmælendum Bændablaðsins að
lægri virðisaukaprósenta gæti dregið
úr hvatanum til að vanskrá viðskipti.
Hvaða tölur eru til?
Ef tilteknar eru tölur sem hægt er
að sækja fyrir árið 2021 kemur
eftirfarandi í ljós:
Ísteka flutti út fullunnið efni úr
blóði mera fyrir um 1,9 milljarða
króna í fyrra. Framleiðsla á
hrossakjöti voru rúm 830.000 tonn og
voru heildarverðmæti fyrir það rúm
206 milljónir, þar af 132 milljónir
í útflutning. Það gera tveggja
milljarða króna útflutningstekjur
vegna afurða hrossa, sem ekki eru
nýtt sem reiðhross.
Samkvæmt WorldFeng, uppruna­
ættbók íslenska hestsins, skiptu
7.396 hross um eigendur árið 2021,
þar sem fyrri eigandi er staðsettur
á Íslandi.
Metár var í útflutningi hrossa
árið 2021 en 3.341 hross fór utan
samkvæmt tölum WorldFengs. Þar
af voru 1.395 þeirra með undir 100
í kynbótamati (BLUP).
Eins og fram hefur komið eru
engar haldbærar upplýsingar til um
veltu vegna hrossasölu innanlands,
en hægt er að gera ráð fyrir að fjöldi
sala innanlands sé töluverð miðað
við fjölda eigendaskipta.
Samkvæmt tölum Hagstofunnar
voru tekjur vegna útflutnings 3.256
hrossa rúm 2,25 milljarðar króna.
Þegar tekjum er deilt niður á fjölda
útfluttra hrossa blasir við að meðaltal
á uppgefnu söluverði er um 690.000
krónur.
Vanstilltar útflutningstekjur
Eftir því sem Bændablaðið kemst
næst þykir krónutalan 690.000, sem
meðalverð á útfluttu hrossi, ansi
langt frá rauntölum. Mörgum gæti
þótt þetta óraunhæf tala. Það ber þó
að nefna að margt getur skekkt þessa
meðaltölu, m.a. að mörg hrossanna
eru ekki að skipta um eigendur þótt
þau séu á leið úr landi og því sé
uppgefið verð við útflutning ekki
verðmæti hrossins. Eins er fjöldi
ótaminna tryppa einhver. Þá virðist
hafa verið töluverður markaður
með ódýrari hross ef marka má
fjölda útflutningshrossa með lágt
kynbótamat.
Engu að síður voru flestir
viðmælendur Bændablaðsins á því
að tölur Hagstofunnar stæðust ekki
skoðun. Margir beinlínis staðhæfðu
að vegna þrýstings frá kaupendum,
viðtakendum hrossanna erlendis,
væri venjan að gefa upp lægra
verð á pappírnum en raunverulegt
söluverð hafi verið. Það sé gert til
að minnka umfang virðisaukaskatts
og innflutningsgjalda þegar hrossið
lendir á nýjum heimahögum.
Í Sviss er virðisaukaskattur í lægri
kantinum. Þegar eingöngu er litið
á meðalverð uppgefinna útfluttra
hesta þangað hjá Hagstofunni
kemur í ljós að meðalsöluverð er
um 1.220 þúsund krónur.
Á meðan er meðalverð hrossa
sem fara til Þýskalands, sem
hækkuðu virðisaukaskatt sinn úr 6%
í 19% fyrir fáeinum árum, 590.000
krónur. Í Svíþjóð er virðisaukinn
svipaður og hér heima, þar er
uppgefið meðalsöluverð 690.000
kr.
Áhrif undanskota eru þau
að vægi atvinnugreinarinnar
minnkar. Fyrrnefndar tölur sýna
að útflutningstekjur vegna sölu
íslenskra reiðhrossa eru á pari
við útflutningstekjur annarra
útflutningsafurða hrossa, þ.e.
þegar tekin eru saman verðmæti
hins umdeilda PMSG og kjöts.
Beinharðar röksemdir
mikilvægar
Ingibjörg Sigurðardóttir segir
skort á yfirsýn yfir hestatengda
starfsemi hafa mikil og alvarleg
áhrif á greinina í heild.
„Til þess að fá vægi þarf að
gefa upp og sýna fram á umfang
starfseminnar. Það er einn helsti
Akkilesarhæll geirans að hlutirnir
eru ekki gefnir upp. Allt sem
viðkemur að sækja um einhvers
konar fjármagn eða stuðning
byggir á að hafa sannfærandi
rök fyrir því. Það er mikilvægt
að geta sýnt fram á t.d. tekjur,
veltu og umfang, hvort sem
menn eru að tala við stjórnvöld
eða samstarfsaðila erlendis.
Í hestatengdri starfsemi vantar
þessa röksemd,“ segir hún.
Einnig skortir að hægt sé að
aðgreina hestatengda starfsemi
frá öðrum rekstri í tölulegum
upplýsingum.
Þegar stórt er spurt
Viðmælendur voru spurðir um
lausn á þessum rótgróna veikleika í
atvinnugreinum tengdum íslenskri
hestamennsku. Flestallir hömruðu
á þætti virðisaukaskattsins. Ef hann
yrði lækkaður myndu raunhæfari
tölur sigla upp á yfirborðið
atvinnugreininni í heild til bóta.
Mikið verk er enn óunnið við
kortlagningu og rannsóknir á
umfangi og eðli hestamennsku
á landsvísu og Ingibjörg telur
að ráðast þurfi í gagngera
þverfaglega heildarkortlagningu
á atvinnugreininni, til að finna
út raunverulegt umfang og veltu
allrar starfsemi sem tengist
íslenska hestinum.
Myndin sýnir frumgerð af klasakorti hestatengdrar starfsemi á Norðurlandi vestra úr rannsókn Ingibjargar
Sigurðardóttur og Runólfs Smára Steinþórssonar. Fyrir miðju er sú starfsemi sem þau flokka sem kjarnann í hinni
hestatengdu starfsemi; ræktun lífhrossa og sláturhrossa. Út frá því skapast svo fjölbreytt hestatengd starfsemi,
allt frá afurðavinnslu til sérhæfðrar þjónustu.
Frá verðlaunaafhendingu kynbótahryssa á Landsmóti 2016. Margt hefur áunnist í rekstri og rekstrarskilyrðum
hestamennskunnar á tuttugu árum. Fagmenn og fyrirtæki styðjast allra jafna við rafrænt bókhald og greiðslumórall
viðskiptavina hefur breyst töluvert. Virðisaukaskatturinn er hins vegar sá þáttur sem enn stríðir gegn gegnsæi og
heildaryfirsýn bókhaldsins. Mynd /ghp