Ljósmæðrablaðið - 01.12.2021, Blaðsíða 40

40 LJÓSMÆÐRABLAÐIÐ - DESEMBER 2021
Dvölin getur verið veitt sem liður í barnaverndarlögum nr.
80/2002 eða á grundvelli laga um félagsþjónustu sveitarfélaga nr.
40/1991 en einnig laga um þjónustu við fatlað fólk nr. 38/2018.
Urðarbrunnur hefur fengið tilskilin leyfi til að veita slíka þjón-
ustu og er úrræðið einnig samþykkt af Barnaverndarstofu og hefur
verið fært inn í úrræðabankann þeirra.
Hver eru helstu markmið starfseminnar?
Þjónustan á að vera heildræn og stuðla að góðri líðan og heil-
brigði foreldra og barna. Markmiðið er að veita foreldrum stuðn-
ing og þjálfun svo þeir geti mætt barni með ákveðnum ramma og
festu og verið betur í stakk búnir til þess að tryggja öryggi og
vellíðan þess. Grundvallaratriðið er að fækka alvarlegum barna-
verndarmálum og móta leiðir til þess að hægt sé að bregðast við
um leið og velferð barna er í hættu. Dvölin á Urðarbrunni á að
gera þessum hópi kvenna eða foreldra kleift að geta borið ábyrgð
á heimilishaldi, umönnun og uppeldi barna og búa börnum sínum
góð uppvaxtarskilyrði allt frá meðgöngu og fæðingu. Og síðast en
ekki síst að koma í veg fyrir kynslóðatilfærslu ef við á.
Hverjar eru megin áherslurnar í starfinu?
Þjónustan felur meðal annars í sér:
• Stuðning á meðgöngunni hvað varðar heilbrigði og mataræði/bæti-
efni.
• Fræðslu á meðgöngu – fæðingarfræðslu og brjóstagjafanámskeið.
• Aðstoð við að útvega heppilegan klæðnað og búnað fyrir nýburann.
• Leiðbeiningar í að sinna nýburanum eftir þörfum og aldri barns.
• Aðstoð og kennslu við að sinna heimilishaldi s.s. þrifum, elda-
mennsku, innkaupum og þvotti.
• Stuðning til þess að draga úr áhrifum áfalla og stuðla að tengsla-
myndun.
• Skaðaminnkandi inngrip.
• Náms- og starfsráðgjöf.
• Undirbúning fyrir flutning fjölskyldu í eigin búsetu.
• Fósturaðlögun ef til þess kemur.
Hverjir starfa á heimilinu? Hvaða menntun hafa þeir sem þar
vinna?
Ég legg mikla áherslu á að á Urðarbrunni starfi fagmenntað
starfsfólk og helst með reynslu. Sem dæmi um fagfólk eru ljós-
mæður, hjúkrunarfræðingar, sjúkraliðar, náms- og starfsráðgjafar,
uppeldisfræðingar, þroskaþjálfarar, áfengis- og vímuefnaráð-
gjafar, fjölskylduráðgjafar og matráður.
Nú hafa borist fréttir að rekstur heimilisins gangi ekki vel.
Hver hefur staðið á bak við reksturinn hingað til og er búið að
leysa rekstrarvandann?
Urðarbrunnur var með fullbúna fallega íbúð í blokk á Völl-
unum í Hafnarfirði. Þetta taldi ég heppilega staðsetningu þar
sem Vellirnir eru á höfuðborgarsvæðinu en þó ekki miðsvæðis en
það er mikilvægt að huga að slíku fyrir svona þjónustu. Af Völl-
unum er stutt í alla þjónustu og samgönguleiðir góðar. Gert var
ráð fyrir að í upphafi yrði eitt úrræði fyrir þjónustuna en mark-
miðið samkvæmt rekstraráætlun var að strax á árinu 2022 yrðu
tvö mismunandi húsnæði í boði fyrir þjónustuna og 2023 þrjú.
Þetta töldum við mikilvægt þar sem fjölskyldurnar geta verið í
misjöfnum aðstæðum og með misjafnar þarfir og því afar mikil-
vægt að velja heppilegt úrræði þegar taka á ákvörðun um hvaða
heimili hentar hverjum og einum.
Staðan er varðar rekstur Urðarbrunns er hins vegar afar flókin
eins og er og er hálfgerð pattstaða í gangi. Fyrir það fyrsta
tók hálft ár að fá leyfið í gegn fyrir rekstri þjónustunnar. Þegar
leyfið var svo loksins komið þá tóku við erjur er varðar kostnað-
arhlutann en það hefur ekki náðst samkomulag um greiðslufyrir-
komulag vegna þjónustunnar. Ríkið vill að svo stöddu ekki taka
þátt né greiða fyrir þjónustuna því samkvæmt lögum á þjónusta er
varðar vistun barna að vera á herðum sveitarfélaganna. Sveitar-
félögin segjast hins vegar ekki geta greitt fyrir þjónustuna. Það er
afar sorgleg staðreynd að ekki sé hægt að vinna að samkomulagi
um greiðslufyrirkomulag til dæmis á þann hátt að ríkið og sveitar-
félög deili kostnaði á einhvern hátt. Eins og ég lít á þetta er þetta
nefnilega ekki kostnaður heldur fjárfesting í framtíð barnanna og
í raun foreldranna líka því það er svo mikilvægt að þau upplifi að
þau hafi fengið tækifæri. Þessir fyrstu mánuðir og í rauninni ár
í lífi barns er svo gríðarlega mikilvægur fyrir framtíð barnsins.
