Bændablaðið - 08.09.2022, Blaðsíða 46

46 Bændablaðið | Fimmtudagur 8. september 2022
Í lok júní héldu 24 nýútskrifaðir
búfræðingar frá Hvanneyri í
útskriftarferð til Evrópu og var
fyrri hluti ferðalýsingar þessarar
ferðar birtur í síðasta Bændablaði.
Þetta er síðari greinin, þar
sem farið er yfir það helsta
landbúnaðarfaglega sem bar á
góma í síðari hluta ferðarinnar.
Fimmta heimsókn ferðarinnar var
til verktakans Gerhard Runig sem
býr í miklu landbúnaðarhéraði ekki
langt frá Erwitte í Þýskalandi. Þarna
hefur verið rekið verktakafyrirtæki
fyrir landbúnað í rúm 100 ár en afi
hans stofnaði þessa merku þjónustu
á sínum tíma. Sonur Gerhard, Kai
Runig, sem tók á móti hópnum
með pabba sínum og systur, stefnir
á að taka við fyrirtækinu og verður
þannig fjórða kynslóð þeirra
sem reka fyrirtækið. Gerhard er
með 8 fastráðna og 15 lausráðna
starfsmenn og hreint ótrúlegt magn
af tækjum og tólum, flest af stærri
gerðinni! Segja má að vélaútgerðin
passi vel við mannfjöldann sem
þarna vinnur og hann er t.d. með
8 myndarlegar þreskivélar svo allir
fastráðnir starfsmenn geta verið að
þreskja á sama tíma!
Skítkeyrslan endalausa
Á hverju ári sér fyrirtækið um að
keyra út 120 þúsund rúmmetrum
af skít og vakti athygli að hann var
einungis með 3 skítadreifara fyrir
allt þetta magn. Með öðrum orðum
þá er nýting tækjanna gríðarlega góð
en hann getur keyrt út skít flesta
mánuði ársins en í Þýskalandi má
einungis bera á þegar plöntur eru
að vaxa en það tímabil stendur
mun lengur en á Íslandi, eða frá 15.
febrúar og fram til 15. nóvember!
Breiðdreifing á mykju er ekki
leyfileg lengur og því eru þessir
dreifarar Gerhard með þar til
gerðan búnað. Hann er með 2
slöngudreifara sem eru 27 m3 að
stærð og einn 20 m3 dreifara með
niðurfellingarbúnaði. Þá vakti
athygli hópsins hversu gríðarlega
tæknileg mykjudreifingin var en
vélarnar eru útbúnar með sérstökum
áfyllingarbúnaði sem getur fyllt á
mykjudreifarann úti á akri. Mykjan
er með öðrum orðum keyrð frá
viðkomandi bóndabæ og út á tún
í opnum gámum, en hann er með
5 slíka, og þegar þangað er komið
með gámana geta mykjudreifararnir
einfaldlega sogað upp mykjuna
á staðnum. Dráttarvélarnar og
dreifararnir þurfa því ekki að fara
af ökrunum þegar búið er að tæma,
heldur geta einfaldlega fyllt á þar og
haldið áfram. Þetta sparar gríðarlega
mikinn tíma að sögn Gerhard og
tækin nýtast miklu betur og geta
verið nánast stöðugt í fullri notkun.
Fiðrilda ruddasláttuvél
Af mörgum áhugaverðum vélum
vakti verulega athygli búnaðurinn
sem hann var með til ruddasláttar en
um var að ræða fiðrilda-uppsetningu
þ.e. dráttarvél með ruddasláttuvél
að framan og einnig til sitt hvorrar
handar að aftan! Skýringin á þessum
tilkomumikla búnaði var sú að þegar
búið er að slá maís eru eftir 25-30 cm
stubbar á ökrunum sem þarf að fella
fljótlega eftir sláttinn. Ef það er ekki
gert getur komið upp sérhæfð sýk-
ing í akurinn sem hægt er að forðast
með því að slá stubbana niður fyrir
plægingju.
12.000 tonn af matarafgöngum
Auk verktökunnar er Gerhard með
hauggasstöð sem framleiðir gas
og úr því rafmagn með sérstökum
gastúrbínum. Þetta er mjög stór
framleiðslustöð en efniviðurinn fyrir
gasmyndunina kemur frá ýmsum
fyrirtækjum og bæjarfélögum í
formi matarleifa. Alls fær Gerhard
um 12.000 tonn af matarleifum á
ári hverju. Ferillinn er í raun ekki
mjög flókinn en fyrst þarf að hita
matarleifarnar yfir 70 gráður í 60
mínútur til að drepa mögulegar
bakteríur í efninu en eftir það fara
leifarnar í aðal gerjunartankinn þar
sem gerjunarferlinu er stýrt með
sérstökum örverum, sem framleiða
hauggas við niðurbrotið. Eftir að
gerjun er lokið er moltan notuð sem
áburður á akra í nágrenninu.
Gasframleiðslan dugar til að
framleiða um 500 kW á hverri
klukkustund þegar gastúrbínurnar
eru keyrðar á fullum afköstum
en rafmagnið selur hann inn á
Á FAGLEGUM NÓTUM
Snorri Sigurðsson
snorri.sigurdsson@outlook.com
Ungbændur í Evrópuferð
– Síðari hluti
Hér sést Kai Runig við eina af 8 þreskivélum verktakafyrirtækisins. Myndir / Snorri Sigurðsson
Verktakafyrirtækið var vel búið tækjum, hér má t.d. sjá slöngudreifara.
