Andvari - 01.01.2016, Page 101

VÉSTEINN ÓLASON
Einstaklingur, náttúra
og samfélag í Aðventu
Aðventa er, eins og við öll munum, sagan af Benedikt, þessum blessaða
manni sem fer að leita eftirlegukinda á aðventunni, hverri aðventu árum
saman. Óbugandi viljastyrkur Benedikts og hreinlyndi, þekking hans á um-
hverfi sínu og samkennd hans með dýrunum eru eftirminnilegustu einkenni
þessarar hógværu söguhetju sem verður lesandanum svo kær. Myndin af
Benedikt einum á öræfum með hrút og hund í hríðarbyl er ógleymanleg, og
líktega er það hún sem situr lengst eftir í okkur.
„A þessum aðventugöngum var Benedikt ávallt einn síns liðs. Eða hvað?
Mannafylgd hafði hann að minnsta kosti enga,“ segir í upphafi Aðventu. I
þeirri útgáfu sem ég styðst við eru þó búnar 56 blaðsíður af 87, þegar þeir
„þremenningarnir" eru loksins einir eftir og geta hafið sína eigin leit; 30
blaðsíðum síðar kjagar Benedikt heim að Botni. En Benedikt er ekki iðjulaus
þá daga sem lýst er á þessum 56 blaðsíðum framan af sögunni, nærri tveimur
þriðjungum hennar; hann á í margvíslegum mannlegum samskiptum, þótt
vissulega fari margt fram í hugskoti hans sem aðrir en lesandinn hafa ekki
aðgang að. Lesandinn fær þannig að kynnast Benedikt, lífi hans og hugar-
heimi áður en meginátökin hefjast. Hann kemur úr mannlegu samfélagi og
gengur á vit náttúrunnar, öræfanna, sem eru sauðfénu uppspretta næringar
en búa yfir deyðandi afli þegar vetur leggst að. Benedikt ætlar sér að heimta
úr klóm náttúrunnar líf sem hún ógnar, líf sem aðrir í samfélaginu hirða
ekki um eða telja of dýrt að bjarga, þótt það sé í raun þar á þeirra ábyrgð.
En Benedikt er manneskja, sprottinn úr mannlegu samfélagi, kemur þaðan
og snýr þangað aftur. Þess vegna megum við ekki láta myndina af Benedikt
einum manna á öræfum byrgja sýn á annað sem sagan segir frá. Aðventa er
miklu flóknari saga en svo að myndin af þrenningunni, Benedikt, Eitli og
Leó í öræfamyrkri og byl, segi allt sem segja þarf.
Ég ætla mér alls ekki að reyna að kollvarpa þeim skilningi að þungamiðja
sögunnar eða kjarni hennar sé glíma Benedikts við náttúruöflin, þrautseigja
hans og fórnarlund, og hvernig hans eigið sálarstríð endurspeglast í þessari
glímu. Ég vil aðeins leggja áherslu á að mannfélagið, mannleg samskipti, er
einnig ómissandi þráður í þeirri fléttu sem skáldið skapar. Einvera manns-