Tengsl sem börn mynda við foreldra sína leggja grunn að fram-
tíð þeirra og hafa áhrif á þroska, velferð og heilsu þeirra fram
á fullorðinsár. Foreldrar geta átt erfitt með tengslamyndun þegar
þeir eru hjálparþurfi og er þá mikilvægt að veita þeim stuðning á
fyrstu æviárum barnsins til að fyrirbyggja neikvæð tengsl. Annars
erum við að rúlla áfram snjóbolta og viðhalda vandamálunum
innan fjölskyldunnar eða þessari svokölluðu kynslóðartilfærslu.
Hver eru þá örlög Urðarbrunns?
Því miður er staðreyndin sú að á meðan að þetta ósamkomulag
er í gangi þá getum við ekki veitt þjónustuna. Ég þurfti nýlega að
skila íbúðinni sem ég hafði tekið á leigu fyrir þjónustuna og því
er ekkert heimili starfrækt sem stendur. Ég hafði sjálf lagt út fyrir
öllum kostnaði í kringum þetta en á einhverjum tímapunkti varð
ég að stoppa. Ég er að bíða eftir að allt skýrist betur með nýrri
ríkisstjórn og þá tekur við vinna með samráðshóp um efnið. Ég
ætla að berjast eins og ég get fyrir breytingu á lögunum eða halda
áfram með tillögu til lagabreytinga á þessu sviði sem hefur legið
ofan í skúffu ráðherra síðan í byrjun árs 2013. Þessi þjónusta ætti
að vera veitt af ríkinu svo öll börn eigi jafnan rétt á góðri framtíð
óháð búsetu.
Er eitthvað sem þú vilt koma á framfæri um stöðuna, ástæður
og áhrif vímuefnavandans á barneignarferlið?
Staðreyndin er sú að á síðastliðnum árum hefur neysla ólög-
legra vímuefna verið sívaxandi vandi og er orðinn þó nokkuð
umfangsmikill hér á Íslandi sem og annars staðar í heiminum. Því
miður er aukningin mest meðal yngra fólks og sýna kannanir að
konur séu í auknum mæli að sækja sér vímuefnameðferð, einkum
ungar konur. Þar sem hluti vímuefnaneytenda eru ungar konur á
barneignaraldri er óhjákvæmilegt að einhverjar þessara kvenna
verði barnshafandi. Aukin þekking og dýpri skilningur á áfalla-
sögu og heilbrigðisvanda kvenna með alvarlegan vímuefnavanda
sýnir okkur að mikilvægt er að mæta þeim með jákvæðu hugarfari,
án fordóma og líta á fíkn sem sjúkdóm en ekki sjálfvalinn lífsstíl.
Einnig er mikilvægt að veita þessum konum viðeigandi úrræði til
þess að styðja við þær og veita þeim öruggt skjól. Á sama tíma
erum við þá að koma til móts við þarfir og mótun barnsins þar
sem líferni móður og tengslamyndun þeirra á milli hefur mikið að
segja til um það hvernig líf barnsins sem einstaklingur á eftir að
þróast. Vímuefnaneysla á meðgöngu getur haft ýmsar alvarlegar
afleiðingar í för með sér bæði fyrir móðurina og ekki síst barnið.
Því fyrr sem gripið er inn í á meðgöngu því meiri möguleikar eru
á að lífsgæði þeirra beggja geti batnað til muna og að þau eigi
fyrir sér bjartari framtíð sem samfélagsþegnar.
Við þökkum Elísabetu kærlega fyrir og óskum henni góðs gengis
með þetta frumkvöðlastarf. Vonandi vökva örlaganornir Askinn til
að lífskraftur Urðarbrunns viðhaldist og þessi mikilvæga og tíma-
bæra þjónusta verði komin af stað aftur sem allra fyrst.
Anna Guðný Hallgrímsdóttir og
Guðlaug Erla Vilhjálmsdóttir.
HEIMILDIR OG ÍTAREFNI
Daníelsdóttir, Sigrún og Ingudóttir, Jenný. (2020). The First 1000 Days in the Nordic
Countries: A Situation Analysis. https://pub.norden.org/nord2020-051/nord2020-051.
pdf
Nissinen, N. M., og Frederiksen, N. (2020) ‚Identifying use of alcohol and other substances
during pregnancy A Nordic overview‘. Nordic Welfare Centre: Stockholm https://nord-
icwelfare.org/en/projekt/pregnancy-alcohol/
Heimasíða samtaka allra Norðurlandanna FASD Nordic um vímuefni og barneignarferlið:
https://www.fasdnordic.org/