Aðal gerjunartankurinn er vel stór eins og sjá má.
Hnýtingabúnaðurinn sem markaði
upphaf þessa merka fyrirtækis.
Mynd / Vefsíða www.claas.is
SKÓGRÆKT
Til aspa (Populus balsamifera
ssp. trichocarpa) teljast hart-
nær þrjátíu tegundir sumar-
grænna lauftrjáa af víðiætt sem
vaxa á norðurhveli jarðar.
Tvær þeirra þekkjum við
Íslendingar best, blæöspina
sem vex villt á nokkrum stöðum
hérlendis og alaskaösp sem er
algengt tré í þéttbýli en líka ein
mikilvægasta nytjatrjátegund
okkar Íslendinga. Þegar ösp er
nefnd í daglegu tali er í seinni tíð
yfirleitt átt við alaskaösp.
Alaskaösp er mjög stórt tré
og nálgast hæstu einstaklingar
tegundarinnar hérlendis nú
þrjátíu metra hæð. Oftast eru
trén beinvaxin en allmikill
munur er milli klóna á lagi
krónunnar. Fjölbreytnin er allt
frá mjósleginni yfir í mjög
breiða og jafnvel egglaga
krónu. Öspin vex yfirleitt hratt
og vel en þarf góð skilyrði og
frjósaman jarðveg til að fullur
vaxtarþróttur komi fram. Þetta er
ljóselsk tegund sem þarf ferskan
jarðvegsraka til að ná góðum
vexti. Ef hún er gróðursett í rýru
mólendi vex hún hægt eða ekki.
Tegundin hefur verið reynd
um allt land og reynslan sýnir
að aspir geta vaxið í öllum
landshlutum en gott er að huga
vel að klónavali á hverju svæði
fyrir sig.
Styrkleikar tegundarinnar
eru einkum hraður vöxturinn
sem áður er nefndur og til eru
klónar með gott frostþol eða
saltþol. Almennt þolir öspin líka
vel að standa á vindasömum
svæðum. Fólk sem þekkir
alaskaösp þekkir líka ilminn
af henni sem gleður, ekki síst
á vorin þegar hún vaknar af
vetrardvala og laufgast.
Styrkleiki alaskaaspar er líka
gæðaviðurinn sem hún gefur,
öfugt við það sem oft hefur verið
haldið fram. Lengi vel trúðu því
margir að asparviður væri ekki
til margra hluta nytsamlegur
en nú hefur komið í ljós að
viður íslenskrar alaskaaspar er
fyrirtaks smíðaviður. Brotþol
planka og límtrés úr íslenskri
ösp hefur verið rannsakað
vísindalega og þar stendur
asparviður öðrum tegundum
íslensks nytjaviðar fyllilega
á sporði. Fyrsta húsið sem
eingöngu var smíðað úr íslensku
timbri er að miklu leyti gert af
asparviði og stendur í Vallanesi á
Héraði. Alaskaösp er timburtré.
Veikleikar alaskaaspar
felast einkum í ásókn tveggja
skaðvalda sem herjað hafa á
tegundina hérlendis.
Annars vegar er ryðsveppurinn
asparryð sem leggst þungt
á suma asparklóna. Til að
vinna gegn tjóni af völdum
asparryðs hefur Skógræktin
unnið að kynbótum á ösp
og leitað að ryðþolnum
asparklónum sem einnig eru
beinvaxnir og með mikinn
vaxtarþrótt. Sú leit hefur
borið árangur og má búast við
minnkandi tjóni af völdum
asparryðs á komandi tíð. Lerki
er millihýsill ryðsveppsins og
því er tjónið mest þar sem lerki
og ösp vaxa á sama svæði. Hinn
skaðvaldurinn er asparglytta,
litrík og falleg bjöllutegund
sem leggst á blöð asparinnar, en
þó reyndar mest á gulvíði. Bæði
bjallan sjálf og lirfa hennar
éta blöðin og skaðinn getur
því orðið mikill en þó mestur
á ungum trjám því kvikindið
hættir sér ekki ofar frá jörðu
en í um það bil góða mannhæð.
Lítil reynsla er af því enn sem
komið er að verjast asparglyttu
en hún er þó ekki talin ógna
öspinni sem nytjatrjátegund.
Ásamt sitkagreni er alaska-
ösp hraðvaxnasta trjátegund
sem notuð er í skógrækt á
Íslandi en hefur þann eiginleika
fram yfir grenið að vaxa hratt frá
upphafi. Í þéttbýli getur öspin
hentað vel ef hún fær djúpan og
góðan jarðveg og nægt rými, en
á síður við þröngar aðstæður í
litlum görðum.
Í dreifbýli er öspin besta tréð
í skjólbeltarækt, mjög góð í
nytjaskógrækt á frjósömu landi,
fín í landgræðsluskógrækt,
einkum með hjálp lúpínu, og
alls staðar ein gagnlegasta
tegundin til að binda CO2 úr
andrúmsloftinu.
Pétur Halldórsson.
Skógræktin
Asparskógar eru bjartir og gjarnan með ríkulegum og fjölbreyttum
undirgróðri. Myndir / Pétur Halldórsson
Alaskaösp
Komið hefur í ljós að viður
alaskaaspar er góður smíða-
viður og hefur komið vel út í
styrkleikaprófunum.