Ljósmæðrablaðið - 01.12.2021, Blaðsíða 36

36 LJÓSMÆÐRABLAÐIÐ - DESEMBER 2021
UMRÆÐUR
Niðurstöður þessarar rannsóknar gefa góða mynd af fæðingar-
stellingum á Íslandi á fæðingarstöðum A og B. Vegna vanskráningar
er ekki hægt að draga sömu ályktanir af notkun fæðingarstellinga
á fæðingarstöðum C og D. Niðurstöðurnar gefa upplýsingar um
fæðingarstellingar eingöngu en segja ekkert til um þær stellingar
sem konur kunna að nýta sér á 2.stigi fæðingar. Þrjár algengustu
fæðingarstellingarnar á tímabilinu voru hálfsitjandi (58,7%), liggj-
andi á baki (12,9%) og á hlið (10,9%). Þær flokkast allar undir
láréttar stellingar sem gerir aðgengi auðveldara fyrir ljósmæður og
lækna (Gupta o.fl., 2017). Ákvörðun um fæðingarstellingu tengist
mörgum þáttum. Af þeim konum sem sóttu fæðingarfræðslunám-
skeið í rannsókn Nieuwenhujze o.fl. (2012) voru 80% upplýstar um
fæðingarstellingar en aðeins rúmur fimmtungur taldi sig vera með
nægilega góðar upplýsingar fyrir fæðingu um þær fæðingarstell-
ingar sem standa þeim til boða. Því má velta fyrir sér hvort nægileg
umræða um fæðingarstellingar sé í meðgönguvernd eða á fæðingar-
fræðslunámskeiðum hér á landi og hvernig hún fer fram en í íslenskri
rannsókn frá 2011 þar sem notagildi foreldrafræðslunámskeiða var
skoðað frá sjónarhorni foreldra, töldu eingöngu 47,5% kvenna að
fræðslan hefði hjálpað þeim að taka ákvarðanir varðandi stellingar í
fæðingu (Helga Gottfreðsdóttir, 2011). Þekking á áhrifum fæðingar-
rýmis á framgang fæðingar hefur aukist síðustu ár en fæðingarrýmið
er jafnframt þáttur sem virðist hafa áhrif á hvaða bjargráð konur
nýta sér í fæðingu. Til að mynda gefur staðsetning rúms í miðri
fæðingarstofu til kynna að nota eigi rúmið við fæðingu (Jenkinson
o.fl., 2014) en niðurstöður þessarar rannsóknar gefa til kynna að
flestar konur nýti sér það. Landspítali er langstærsti fæðingarstaður
landsins með blandaðri fæðingardeild en þar er skráning á fæðingar-
stellingum best, sé horft til rannsóknartímabilsins sem hér um ræðir.
Fyrir nokkrum árum var þar innleitt breytt vinnulag til að lækka
tíðni alvarlegra spangaráverka (Sveinsdottir o.fl., 2019) en skrán-
ing fæðingarstellinga hófst sérstaklega eftir innleiðingu verklagsins.
Skráningin fólst í að ljósmóðir skráði upplýsingar um m.a. spangará-
verka og fæðingarstellingu á sérstakt blað en einn þáttur í breyttu
vinnulagi Landspítalans um spangarstuðning felst í að konu sé leið-
beint í fæðingarstellingu sem auðveldar ljósmóður að sjá spöngina
við fæðingu barns (Sveinsdottir o.fl., 2019). Því mætti leiða að því
líkur að ljósmæður á Landspítalanum séu líklegar til að stýra konum
í ákveðnar fæðingarstellingar við framkvæmd spangarstuðnings sem
hafi hugsanlega áhrif á val kvenna um stellingu í fæðingu.
Niðurstöður þessarar rannsóknar á tengslum aldurs við fæðingar-
stellingar eru í samræmi við niðurstöður rannsóknar de Jonge
o.fl. (2009) þar sem eldri konur voru líklegri að fæða í uppréttum
fæðingarstellingum samanborið við yngri konur. Frumbyrjur fæddu
síður í uppréttum fæðingarstellingum, samanborið við fjölbyrjur
en þær niðurstöður eru ekki í samræmi við niðurstöður rannsóknar
Nieuwenhuijze o.fl. (2013), sem framkvæmdu sína rannsókn á
ljósmæðrastýrðum einingum. Búseta kvenna virtist hafa tengsl við
fæðingarstellingar þar sem konur búsettar á landsbyggðinni fæddu
oftar í hálfsitjandi stellingu og konur búsettar á höfuðborgarsvæð-
inu fæddu oftar í liggjandi stellingu. Hér ber þó að horfa til þess
að flestar konur á höfuðborgarsvæðinu fæða á Landspítala en á
fæðingarstöðum C og D eru vísbendingar um að uppréttar stell-
ingar séu meira notaðar auk vatnsfæðinga. Hins vegar má benda á
að hópurinn sem fæðir á Landspítala er stór en um 70-75% fæðinga
fara að jafnaði fram þar og sá hópur er blandaður, konur með og
án áhættuþátta. Giftar konur eða konur í sambúð fæddu oftar í
uppréttum stellingum sem samræmist ekki niðurstöðum rannsóknar
de Jonge o.fl. (2009). Velta má fyrir sér hvort hjúskaparstaða hafi
þau áhrif á fæðingarstellingar að makar fæðandi kvenna styðji við
þær að tileinka sér uppréttar stellingar í fæðingu.
