Andvari - 01.01.2016, Side 114

112
KRISTJÁN EIRÍKSSON
ANDVARI
bók eru vissulega fleiri sköpunarverk hins „auðuga ímyndunarafls“ Þórbergs
og auk þess bæði form og efni nýjung í íslenskum bókmenntum. Það er því
ekki að undra þó Soffía fjalli rækilega um Bréfið, viðtökur þess og hið „nýja
bókmenntagervi“ sem líta má á sem þema verks hennar um skrif Þórbergs.
í kaflanum er gerð grein fyrir ýmsum mikilvægum áhrifavöldum Bréfsins,
fjallað er um hina rómantísku hæðni í verkinu sem menn hneyksluðust mjög
á enda óvanir því að henni væri beitt svo markvisst í lausu máli. Áður hafði
Soffía rakið áhrif Heines á ljóð Þórbergs og hvernig hann beitir rómantískri
hæðni í anda hins þýska skálds óspart í ljóðum sínum. En áhrif Heines eru
ekki einungis sprottin frá ljóðum skáldsins heldur virðist svo sem Þórbergur
hafi haft í huga bók Heines, Ideen. Das Buch le Grand, er hann hóf ritun
Bréfs til Láru og vitnar Soffía þar til Eysteins Þorvaldssonar sem áður
hafði bent á hana sem fyrirmynd að Bréfi til Láru í hausthefti Skírnis 1997.
Bók þessi kom út í þýðingu Hauks Hannessonar árið 2002 og nefnist þar
Hugmyndir. Bók le Grands.4 Soffía nefnir síðan ýmiss konar skyldleika með
verkum og lífi Heines og Þórbergs og vitnar í því sambandi til fyrstu kynn-
ingar á Heine og verkum hans á íslensku í Fjölni 1835. Hún nefnir ýkjustíl
þeirra beggja og hið lausbeislaða form og segir: „hinar fjölbreytilegu sjálfs-
myndir sem finna má í lausamálsskrifum Heines [...] kannski það atriði sem
þeir Þórbergur eiga helst sameiginlegt.“5
En það sem kannski er mest nýjung í þessum kafla er umíjöllun Soffíu um
Alþýðubók séra Þórarins Böðvarssonar (Lestrarbók handa alþýðu á íslandi)
og dálæti Þórbergs á henni í æsku og reyndar alla tíð síðan. Soffía veltir því
þar fyrir sér hvort það hafi einungis verið efni bókarinnar sem haft hafi áhrif
á Þórberg „eða einnig hið lausbeislaða form hennar.“ Og hún nefnir einnig
að Þórarinn geti þess í Alþýðubókinni að hann hafi
stráð innanum nokkru gamni, en aðeins í þeim tilgangi að leiða ungmenni til að
lesa það sem alvarlegra er.6
Einmitt það sama gerði Þórbergur og reyndar í miklu meira mæli en
Þórarinn í Alþýðubókinni. Þar er skyldleikinn við Heine augljósari en
fjölbreytni efnis og nákvæmni í ritum Þórbergs eiga sér vissulega ýmsar
hliðstæður í Alþýðubókinni. I þessum kafla vísar Soffía einnig til greinar
Ástráðs Eysteinssonar í Skírni 1989, „Baráttan gegn veruleikanum." Þar
fjallar Ástráður um „hið opna verk“ sem ekki hlítir lögmálum hins hefð-
bundna skáldverks. Og einnig Qallar hann þar um „bókmenntasmágreinar“
en Þórbergur skrifaði fjölda slíkra greina og gaf nokkrar þeirra út í Pistilinn
skrifaði 1 1933. Ljóst er af númerinu að hann hefur hugsað sér framhald út-
gáfunnar í sama pistla-formi. Ekkert varð þó af því en áfram hélt hann að