Bændablaðið - 08.09.2022, Blaðsíða 8

8 Bændablaðið | Fimmtudagur 8. september 2022
FRÉTTIR
Sauðfjárrækt:
Fyrsta skrefið í átt að
ræktun á riðuþolnum stofni
– Sæðingastöðvar hafa tryggt sér hrúta með bæði ARR- og T137-arfgerðir
Segja má að fyrsta lögformlega
skrefið hafi nú verið tekið í
þá átt að gera Íslendingum
fært að rækta upp riðuþolinn
sauðfjárstofn, með verndandi
arfgerðum gegn riðusmitum.
Matvælastofnun hefur veitt
undanþágu fyrir sölu á líflömbum
og kynbótagripum, yfir varnarlínur
núna í haust, með mögulegar
verndandi arfgerðir. Bæir þar sem
smit hefur komið upp á síðustu
sjö árum hafa forgang við kaup
á slíkum gripum, þar sem fjöldi
með þessar arfgerðir er enn mjög
takmarkaður.
Flutningur sauðfjár yfir
varnarlínur er bannaður samkvæmt
lögum um dýrasjúkdóma.
Matvælastofnun er þó heimilt að
veita undanþágu frá þeirri reglu
fyrir kynbótagripi, en hingað til
hefur það ákvæði eingöngu verið
notað til að flytja kynbótahrúta á
sæðingastöðvar.
Byggt á upplýsingum úr
arfgerðarrannsóknum
Á undanförnum misserum hefur
verið unnið að undirbúningi fyrir
þessi tímamót innan tveggja
samstarfsverkefna, með aðkomu
starfsmanna Ráðgjafarmiðstöðvar
landbúnaðarins, Keldna, íslenskra
sauðfjárbænda og alþjóðlegra
vísindamanna. Í þeim hefur falist sú
vinna að greina arfgerðir í íslensku
sauðfé á landsvísu í þeim tilgangi
að finna verndandi og mögulega
verndandi arfgerðir til að nota til
ræktunarstarfsins.
Matvælastofnun veitir þessa
heimild nú í því ljósi að gripir hafa
fundist sem bera verndandi arfgerð
gegn riðuveiki (ARR-arfgerð) og
mögulega verndandi arfgerð (T137),
að undangengnu áhættumati. Hvetur
stofnunin eindregið til sæðinga
með hrútum sem bera verndandi
arfgerðir svo halda megi flutningi
líflamba á milli svæða í lágmarki.
Alls hafa fundist 136 gripir
Þegar niðurstöður arfgerðar-
rannsókna samstarfsverkefnanna
eru skoðaðar kemur í ljós að 13
fullorðnir gripir eru í dag með ARR-
arfgerð, aðeins einn hrútur og 41
lamb. Með arfgerð T137 eru tveir
fullorðnir hrútar, 39 ær og 42 lömb
– í alls átta hjörðum. Alls 136 gripir.
Eyþór Einarsson, hjá Ráðgjafar-
miðstöð landbúnaðarins, segir að þar
sem framboð af gripum með ARR og
T137 sé takmarkað, ættu bændur líka
að huga að því að velja markvisst
lítið næmu arfgerðina AHQ sem
fannst í rúmlega 14 prósenta
gripa samkvæmt niðurstöðum
arfgerðarrannsóknanna, eða um
2.800 gripir. Að auki eru gripir með
þessa arfgerð sem áður hafa verið
greindir á síðustu árum, fyrir téðar
arfgerðarrannsóknir.
Talið er að sá efniviður sem sé til
staðar, muni duga nokkuð vel til að
hægt sé að hefja skipulega ræktun
á stofnum sem eru verndaðir gegn
smiti.
Áhugi bænda á viðskiptunum
Eyþór segist hafa af því spurnir
að áhugi sé meðal bænda að ná
sér í hrúta, sérstaklega á mestu
riðusvæðunum. Hann segir að
sæðingastöðvarnar hafi þegar tryggt
sér hrúta með bæði ARR og T137;
Gimstein, eina fullorða hrútinn
með ARR-arfgerð frá Þernunesi í
Reyðarfirði, og Austra frá Stóru-
Hámundarstöðum á Árskógsströnd.
Matvælastofnun hefur skilgreint
forgangssvæði, þeirra bæja sem
hafa forgang við kaup á gripum
með þessar arfgerðir, þannig að
þær nýtist sem best til að draga úr
útbreiðslu á riðuveiki.
Bæir á forgangssvæði 1 hafa
forgang að líflömbum með þessar
arfgerðir, en á þessu svæði eru
bæir þar sem riða hefur komið á
undanförnum sjö árum og bæir
með faraldsfræðilega tengingu
við þá, svo sem sameiginlegan
upprekstrarrétt eða annan þekktan
samgang.
Til að erfðaefnið sé sem best
nýtt eru hjarðir á þessu svæði með
um 300 kindur eða fleiri í forgangi.
Ekki verður heimilt að flytja
aðflutta kynbótahrúta á milli hjarða
á svæðinu frá móttökubæjum.
Á forgangssvæði 2 eru bæir
þar sem riða hefur komið upp
undanfarin 7 ár og bæir með
faraldsfræðilega tengingu við þá,
en hjarðir minni en 300 kindur.
Á forgangssvæði 3 eru allir
aðrir bæir á riðusvæðum, sýktum
varnarhólfum, og ekki falla undir
forgangssvæði 1 eða 2.
Undanþágan nær ekki til
flutnings inn á hrein sölusvæði
Undanþágan nær ekki til
flutnings líflamba inn á hrein
líflambasölusvæði.