Konur með erlent ríkisfang eru 12,8% allra kvenna með skráða
fæðingarstellingu. Þær konur með uppruna í lægsta HDI flokknum
(<0,849) fæddu oftar í stoðum en konur með íslenskt ríkisfang. Í
hollenskri rannsókn reyndist uppruni ekki hafa marktæk áhrif á
fæðingarstellingar (de Jonge o.fl., 2009) líkt og var í niðurstöðum
þessarar rannsóknar. Í ástralskri rannsókn kom hins vegar í ljós að
konur af erlendum uppruna voru ólíklegri til þess að finnast þær taka
þátt í ákvörðunum varðandi fæðinguna og skilja valmöguleika sína
í fæðingu (Hennegan o.fl., 2015). Það að taka þátt í ákvörðunum
getur haft áhrif á fæðingarstellingar og upplifun um stjórn í fæðingu
(Nieuwenhuijze o.fl., 2013) og niðurstöður þessarar rannsóknar eru
því innlegg í umræðu um hvernig staðið er að upplýsingagjöf, stuðn-
ingi og einstaklingsmiðaðri umönnun kvenna af erlendum uppruna
hér á landi.
Tengsl eru á milli notkunar á utanbastsdeyfingu og fæðingar-
stellinga samkvæmt niðurstöðum okkar. Við túlkun þeirra ber þó að
hafa í huga að fæðingarstaðir C og D bjóða ekki utanbastsdeyfingu.
Niðurstöður ítalskrar eigindlegrar rannsóknar sýna að ljósmæður
upplifa að faglegt sjálfræði þeirra skerðist þegar konan er komin
með utanbastsdeyfingu og þannig geti þær síður ráðlagt aðrar stell-
ingar en láréttar (Colciago o.fl., 2019). Velta má fyrir sér hvort þetta
sé upplifun ljósmæðra á Landspítala og Sjúkrahúsinu á Akureyri en
þar var notkun utanbastsdeyfinga 46% og 53% árið 2019 (Alexander
Kr. Smárason o.fl., 2021). Á þeim stöðum fæddu konur sem nýttu
sér utanbastsdeyfingu frekar í hálfsitjandi stellingu og frekar voru
notaðar stoðir hjá þeim en hjá konum sem ekki nýttu sér utanbasts-
deyfingu.
Konur sem fæddu á fæðingarstöðum A og B fæddu í 92% tilvika
í láréttri stellingu. Hægt er að velta upp hugsanlegum ástæðum fyrir
þessari háu tíðni láréttra fæðingastaða. Ein ástæða væri notkun
utanbastsdeyfingar. Einnig mætti nefna ástand kvenna, þar sem
veikari konur og konum með hærri BMI er frekar ráðlagt að fæða
Annað p
Standandi
n (%) % % % % % % % % % %
Fæðingarstaðir <0,001
A + B 15.450 (96,2) 10,9 59 4,3 4,3 13,1 0,2 5,4 0,8 0,9 1
C 503 (3,1) 12,1 53,9 1,6 1,8 7,8 0,4 12,7 2,8 4,4 2,6
D 111 (0,7) 9 44,1 0,9 0 9,9 0,9 20,7 5,4 6,3 2,7
Vöntunargildi 0
<0,001
Með deyfingu 6.157 (38,3) 7,9 65,8 6,9 7,2 9,2 0,2 2,3 0,1 0,3 0,1
Án deyfingar 9.907 (61,7) 12,8 54,3 2,5 2,3 15,2 0,3 7,9 1,4 1,5 1,7
Vöntunargildi 0
Utanbastsdeyfing
Fæðinga-
stóll
Á
fjórum
fótum
Á hnjám
í uppr.
stöðu
Önnur
stelling
Láréttar fæðingarstellingar Uppréttar fæðingarstellingar
Á hlið Hálf-
sitjandi
Hálfs. m.
fætur í
fótstigum
Í
stoðum
Liggjandi
á baki
Tafla 3. Hlutfall skráðra fæðingarstellinga eftir fæðingarstað og notkun utanbastsdeyfingar á meðal kvenna sem fæddu einbura í höfuðstöðu, um fæðingarveg án áhalda, á
rannsóknartímabilinu 2012-2018, n = 16.064.