Matvælastofnun hefur gefið
það út að umsóknum um slíka
flutninga skuli skilað inn í gegnum
þjónustugátt stofnunarinnar og
verða umsóknir afgreiddar 12.
september 2022. /smh
Austri frá Stóru-Hámundarstöðum, annar tveggja fullorðinna hrúta með
arfgerðina T37. Hann fer á sæðingastöð í haust. Mynd / Snorri Snorrason
Íslandskort sem sýnir útbreiðslu á riðusmitum á landsvísu, þar sem bæir eru merktir eftir því hversu langt er síðan
síðasta smittilfelli var staðfest. Á Norðvesturlandi (t.h.) hafa flest smittilfelli riðuveiki í sauðfé verið staðfest. Rauðu
punktarnir eru þau forgangssvæði sem hafa mestan forgang við kaup á gripum með verndandi eða mögulega
verndandi arfgerðir, samkvæmt skilgreiningu Matvælastofnunar. Mynd / Matvælastofnun
Eyþór Einarsson. Mynd / RML
Nú í lok ágúst endurnýjaði Svandís
Svavarsdóttir matvælaráðherra
samninginn um verkefnið
Loftslagsvænn landbúnaður, sem
Ráðgjafarmiðstöð landbúnaðarins
hefur stýrt frá ársbyrjun 2020
í samstarfi við stjórnvöld,
Skógræktina og Landgræðsluna.
Sauðfjár- og nautgripabændum
hefur staðið til boða að taka
þátt í verkefninu sem felst í
grundvallaratriðum í því að gera
aðgerðaráætlun fyrir búreksturinn
í þeim tilgangi að draga úr
losun gróðurhúsalofttegunda og
binda kolefni.
Markmið hins nýja samnings,
sem gildir út árið, er að efla
verkefnið á þessu ári, auðvelda
framkvæmd þess, bæta mat á
árangri þátttakenda í verkefninu og
undirbúa það fyrir frekari stækkun.
Verkefnið var upphaflega hugsað
til fimm ára og eru bændurnir
styrktir fjárhagslega til að standa
straum af kostnaði við það.
Alls 51 bú sem taka þátt
Mesta losun gróðurhúsalofttegunda
í landbúnaði er talin vera frá
nautgripa- og sauðfjárbúum. Í
tilkynningu frá matvælaráðuneytinu
vegna endurnýjunar samningsins,
kemur fram að mikilvægt sé að auka
rannsóknir og fræðslu fyrir þessar
tvær búgreinar.
Alls tekur 51 bú þátt í verkefninu
í dag; 24 sauðfjárbú eru þátttakendur
og 27 nautgripabú vítt og breitt
um landið og verður unnið að því
að fjölga þátttakendum enn frekar
á árinu 2023, auk þess sem stefnt
verður á að fjölga búgreinum í
verkefninu með víðtæku samstarfi
við bændur.
Loftslagsleiðtogar landbúnaðarins
Berglind Ósk Alfreðsdóttir,
verkefnisstjóri Loftslagsvæns land-
búnaðar hjá RML, segir að þau
hlakki til að efla, þróa og stækka
verkefnið. „Bændurnir sem taka þátt
í verkefninu eru loftslagsleiðtogar
landbúnaðarins. Við þann hóp bætast
nú fimmtán nýir nautgripabændur.
Við stefnum einnig að því að birta
fræðslu- og kynningarefni sem mun
auka sýnileika og aðgengi bænda að
loftslagsvænum lausnum,“ segir hún.
„Styrkleiki loftslagsvæns land-
búnaðar felst í því að hver þátttakandi
metur möguleika til aðgerða á sínu búi.
Allir þátttakendur hljóta fræðslu
og þjálfun í helstu atriðum sem hægt
er að framkvæma, annars vegar til
þess að minnka losun og hins vegar
til kolefnisbindingar. Allar aðgerðir
skipta máli, stórar sem smáar.“
Margar leiðir í boði
„Flestir þátttakendur hafa farið
í aðgerðir sem snúa að því að
minnka olíunotkun, bæta nýtingu
búfjáráburðar og tilbúins áburðar
eða auka afurðir. Skógrækt er
öflug aðgerð til kolefnisbindingar,
en hentar ekki öllum enda eru
aðstæður á búum mismunandi.
Miklir möguleikar eru í bindingu
kolefnis í landgræðslu en jarðvegur
er öflug geymsla fyrir kolefni.
Allar aðgerðir sem farið er í hafa
jákvæðan loftslagslegan ávinning, en
getur verið miserfitt að mæla hann
og því er horft til aðstæðna á hverju
búi þegar loftslagsárangur hvers bús
er metinn.
Stór þáttur verkefnisins er
fræðsla, þar sem þátttakendur
hljóta fræðslu og þjálfun í því að
gera búreksturinn loftslagsvænni.
Til þess að verða loftslagsleiðtogi er
mikilvægt að fræðast um mögulegar
leiðir til þess að geta tekið upplýsta
ákvörðun um hvað hentar hverju búi.
Til dæmis þá fræðum við um
skógrækt og aðferðir hennar, en
hver bóndi metur hvort það sé
loftslagsaðgerð sem henti hans
aðstæðum og búrekstri,“ segir
Berglind.Hún segir að meginverkefni
ársins muni felast í rekstri
verkefnisins, fjölgun þátttakenda
og þróun á aukinni stafrænni virkni.
Eining sé stefnt að því að hefja
gerð kennslu- og fræðsluefnis um
loftslagsvænar lausnir í landbúnaði.
/smh
Loftslagsvænn landbúnaður:
Fjölga þátttakendum
Berglind Ósk Alfreðsdóttir.
kemur næst út 22. september
Yfir 1.000 fasteignir til sölu
á Costa Blanca svæðinu.
Fasteignir til sölu á Spáni
sumareignir.is - sumareignir@gmail.com - s: 6168880
Sumareignir